ترجمه قدیمی‌ترین مقتل امام علی (ع) پس از ۳۰ سال بازنشر شد
تهران (پانا) - کتاب «مقتل الامام امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام» با ترجمه محمود مهدوی دامغانی، پس از ۳۰ سال با ویرایش روزآمد، روی پیشخوان کتابفروشی‌ها قرار گرفت.
«مقتل الامام امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام» در اوایل قرن سوم هجری قمری به قلم ابی‌بکر عبدالله بن محمد بن عبید، معروف به ابن ابی‌الدنیا (۲۰۸-۲۸۱ ه.ق) نوشته شده است و شامل روایاتی است که موضوع شهادت امام‌علی (ع) را از حرکت او به سمت مسجد، توطئه‌چینی‌ها، احوالات بعد از ضربت خوردن و ... دنبال می‌کند.
مؤلف کتاب، حدوداً ۳۰ سال زودتر از طبری مورخ و تقریباً ۸۰ سال زودتر از سید رضی، گردآورنده نهج‌البلاغه، درگذشته و بنابراین به زمان شهادت، منابع دسته اول و راویان موثق‌تر، دسترسی بیشتری داشته است.
روایت‌های این کتاب به‌صورت ۱۱۹ روایت موثق عرضه شده که همه به نقل از راوی اصلی؛ حسین بن صفوان برذعی (متوفی ۳۴۰ ق) هستند و در منابع سندی روایت شده‌اند.
متن کتاب به زبان عربی و در قالب رساله‌ای در یک جلد تنظیم شده که به‌طور معمول در ده باب (گاهی ذکر شده ۱۰تا۱۱ باب) می‌گنجد. این فصول شامل فضائل امام و چگونگی ضربت خوردن، وصایای علی(ع) به امام حسن (ع) پس از ضربت، تعیین زمان و سن شهادت، ویژگی‌های جسمی و اخلاقی ایشان، آداب غسل و دفن، مکان قبر در کوفه، شرح حال ابن‌ملجم و کرامات پس از شهادت، مراثی پس از شهادت و معرفی همسران و فرزندان می‌شوند.
ویژگی مهم این کتاب، قدمت و سبک بی‌طرف آن است؛ روایت‌ها بدون جعل مذهبی یا بزرگ‌نمایی‌های اغراق‌آمیز بیان شده و حتی گزارش‌های متناقض نیز نقل شده‌اند. این رویکرد، امکان تحلیل انتقادی و بررسی تطبیقی را فراهم می‌کند و سابقه نامعلومی از نادرترین اطراف واقعه مانند حرکت ابن‌ملجم برای غافلگیری یا ترتیب نماز خواندن امام حسن مجتبی (ع) روی پیکر پدر، ارائه می‌دهد.
نسخه‌های خطی قدیمی این اثر در کتابخانه الظاهریه دمشق (بعدها الاسد) به‌خط کوفی-نسخ نگهداری می‌شدند و بعدها تحقیق‌های معتبر عربی مانند چاپ ابراهیم صالح (دمشق، ۱۴۲۲ ق) و مصطفی مرتضی قزوینی (بیروت، ۱۴۲۳ ق) منتشر شده‌اند.
اولین نسخه از ترجمه فارسی محمود مهدوی دامغانی با عنوان «شهادت‌نامه امام علی (ع)» در سال ۱۳۷۹ در مشهد مقدس به چاپ رسید و نسخه مصحح توسط شیخ محمدباقر محمودی در تهران (۱۴۱۱ ق) منتشر شد.
از نظر اهمیت علمی، این کتاب به‌عنوان قدیمی‌ترین کتاب مستقل و معتبر درباره شهادت امام علی شناخته می‌شود، به‌ویژه برای تعیین دقیق زمانی وقایع (مثل ۱۹–۲۱ رمضان ۴۰ ق) و تحلیل تاریخی و سندی روایات بهره‌برداری شده است.
سبک گزارش بدون جانب‌داری معنوی و توجه به منابع اهل سنت، این اثر را به منبعی محوری برای پژوهش‌ها در حوزه تاریخ، سیره و حدیث اهل‌بیت تبدیل کرده است.
محمود مهدوی دامغانی، متولد فروردین ۱۳۱۵ خورشیدی (مصادف با عید قربان ۱۳۵۴ قمری) در مشهد، از جمله چهره‌های صاحب‌نام فرهنگ و اندیشه در ایران است. وی در خانواده‌ای مذهبی رشد یافت و از کودکی آموزش قرآن و ادبیات عرب را آغاز کرد.
دوره ابتدایی را در مشهد به پایان رساند، سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت، از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۸ در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران لیسانس زبان و ادبیات فارسی را دریافت کرد و پس از آن در سال ۱۳۴۷ با دفاع از رساله دکتری خود با عنوان «دیوان ابوالفرج رونی» فارغ‌التحصیل شد. در این مسیر از محضر استادانی چون سید محمدکاظم عصار، محمدحسین فاضل تونی، بدیع‌الزمان فروزانفر و جلال‌الدین همایی بهره برد.
پس از دریافت مدرک دکتری، فعالیت خود را در دانشگاه فردوسی مشهد آغاز کرد؛ ابتدا به عنوان استادیار و سپس دانشیار در رشته‌های الهیات، ادبیات و علوم انسانی مشغول به تدریس و تحقیق شد و تا سال ۱۳۶۱ در دانشگاه حضور داشت. وی علاوه بر دانشگاه مشهد، در سراسر جهان از جمله دانشگاه سوربن پاریس و چند کشور عربی مجال تدریس و پژوهش یافت.
مهم‌ترین دستاورد محمود مهدوی دامغانی در عرصه ترجمه و تحقیق متون کلاسیک عربی و فارسی است؛ آثار برجسته او شامل ترجمه و تصحیح «مغازی: تاریخ جنگ‌های پیامبر(ص)»، «دیوان ابوالفرج رونی»، «دلایل النبوه بیهقی»، «نهایت‌الارب فی فنون‌الادب»، «طبقات ابن سعد» و «اخبارالطوال ابوحنیفه دینوری» هستند. حجم آثار ترجمه‌شده وی بیش از ۱۸ هزار صفحه است و نثر روان و شیوا در آثارش بارها ستوده شده است.
مهدوی دامغانی جوایز متعددی را دریافت کرد؛ ترجمه «مغازی» او موفق به کسب جایزه کتاب سال ایران شد و لوح تقدیرهایی از یونسکو، جشنواره فارابی و جایزه مترجم برجسته کشور را دریافت کرد. او همکاری نزدیکی با دانشنامه جهان اسلام داشته و بیش از سی مدخل تخصصی در آن نگاشته است.
مهدوی دامغانی پس از بازنشستگی دانشگاهی همچنان به تدریس در دانشگاه آزاد مشهد ادامه داد و فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی خود را دنبال کرد. همچنین به عنوان چهره‌ای بین‌المللی در دانشگاه هاروارد شناخته شد و طیف وسیعی از دانشجویان ایران‌شناس را تربیت کرد. وی وحدت تمدنی را از مسیر ادبیات می‌جست و تشیع را به مثابه الگویی تمدنی ارائه می‌داد.
کتاب «مقتل الامام امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام» پس از ۳۰ سال با ویرایش و تصحیح روزآمد، توسط نشر قدیانی در قطع رقعی با ۱۰۳ صفحه و قیمت ۱۵۰ هزارتومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
ارسال دیدگاه