محرم؛ فریاد جاودانه‌ای بر بستر تاریخ انسانیت
شهریار(پانا)- در قلب نخستین ماه قمری، روایت حماسه‌ای شکل گرفت که نه‌تنها وجدان دینی مسلمانان، بلکه آگاهی بشری را برای همیشه دگرگون کرد.
محرم، پژواک آزادی در آینه تاریخ
محرم، ماهی است که نه تنها با غم و اندوه در حافظه جمعی مسلمانان گره خورده، بلکه به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ بشریت مطرح می‌شود. در این ماه، واقعه‌ی عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یاران وفادارش، به عنوان نمادی از ایستادگی در برابر ظلم، ظلم‌ستیزی و پافشاری بر کرامت انسانی در ذهن انسان‌ها حک شده است.
ریشه‌های تاریخی عاشورا
حادثه‌ی عاشورا در دهم محرم سال ۶۱ هجری قمری رخ داد؛ زمانی که امام حسین (ع) با سپاهی اندک اما با عزمی راسخ، در برابر ارتش بزرگ یزید ایستاد. وی دعوت مردم کوفه را پذیرفت، اما با خیانت و سستی آنان تنها ماند و در کربلا به شهادت رسید. این واقعه صرفاً نبردی نظامی نبود، بلکه یک منازعه ایدئولوژیک بر سر معنویت، حق و باطل بود.
امام حسین (ع) با شعار ماندگار "إنی لم أخرج أشراً ولا بطراً... إنما خرجت لطلب الإصلاح" (من برای فساد یا خودنمایی قیام نکردم، بلکه برای اصلاح امت جدم)، نقطه‌ی عطفی را در تاریخ اسلام رقم زد.
ابعاد اجتماعی و روانی محرم
محرم، به‌ویژه در قالب آیین‌های سوگواری و عزاداری، نقش پررنگی در همبستگی اجتماعی ایفا می‌کند. دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی‌ها، نذورات، مراسم روضه و حتی سفره‌های احسان، علاوه بر جنبه معنوی، عاملی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و حس مشارکت جمعی هستند.
از سوی دیگر، این مناسک برای فرد مدرن، که در هیاهوی زندگی ماشینی دچار گسست روحی شده، نوعی پالایش عاطفی ایجاد می‌کنند. سوگواری برای امامی که مظلومانه شهید شده، زمینه‌ای برای بروز احساسات و تخلیه هیجانات سرکوب‌شده است.
بازتاب عاشورا در فرهنگ و هنر
فرهنگ شیعی، از قرون اولیه تا به امروز، عمیقاً متأثر از عاشورا بوده است. از اشعار محتشم کاشانی با آن بیت مشهور «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» گرفته تا تعزیه، نقاشی قهوه‌خانه‌ای، مقتل‌نویسی، و حتی سینما و تئاتر معاصر، همگی بیانگر نفوذ گسترده واقعه کربلا در ناخودآگاه فرهنگی ایرانیان و شیعیان است.
پیام جهانی عاشورا
اگرچه عاشورا در بستر اسلام رخ داده، اما پیام‌های آن فراتر از مرزهای جغرافیایی و مذهبی است. مفاهیمی چون آزادی، کرامت انسانی، فداکاری، آزادگی و عدالت‌خواهی از آرمان‌های جهان‌شمول عاشورا هستند که می‌توانند الهام‌بخش هر انسان آزاده‌ای باشند. جنبش‌های عدالت‌طلبانه در تاریخ معاصر—از انقلاب اسلامی ایران گرفته تا جنبش‌های ضد تبعیض در غرب—در مواردی از عاشورا الهام گرفته‌اند.
محرم، یک آغاز بی‌پایان
محرم پایان نیست، بلکه آغاز آگاهی و مسئولیت‌پذیری انسان در برابر ظلم است. پیروی از حسین (ع)، تنها در سینه‌زنی و اشک ریختن خلاصه نمی‌شود؛ بلکه در "حسینی زیستن" معنا پیدا می‌کند—یعنی زیستن با شرافت، دفاع از حق، و ایستادگی در برابر بی‌عدالتی، حتی اگر تنهایی به قیمت جان باشد.
ارسال دیدگاه