مشکل آموزش‌وپرورش در عدم اجرای درست برنامه‌ها است

اعظم تیموری، در جلسه آموزشی «مدرسه تراز» که با حضور جمعی از مدیران مدارس برگزار شد تشریح ضرورت اجرای الگوی مدرسه تراز و نقش خلاقیت مدیران در پیشبرد اهداف تربیتی و آموزشی پرداخت.

تیموری با اشاره به تدوین سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در سال ۱۳۹۰ و برنامه‌ریزی برای اجرای آن تا سال ۱۴۰۴ گفت: با وجود گذشت حدود ۱۲ سال، بسیاری از بخش‌های این سند هنوز در مدارس به مرحله اجرا نرسیده است. مشکل ما نبود برنامه نیست؛ مشکل اصلی در عدم اجرای درست برنامه‌ها است.

وی افزود: مدرسه تراز در واقع برشی اجرایی از سند تحول است و هیچ‌کدام از برنامه‌های بالادستی مانند طرح تعالی کنار گذاشته نمی‌شود، بلکه تکمیل‌کننده همان اسناد است. تفاوت این طرح در این است که نقش مدیر مدرسه پررنگ‌تر و مبتنی بر خلاقیت، شناخت شرایط مدرسه و استفاده از امکانات واقعی است.

نقش مدیر؛ از اجرای بخشنامه تا خلاقیت در عمل

تیموری تأکید کرد: مدیر مدرسه تراز نباید صرفاً مجری بخشنامه باشد. مدرسه شهری با مدرسه روستایی تفاوت دارد؛ بنابراین هر مدیر باید بر اساس امکانات، ویژگی‌های فرهنگی دانش‌آموزان، توان معلمان و شرایط محیطی، برنامه اختصاصی مدرسه خود را طراحی کند.

او گفت: در این طرح، شورای مدرسه نقش مهمی دارد و مدیر می‌تواند با تصویب تصمیمات در شورا، حتی شیوه اجرای بخشنامه‌ها را متناسب با شرایط مدرسه تغییر دهد. این تصمیمات از پشتوانه قانونی برخوردار هستند.

به گفته تیموری، برنامه‌ریزی در مدرسه تراز شامل تعیین اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است تا مدیران بعدی نیز بتوانند مسیر شروع‌شده را ادامه دهند. او افزود: پمدیر باید به‌طور منظم عملکرد مدرسه را ارزیابی کند. اگر در میانه سال مشخص شود که اهداف، مثل ارتقای نیم‌نمره‌ای عملکرد علمی دانش‌آموزان، محقق نشده است باید ریشه مشکل را جست‌وجو کرد.

وی با بیان اینکه «یک پزشک موفق کسی است که درد را درست تشخیص دهد»، تصریح کرد: مدیر نیز باید مشکلات مدرسه را شناسایی کند؛ از ضعف آموزشی معلمان گرفته تا آسیب‌های اجتماعی، و سپس برای آن‌ها راه‌حل متناسب با امکانات مدرسه ارائه دهد.

محیط تربیتی، برنامه درسی و نقش کنشگران مدرسه

این مدرس کارگاه با اشاره به پنج بُعد اصلی در الگوی مفهومی مدرسه تراز گفت: مدیریت و راهبری، کنشگران، برنامه درسی، محیط تربیت و منابع، پنج بخش اصلی این الگو هستند. ما باید از ظرفیت دانش‌آموزان، معلمان، اولیا و حتی خیرین استفاده کنیم و مدرسه را از حالت صرفاً آموزشی خارج کرده و به محیطی شاداب و تربیتی تبدیل کنیم.

او به اهمیت برنامه‌های پرورشی نظیر پیشتازان اشاره کرد و افزود: چهارده فضیلت پیشتازان ــ از مسئولیت‌پذیری تا قانون‌مداری و پاکدامنی ــ ابزارهای مهمی برای تربیت اجتماعی دانش‌آموزان هستند.

تیموری، بخش مهمی از سخنان خود را به ضرورت تحلیل وضعیت موجود مدارس اختصاص داد و گفت: مدیر باید نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت‌ها و تهدیدهای بیرونی مدرسه را بشناسد. ترکیب این عوامل چهار نوع استراتژی ایجاد می‌کند که می‌تواند مسیر برنامه‌ریزی مدرسه را مشخص کند.

او افزود: بدترین شرایط زمانی است که ضعف‌های مدرسه با تهدیدهای بیرونی ترکیب شوند؛ در چنین شرایطی مدیر باید فوراً برنامه اصلاحی و کنترلی ارائه دهد.

تیموری در بخش پایانی سخنان خود به استفاده از ابزارهای نوین اشاره کرد و گفت: مدیران می‌توانند از برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مانند ChatGPT کمک بگیرند؛ کافی است شرایط واقعی مدرسه را وارد کنند تا پیشنهادهایی برای تدوین برنامه مدرسه تراز دریافت کنند. البته این ابزار جایگزین تشخیص و خلاقیت مدیر نیست، بلکه یک کمک‌یار است.

مدرس کارگاه توانمندسازی مدیران مدارس در سخنان پایانی خود تأکید کرد: سند تحول و مدرسه تراز زمانی موفق است که مدیر مدرسه با ذهنی باز، مشارکت‌محور و خلاق، برنامه‌ای قابل اندازه‌گیری و زمان‌بندی‌شده طراحی کند و با همراهی معلمان، دانش‌آموزان، اولیا و عوامل بیرونی، آن را به اجرا برساند.