محمدامین همدانی: خلاقیت است که هنوز امضای انسانی دارد، نه هوش مصنوعی

با رشد فزاینده هوش مصنوعی در صنایع خلاق، پرسش‌های متعددی درباره نسبت این فناوری با هنر و خلاقیت انسانی شکل گرفته است. محمدامین همدانی، کارگردان انیمیشن، در گفت‌وگو با خبرنگار پانا، هوش مصنوعی را «تیغ دولبه» توصیف کرد و گفت: «اگر درست و اخلاق‌محور استفاده شود، می‌تواند شتاب‌دهنده خلاقیت باشد، اما اگر جای خلاقیت انسانی را بگیرد، چیزی از اصالت باقی نمی‌ماند.»

ابزار کمکی، نه جایگزین

همدانی درباره نخستین تجربه‌اش در استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی گفت: «در یکی از پروژه‌ها که باید طراحی کانسپت و استایل را در زمان کوتاهی انجام می‌دادیم، از AI برای خلق استایل بصری اولیه استفاده کردیم. انگار دستیاری بی‌خواب داری که گاهی نمی‌فهمد دقیقاً چه می‌خواهی!» او افزود: «AI خودش هنرمند نیست، اما اگر هنرمند پشتش باشد، می‌تواند شاهکار بسازد.»

بیشترین تأثیر در مرحله پیش‌تولید

به گفته این کارگردان، بیشترین کاربرد AI در حال حاضر مربوط به مراحل پیش‌تولید انیمیشن است: «در ایده‌پردازی بصری، طراحی استایل و تولید تصاویر مرجع خیلی کمک‌مان کرده. البته در انیمیت و صداگذاری هم تازه وارد شده، اما هنوز جای خالی "احساس" و "دقت انسانی" در آن احساس می‌شود.»

وی همچنین از ورود هوش مصنوعی به برخی بخش‌های پست‌پروداکشن خبر داد و گفت: «امیدواریم به‌زودی بتوانیم از آن در مرحله تولید هم به‌صورت ساختارمند استفاده کنیم؛ جایی که سرعت، انعطاف و الهام اهمیت زیادی دارد.»

تغییر نقش‌ها، نه حذف نیروها

همدانی تأکید کرد که استفاده از هوش مصنوعی به کوچک شدن تیم‌های تولید منجر نشده، بلکه باعث تغییر نقش‌ها شده است: «طراحی اولیه، رنگ، ایده‌پردازی حالا توسط ترکیب آدم و ابزارهای AI انجام می‌شود. مهارت‌های موردنیاز تغییر کرده و ما هم تلاش می‌کنیم این مهارت‌ها را با سرعت لازم یاد بگیریم.»

خلاقیت هنوز انسانی است

در پاسخ به اینکه تا چه حد حاضر است کنترل خلاقیت را به الگوریتم‌ها بسپارد، همدانی با تأکید بر مرز میان «ابزار بودن» و «جایگزینی» گفت: «اگر من انتخاب می‌کنم، اصلاح می‌کنم و با AI گفت‌وگو دارم، آن‌وقت هوش مصنوعی سر جای درستش است. خلاقیت هنوز امضای انسانیه، و AI اگر مفید باشه، باید دنبال این امضا حرکت کنه، نه اینکه جاشو پر کنه.»

اصالت، وابسته به نیت است

او در پاسخ به نگرانی برخی از هنرمندان درباره از بین رفتن «اصالت هنری» با ورود AI، گفت: «اگر هنرمند بلد باشد چطور از این ابزار استفاده کند، خروجی می‌تواند کاملاً اصیل باشد. اصالت از نیت می‌آید، نه از ابزار.»

آینده و چالش‌های ایران

همدانی درباره وضعیت استفاده از هوش مصنوعی در صنعت انیمیشن ایران گفت: «فعلاً استفاده خیلی محدوده؛ نه به‌خاطر نبود استعداد، بلکه به‌دلیل دسترسی پایین، سرعت کم اینترنت، فیلترینگ و نبود آموزش کافی.»

وی همچنین هشدار داد: «در آینده، کارگردانی که ابزارهای AI را نشناسد، شاید نه «اصیل» بلکه «غایب» محسوب شود؛ مثل کسی که بلد نیست فتوشاپ کار کند. باید ابزار را شناخت، حتی اگر از آن استفاده نمی‌کنیم.»

معیار رقابت در جشنواره‌ها

پرسش مهم پایانی درباره امکان رقابت یک انیمیشن ساخته‌شده تماماً با هوش مصنوعی در جشنواره‌های هنری بود. همدانی در پاسخ گفت: «همه‌چیز به نیت و پیام اثر بستگی دارد. اگر فقط یک نمایش تکنولوژیک باشد، شاید در بخش فنی دیده شود ولی نه در بخش هنری. هنر درون آدمی است که از ابزار استفاده می‌کند.»

توصیه‌ای برای نسل جدید

وی در پایان توصیه‌ای جدی برای نسل تازه انیماتورها داشت: «AI را یاد بگیر—even اگر هنوز خام باشد، اما باید مثل یک ابزار اصلی در کیف خلاقیتت باشد. با این حال، آنچه تو را از باقی متمایز می‌کند، ادراک انسانی‌ات است—درک، انتخاب، تردید و حتی اشتباه؛ چیزهایی که هنوز هیچ الگوریتمی نمی‌تواند واقعاً تجربه‌شان کند.»