زنگ تئاتر باید در مدارس شکل بگیرد

چهاردهمین نشست از سلسله نشست‌های علمی‌ پژوهشی «قرار هفت» با محوریت تئاتر کودک و نوجوان و با عنوان «مفهوم و انواع مشارکت در تئاتر کودک و نوجوان» روز شنبه ۲۶ مهرماه در محل «کارستان بهارستان» برگزار شد.

در این نشست که به همت اندیشکده امید و حوزه هنری کودک و نوجوان برگزار شد، منوچهر اکبرلو (نویسنده و پژوهشگر)، سیدحسین فدایی‌حسین (نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر) و علی ظفرقهرمانی (پژوهشگر تئاتر شورایی) درباره ابعاد مختلف مشارکت در تئاتر، به گفت‌وگو پرداختند.

منوچهر اکبرلو در آغاز جلسه با اشاره به تمایز تئاتر مشارکتی با تئاتر سنتی گفت: «در شکل معمول تئاتر، مخاطب تنها نظاره‌گر است؛ در تاریکی می‌نشیند و با خاموش کردن تلفن همراهش، از نظر فیزیکی منفعل می‌شود. اما تئاتر مشارکتی ماهیتی دیگر دارد. تماشاگر نباید فقط دریافت‌کننده باشد؛ باید در خلق اثر نقش داشته باشد و حضورش معنا پیدا کند.»

وی تأکید کرد که اثر هنری در صورتی می‌تواند کارکرد اجتماعی داشته باشد که تماشاگر از حالت منفعل خارج شود و در فرآیند خلق و دریافت اثر، سهمی داشته باشد.

در ادامه، سیدحسین فدایی‌حسین، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر، با بیان اینکه «تئاتر اساساً هنر مشارکت است»، گفت: «اگر تماشاگر حضور نداشته باشد، گفت‌وگوی صحنه، گفت‌وگوی یک نفر با خودش است. تماشاگر نه فقط شنونده، بلکه جزئی از اجراست و باید احساس کند که شنیده می‌شود.»

فدایی‌حسین درباره تفاوت تئاتر مشارکتی با تئاترهای مرسوم توضیح داد: «در تئاترهای سنتی، جایگاه گروه اجرایی بالاتر از مخاطب است، اما در تئاتر مشارکتی این فاصله از بین می‌رود. حتی بازیگران می‌خواهند بشنوند؛ یعنی تماشاگر هم در معرض دیده‌شدن قرار می‌گیرد. او فقط بیننده نیست، بلکه خودش نیز بخشی از تماشا می‌شود.»

علی ظفرقهرمانی، پژوهشگر تئاتر شورایی، نیز با اشاره به فلسفه تئاتر مشارکتی گفت: «در تئاتر مشارکتی، نفع شخصی در گروی رشد جمعی است. هر فرد زمانی رشد می‌کند که جمع رشد کند. وقتی افراد در فرآیند خلق اثر دخیل باشند، احساس مالکیت پیدا می‌کنند و در برابر آن مسئول می‌شوند. این همان نقطه‌ای است که تئاتر از سرگرمی به تمرین زندگی تبدیل می‌شود.»

وی افزود: «پیشگامان تئاتر شورایی معتقدند که این نوع تئاتر باید از دوران کودکی آغاز شود؛ از کلاس درس و میان دانش‌آموزان. اگر از همان سن به بچه‌ها فرصت تجربه، گفتگو و هم‌فکری داده شود، حس همبستگی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در جامعه تقویت می‌شود.»

ظفرقهرمانی با اشاره به پیشنهاد خود به وزارت آموزش و پرورش گفت: «به آموزش و پرورش پیشنهاد دادم زنگی به نام ‘زنگ تئاتر شورایی’ در مدارس ایجاد شود تا هر موضوع درسی یا تربیتی، به شکل نمایشی و تعاملی میان دانش‌آموزان اجرا شود. در چنین فضایی، بچه‌ها یاد می‌گیرند چطور با هم فکر کنند، تصمیم بگیرند و گفتگو کنند.»

وی در پایان تأکید کرد: «تئاتر شورایی یعنی نمایشی که همه با هم می‌سازیم، اجرا می‌کنیم و در جریان آن تغییر می‌کنیم. این همان تمرینی است که جامعه برای وفاق و رشد جمعی به آن نیاز دارد.»

نشست‌های «قرار هفت» با عنوان کامل «قرار اهالی هنر، فرهنگ و تربیت»، با هدف گفت‌وگو میان فعالان فرهنگی و تربیتی و بررسی چالش‌ها و نیازهای حوزه کودک و نوجوان، در آخرین شنبه هر ماه به صورت مستمر برگزار می‌شود.