پانا گزارش می‌دهد؛
تحول در آموزش و پرورش؛ تأکید دولت بر عدالت آموزشی از مسیر دوره پیش‌دبستانی
وزیر آموزش‌وپرورش: هیچ کودکی نباید از چرخه آموزش عمومی کشور محروم بماند
تهران (پانا) - در مسیر تحول نظام آموزشی کشور، دولت و مجلس گام تازه‌ای برای تحقق عدالت آموزشی برداشته‌اند؛ طرحی که بر اساس آن، دوره پیش‌دبستانی به‌صورت اجباری و همگانی اجرا خواهد شد.
دوره پیش‌دبستانی به‌عنوان نخستین حلقه از زنجیره نظام تعلیم و تربیت، نقشی بنیادین در شکل‌گیری عدالت آموزشی در کشور دارد. این مرحله از آموزش، جایی است که تفاوت‌های اجتماعی و اقتصادی می‌تواند یا بازتولید شود یا با سیاست‌گذاری درست از بین برود. به همین دلیل، دولت چهاردهم «توسعه دوره پیش‌دبستانی» را به‌عنوان یکی از محورهای اصلی تحول در آموزش و پرورش و تحقق عدالت آموزشی در دستور کار خود قرار داده است.
در نگاه تحول‌گرای دولت چهاردهم، عدالت آموزشی تنها به معنای «دسترسی برابر» نیست، بلکه به معنای فراهم کردن فرصت‌های آموزشی باکیفیت برای همه کودکان، به‌ویژه در مناطق محروم و روستاهاست. تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که بسیاری از دانش‌آموزانی که بدون گذراندن دوره پیش‌دبستانی وارد کلاس اول می‌شوند، با ضعف آمادگی تحصیلی و عاطفی روبه‌رو هستند. این مسئله خود به شکاف آموزشی میان کودکان شهر و روستا، یا میان دهک‌های مختلف درآمدی، دامن می‌زند. از همین رو، تمرکز دولت بر گسترش پوشش دوره پیش‌دبستانی و برنامه‌ریزی برای اجباری شدن آن، اقدامی در راستای کاهش نابرابری‌ها و تحقق عدالت آموزشی به شمار می‌آید.
در این چارچوب، طرح‌هایی همچون «اجباری شدن یک‌سال دوره پیش‌دبستانی» در مجلس و دولت مطرح شده‌اند تا همه کودکان، بدون توجه به محل زندگی یا توان مالی خانواده، از فرصت برابر برای ورود به نظام آموزشی برخوردار باشند. این اقدام، نه فقط یک تغییر ساختاری، بلکه گامی اساسی در مسیر تحول آموزشی کشور است؛ تحولی که هدف آن برابری در نقطه آغاز آموزش و تضمین رشد همه‌جانبه کودکان ایرانی است.
اهمیت دوره پیش‌دبستانی
دوره پیش‌دبستانی، زیربنای اصلی شکل‌گیری مهارت‌های شناختی، اجتماعی و عاطفی در کودکان است؛ مرحله‌ای که در آن، بنیان‌های یادگیری مؤثر و نگرش مثبت به آموزش پایه‌گذاری می‌شود. از نگاه نظام تعلیم و تربیت، اگر آموزش را مسیری برای رشد متوازن فرد و جامعه بدانیم، پیش‌دبستانی نقطه آغاز این مسیر است.
اما اهمیت این دوره فقط در جنبه‌های آموزشی آن خلاصه نمی‌شود؛ بلکه از منظر عدالت آموزشی، نقشی تعیین‌کننده در کاهش نابرابری‌های فرصت یادگیری دارد. کودکانی که از خانواده‌های کم‌برخوردار یا مناطق روستایی می‌آیند، معمولاً به دلیل نبود امکانات یا هزینه‌های بالا، از شرکت در دوره‌های پیش‌دبستانی بازمی‌مانند و همین مسئله باعث می‌شود هنگام ورود به دبستان، از همسالان خود عقب‌تر باشند. این تفاوت، در سال‌های بعد نیز ادامه یافته و به شکاف آموزشی و حتی ترک تحصیل زودهنگام منجر می‌شود.
در همین زمینه، علیرضا منادی سفیدان، با تأکید بر نقش این دوره گفته است: «پیش‌دبستانی، در واقع اولین حلقه زنجیره آموزش از کودک تا دانشگاه است. ما باید دولت را مکلف کنیم که هزینه کند، معلم بیاورد و این کودکان را تحت آموزش رسمی قرار دهد. ما نمی‌خواهیم کودکان پنج‌ساله تکالیف سنگین داشته باشند. هدف این است که در این یک سال، آموزش‌های بازی‌محور و دست‌ورزی انجام شود تا کودک برای ورود به دبستان آماده شود.»
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس همچنین افزود: «در این سن، هرچقدر برای آموزش سرمایه‌گذاری شود، بیشترین بهره‌وری و کمترین هزینه را در آینده خواهد داشت. چنین بازدهی‌ای در سال‌های بعد دیگر تکرار نمی‌شود.»
همچنین حمیدرضا شیخ‌الاسلامی، رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک، با اشاره به ضرورت توجه به کیفیت این مرحله تأکید کرده است: «تعلیم و تربیت اوان کودکی زیربنای تمام ساحت‌های تربیت است. اگر این پایه به‌درستی بنا شود، در ادامه مسیر، آموزش‌وپرورش با چالش‌های کمتری مواجه خواهد بود.»
وی افزود: «دوره پیش‌دبستانی به‌عنوان آغاز مسیر آموزش رسمی، نه تنها از نظر رشد شناختی و عاطفی اهمیت دارد، بلکه فرصتی برای تحقق عدالت آموزشی و جبران نابرابری‌های یادگیری در مناطق مختلف کشور است.»
وی همچنین گفت: «سرمایه‌گذاری در سال‌های اولیه زندگی کودک، بیشترین بازدهی و کمترین هزینه را برای نظام آموزشی دارد. هر قدر پایه‌های تربیت در این دوره محکم‌تر گذاشته شود، در مراحل بعدی نیاز به مداخلات جبرانی کمتر خواهد بود.»
در واقع، نگاه تحولی دولت در آموزش بر این اصل استوار است که تحقق عدالت آموزشی باید از نخستین سال‌های زندگی کودک آغاز شود؛ از جایی که ذهن و شخصیت او در حال شکل‌گیری است. توسعه و تقویت دوره پیش‌دبستانی، نه تنها به بهبود کیفیت یادگیری در دوره ابتدایی می‌انجامد، بلکه با فراهم‌سازی فرصت‌های برابر برای همه کودکان، پایه‌های یک جامعه عادلانه‌تر و توانمندتر را بنا می‌گذارد.
طرح اجباری شدن دوره پیش‌دبستانی
در راستای تحقق عدالت آموزشی و فراهم‌سازی فرصت‌های برابر برای همه کودکان، طرحی با محوریت «اجباری شدن یک سال دوره پیش‌دبستانی» در دستور کار مجلس شورای اسلامی و وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است. هدف اصلی این طرح، تضمین حضور همه کودکان ۵ تا ۶ سال در مراکز پیش‌دبستانی و رفع نابرابری‌های ناشی از تفاوت‌های اقتصادی و منطقه‌ای است.
مطابق این طرح، در یکی از رویکردهای اجرایی، ساختار نظام آموزشی کشور از الگوی فعلی «۶–۳–۳» به «۵–۳–۳» بازمی‌گردد و سال نخست آموزش رسمی کشور، دوره پیش‌دبستانی خواهد بود. در رویکرد دیگر نظام آموزشی به (۱–۶–۳–۳) تبدیل می‌شود و یک سال به نظام آموزشی کشور اضافه می‌شود. به این ترتیب، دولت مکلف می‌شود زیرساخت‌های لازم برای ایجاد مراکز پیش‌دبستانی دولتی، آموزش مربیان، و تأمین منابع مالی را فراهم کند.
در توضیح اهداف این طرح، احسان عظیمی‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی، اعلام کرده است: «بر اساس تصمیم کمیسیون، دولت موظف به توسعه پیش‌دبستانی‌های دولتی است تا همه کودکان کشور، صرف‌نظر از وضعیت اقتصادی خانواده‌ها، از آموزش اولیه باکیفیت برخوردار شوند.»
همچنین علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش در همین رابطه گفت: «دوره پیش‌دبستانی و ابتدایی باید اجباری شود؛ نباید هیچ دانش‌آموزی از چرخه آموزش عمومی کشور محروم شود.»
وی از تلاش‌ها برای رسیدن به آمار ۱۰۰ درصدی کشور خبرداد و گفت: «ما بنا داریم این ضریب پوشش را به ۱۰۰ درصد برسانیم. اکنون ضریب پوشش ما در پیش یک و دو حدود ۴۶ درصد است. هدفگذاری ما این است که حداقل به ۶۰ درصد برسیم.»
وزیر آموزش‌وپرورش افزود:«هدف ما این است که هم دوره اوان کودکی و پیش‌دبستانی یک و دو اجباری شود و هم دوره تعلیم و تربیت ابتدایی به‌عنوان آموزش عمومی اجباری شود.»
طرح اجباری شدن پیش‌دبستانی، در واقع گامی راهبردی برای نهادینه کردن عدالت آموزشی از نخستین سال‌های آموزش است. با این حال، کارشناسان بر این باورند که اجرای موفق آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در زمینه تأمین فضاهای آموزشی، تربیت نیروی انسانی متخصص، تدوین محتوای متناسب با ویژگی‌های رشد کودک، و حمایت مالی از خانواده‌های کم‌برخوردار است.
در رویکرد تحولی دولت چهاردهم، اجباری شدن پیش‌دبستانی صرفاً یک تصمیم اداری نیست، بلکه نمادی از تغییر نگرش در نظام آموزشی کشور است؛ تغییری که هدف آن است تا آموزش از همان سال‌های نخست زندگی کودک، عادلانه، بازی‌محور و باکیفیت آغاز شود.
ارتباط طرح اجباری شدن پیش‌دبستانی با عدالت آموزشی و تحول در آموزش
تحقق عدالت آموزشی به‌عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه تحول در نظام تعلیم و تربیت، نیازمند توجه ویژه به نخستین حلقه زنجیره آموزش یعنی دوره پیش‌دبستانی است. این مقطع، زیربنای شکل‌گیری مهارت‌های شناختی، اجتماعی و عاطفی کودکان است و از منظر سیاست‌گذاری آموزشی، نقش پیشگیرانه‌ای در جلوگیری از بازتولید نابرابری‌های یادگیری دارد.
بر همین اساس، اجباری شدن دوره پیش‌دبستانی نه تنها اقدامی آموزشی، بلکه حرکتی عدالت‌محور است. این طرح با هدف ایجاد فرصت برابر برای همه کودکان، به‌ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار، به دنبال آن است که هیچ کودک ایرانی از چرخه آموزش عمومی کشور باز نماند.
از نگاه سیاست‌گذاران آموزشی، پیش‌دبستانی اجباری به‌منزله پایه‌گذاری یک نظام آموزشی تحول‌یافته است؛ نظامی که در آن عدالت آموزشی از آغاز مسیر یادگیری تضمین می‌شود. این طرح در امتداد برنامه کلان دولت برای «تحول در آموزش» قرار دارد؛ تحولی که بر اساس آن، تمرکز از سیاست‌های ترمیمی در مقاطع بالاتر، به سیاست‌های پیشگیرانه و توانمندساز در دوره اوان کودکی منتقل می‌شود.
از منظر اجرایی، موفقیت این رویکرد منوط به چند عامل کلیدی است:
- توسعه زیرساخت‌های آموزشی در مناطق روستایی و مرزی.
- آموزش و توانمندسازی مربیان پیش‌دبستانی با رویکرد بازی‌محور.
- تأمین منابع مالی پایدار از سوی دولت برای پوشش کامل.
- نظارت بر کیفیت برنامه‌های تربیتی.
در مجموع، اجباری شدن پیش‌دبستانی می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در مسیر تحول آموزش و تحقق عدالت آموزشی در کشور شناخته شود؛ اقدامی که نه‌تنها فرصت‌های یادگیری را برابر می‌سازد، بلکه پایه‌های فرهنگی و انسانی توسعه پایدار را از نخستین سال‌های زندگی کودکان ایرانی تقویت می‌کند.
آرمیتا رزاقیان
ارسال دیدگاه