کارون و کوت‌عبدالله پس از دو هفته آبگرفتگی

به گزارش پانا، یکی دیگر از کانون‌های اصلی بحران، کوت‌عبدالله در مرکز شهرستان کارون بود که به‌گفته اسماعیل نجار، رییس سازمان مدیریت بحران کشور، یکی از دلایل اصلی بروز این آبگرفتگی‌ها بارش بیش از نیمی از بارندگی‌های یک‌سال اهواز، تنها در 3 ساعت بود.

در بارندگی‌های هفته‌های اخیر خوزستان، در سه ساعت حدود 88 میلی‌متر باران در اهواز بارید، این در حالی است که بارندگی اهواز در طول سال زراعی در حدود 150 میلی‌متر است و این 88 میلی‌متر تنها در سه ساعت اتفاق افتاد.

اگر بخواهیم کوت عبدالله را معرفی کنیم باید بگوییم، کوت عبدالله مرکز شهرستان کارون شهر جدیدی است که در زمستان ۱۳۹۱ از ادغام مناطق کوت عبدالله، استیشن، خزامی، درویشیه، شریعتی‌یک، کوت نواصر، کوی منتظری، گاومیش آباد، گندمکار و هادی‌آباد ایجاد شد.

با تصویب هیئت دولت و برخلاف مخالفت‌های شدید مردم و اعتراض آن‌ها به جدا شدن از شهر، تبدیل به شهر مستقل و مرکز شهرستان کارون شد. منطقه کوت‌عبدالله اهواز و روستاهای اطراف آن که همواره از آن به‌عنوان حاشیه‌شهر نام برده می‌شد از این پس به شهر کوت عبدالله تبدیل و زیر مجموعه شهرستان کارون شد.

اخیرا رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست شورای برنامه‌ریزی استان خوزستان در استانداری خوزستان نیز عنوان کرده: همه تخصیص‌هایی که از بودجه عمومی برای طرح‌های مرتبط با استان خوزستان در 15 فروردین امسال توافق شده بود، تا پایان دی‌ماه با اولویت آب و فاضلاب پرداخت خواهد شد. یک نکته مهم این است که آیا با تکمیل طرح‌های آب و فاضلاب می‌توانیم مطمئن بشویم که اگر بار دیگر نزولات جوی آمد باز هم دچار خسارت نشویم؟ برای پاسخ به این سؤال باید با احتیاط حرف بزنیم.

چرا که این حجم از نزولات جوی فقط با شبکه‌های آب و فاضلاب زیرزمینی قابل انتقال و دور کردن از محیط زندگی نیست، بلکه نیازمند طرح دیگری به‌نام طرح جمع‌آوری آب‌های سطحی است. چیزی که در خوزستان وجود ندارد.

6 سال پس از شهرستان شدن هنوز مشکلات کارون پابرجاست

برای بررسی آنچه در اهواز و شهرستان کارون گذشته است به شهرستان کارون می‌روم. جایی که هنوز پس از 6 سال از شهرستان شدن آن، درگیر مشکلات زیرساختی، مشکلات مختلف اجتماعی و شهری حل نشده است.

ابتدای ورودی شهر بعد از گذشتن از پل ششم وارد کوت‌عبدالله می‌شوم. با قرار گرفتن در مسیر ورودی شهر به‌خوبی می توان حتی با چشمهای بسته دریافت که اینجا چه خبر است.

ورودی شهر محل اجتماع میوه‌فروشان و ماهی‌فروشان است که بساط کرده‌اند. اغلب آنها جوان و نوجوان هستند و در میان آنها کمتر فرد سال‌خورده یا میان‌سالی پیدا می‌شود.

همانجا می‌ایستم و به سمت ماهی‌فروشان می‌روم. بو و شکل ماهی‌های تازه که درون سینی‌های بزرگ یا عقب موتورسیکلت‌های سه‌چرخ چیده شده‌اند، ارمغان بازار است و تا از ماهی‌های تازه‌شان خرید نکنی، گویی کاری را ناتمام گذاشته‌ای. به میان جوانان ماهی‌فروش می‌روم و با آنها هم صحبت می‌شوم. اغلب با همان شور و حرارت نوجوانی و جوانی حرف می‌زنند و دوست دارند در مورد مسائل مختلف صحبت کنند.

میلاد یکی از جوانان دست‌فروش است که می گوید: 23 ساله هستم و متاهل. کارم ماهی فروشیست. هر روز از اول صبح تا حوالی ساعت 2 بعد ازظهر اینجا هستم و ماهی می‌فروشم. خیلی دوست دارم شرایطی فراهم شود تا درآمد بهتری کسب کنم و شرمنده خانواده نباشم. همیشه کار کردم و زحمت کشیدم. در حین گفت و گو ماهی‌های تازه اش را هم به رخ می‌کشد: ماهی تازه ببر ازین ماهی ها کم گیر میاد. الان صید خوبه.

در حالی‌که صحبتم با میلاد تمام می‌شود علیرضا با من هم صحبت می‌شود. علیرضای 15 ساله، 6سال است که ماهی‌فروشی می کند تا کمک خرج خانواده باشد و روی پاهای خودش بایستد و به همه بگوید که می تواند.

ماهی فروشی در اینجا شغل اجدادی است

علیرضا با وجود سن کم، به امور و اوضاع شهرستان به‌خوبی اشراف دارد. می‌گوید: پرورش ماهی و ماهی فروشی شغل خانوادگی آنهاست. از پدر، مادر و خواهر تا مادربزرگشان همگی در کار پرورش و تولید ماهی قزل آلا هستند.

علیرضا درس چندانی نخوانده و آنگونه که خودش می‌گوید تا کلاس چهارم ابتدایی درس خوانده و پس از ترک‌تحصیل در کار ماهی‌فروشی بوده است. در حین اینکه با من حرف می‌زند با مهارتی خاص یک ماهی قزل آلا را با کارد تیزش فیله می‌کند و با افتخار می گوید کارم اینه.

از درآمدش می پرسم می گوید: روزی 30هزارتومان درآمد دارد. خانواده‌اش به ازای فروش هر کیلو ماهی 1000تومان به او می‌دهند و سود مجموع فروش ماهی‌هایش می‌شود دستمزد علیرضا.

به شرایط شهرستان و کاستی‌هایش بسیار اشراف دارد. از مشکلات شهری تا بیکاری جوانان و سرپرستان خانوار تا رونق کم بازار و آسیبهای اجتماعی اش. بسیار آرمانگراست و این‌را می‌شود از برخوردش با مشتریان و مردم عادی دریافت.

از علیرضا خداحافظی می‌کنم و عکس یادگاری از او تا همیشه در ذهنم حک می‌شود.

آن‌سوتر در گوشه ای از این بازارچه خطی، زنی سال‌خورده نشسته روی زمین پشت یک سینی بزرگ ماهی گُباب، نوعی ماهی خشک و نمک سود شده که در فصل زمستان از آن استفاده می‌کنند، می فروشد. نگاهی می کند. فارسی متوجه نمی شود. جوانی که بساط میوه فروشی دارد و کنارش ایستاده به عربی از او می‌پرسد اجازه می‌دهد عکسی بگیرم؟ با لبخند می‌پذیرد. با نگاهی مهربان خودش و سینی ماهی هایش را مرتب می کند. سخن نمی گوید، اما نگاهش ناگفته‌های بسیاری دارد.

همچون علیرضا و میلاد در کوت عبدالله فراوانند که می‌توانند از توان و آرمانشان در راه بهبودی شرایط این شهر حتی از جان مایه بگذارند، اما شغلی نیست.

هوای این‌ روزهای خوزستان پس از بارش‌های دو هفته پیش حالا بهاری شده و پرتوهای تیز و درخشان آفتاب با وزش نسیمی دلنواز آدمی را وسوسه گشتن میان کوچه ها و خیابانهای کوت عبدالله می کند. از هر خیابان که گذر میکنی با صحنه هایی روبرو می‌شوی که تصور می‌کنی دم عید است و خانه‌تکانی‌هایش، اما اینگونه نیست و کسی لبخند آمدن بهار را نمی‌زند.

اثاثیه روی آب و دیوارهای خیس از آب

داستان چیز دیگری است. داستان جاری شدن سیل و آبگرفتگی های خانه های مردم به سبب بارش‌های دو هفته پیش است که به‌علت مشکلات زیرساختی منطقه هنگام باران، آبهای سطحی ناشی از بارش باران با فاضلاب ترکیب می شوند و چون سیستم فاضلاب و دفع آبهای سطحی وجود ندارد، آب به درون خانه ها سرایت می کند و تمام اثاثیه منزل مردم در آب‌های آلوده غوطه ور می شوند.

از هر سو که می‌نگری فرش و پتو بر دیوار خانه‌ها آویزان است و در خانه ها باز و نیمه‌باز و دیوارهای نم‌زده نمایانند. حداقل می‌توان مطئمن شد چقدر آب به خانه و زندگی مردم صدمه زده‌است.

مردان و زنان سال‌خورده جلوی در خانه هایشان نشسته‌اند و با رویی گشاده سلام و احوال پرسی می‌کنند. گاهی هم تعارف می‌کنند که به خانه‌شان برویم و چای یا قهوه عربی مهمانشان باشیم.

خیابان امام رضا از کانون‌های بحران آبگرفتگی بوده و حالا با تابش آفتاب پیش از ظهر، بوی نم خاک خیس را در هوا پراکنده است. این خیابان نسبتا عریض و مشرف به رودخانه کارون است که از کنار این منطقه می‌گذرد.

ارتفاعش از سطح رودخانه ناچیز است و همین سبب شد به کانون بحران آبگرفتگی تبدیل شود. به گفته ساکنان این منطقه آب تا ارتفاع یک متر و بیشتر بالا آمد.

یک لوله پلی اتیلنی 6 اینچی با طول زیاد در میان خیابان کار گذاشته شده و خیابان را دو نیم کرده‌است تا آبها را جمع‌آورى کند.

موسوی مدیر بحران فرمانداری می گوید: پس از شروع بارندگی و حاد شدن اوضاع و افزایش سطح آب سطحی این منطقه، فورا در فرمانداری با حضور مسئولین جلسه ای ترتیب دادیم و در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام به بهبود شرایط کردیم.

این لوله‌ها از سوی شرکت ملی حفاری و توسعه نیشکر به تراک پمپ و توربو پمپ‌هایی متصل شدند تا آب‌های سطحی را تخلیه کنند و البته تا درصد بسیار بالایی این کار با موفقیت انجام شد.

موسوی تاکید می‌کند: اکنون در آماده باش کامل هستیم و همانطور که مشاهده می کنید لوله ها و سیستم تخلیه را هنوز با گذشت 12روز جمع آوری نکردیم.

به فرمانداری شهرستان می‌روم و با معاون فرماندار در خصوص وضعیت شهرستان گفتگو می کنم. عساکره نیز در این زمینه‌می‌گوید: مشکلات شهرستان کارون با وجود توانمندی‌هایی که دارد، مشمول گذشت زمان شده‌است و برای حل آنها یک بازه زمانی دستکم 5 تا 6 ساله می‌طلبد.

سفره های زیرزمینی در خوزستان اشباع شده اند

او ادامه می‌دهد: در اتفاقاتی که پس از بارش‌های دو هفته پیش رخ داد بدلیل بارشهای شدید و نبود سیستم فاضلاب کافی (تنها 9کیلومتر شبکه فاضلاب در شهرستان وجود دارد) و ویژگیهای منطقه ای مانند، قرار گرفتن منازل مسکونی در مناطق همسطح رودخانه، اشباع سفره‌های زیرزمینی و عدم ساخت و سازهای اصولی سبب شد که روان‌آبها به درون خانه‌ها نفوذ کند.

سطح شهر کوت عبدالله مشکل خاصی نداشت، اما خیابان امام رضا و منطقه گاومیش آباد به نقاط بحرانی تبدیل شدند و تمام مساعی ما صرف بهبود وضعیت منطقه و رفع بحران در این منطقه شد.

او با اشاره به نگرانی‌های مردم می گوید: طبیعی است که وقتی خانه و اموال شما دستخوش حادثه شود و زندگی خود را در معرض خطر احساس کنید، نگرانی‌ها افزایش پیدا می‌کند و مردم منتظر واکنش سریع مسئولان هستند.

پرداخت وام و تسهیلات دولتی برای خسارت‌های مردم منطقه

مردم کوت عبدالله مردمی تاب‌آور و همراه هستند و به‌دور از هرگونه فضای منفی با مجموعه مدیریتی شهرستان، کمال همکاری را داشتند. این مقام مسئول می‌افزاید: اقدامی که در کوتاه‌مدت متصور هستیم و در حال اجرایی‌شدن است، استقرار بنیاد مسکن در منطقه جهت بازسازی و بهسازی خانه‌های آسیب‌دیده و اعلام استاندار خوزستان مبنی بر اعطای وام و تسهیلات بلاعوض است که به‌زودی در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.

مشکلات گاومیش آباد فراتر از بحران آبگرفتگی

به گاومیش آباد می‌روم. جایی که مشکلات و کاستی‌هایش از حوصله این گزارش فراتر است. کوچه پس کوچه‌های خیس و نم‌زده که با گل و لای عبور و مرور را دوچندان سخت کرده است. کودکان در حال و هوای کودکی مشغول بازی هستند. از روی تپه‌ای که پر از ماسه ساختمانی است، بالا و پایین می‌روند و از ته دل می‌خندند. انگار نه انگار که هفته گذشته خانه‌شان در آب غوطه‌ور بوده‌است.

دخترکی خردسال با دستان باز و چشمان بسته روی لوله تخلیه آب که برای دفع آب‌های سطحی کار گذاشته شده، شادمانه راه میرود و با خود شعری زمزمه می‌کند. پسرکی سوار بر دوچرخه با دیدن یکی از زنان همسایه که از خرید برمی‌گردد و چرخ دستی همراه دارد پیاده می‌شود و به کمک همسایه چرخ‌دستی را که سنگین است از روی لوله رد می‌کند.

میزهای تلویزیون و کمدها، مبل‌ها، کاناپه، فرش‌ها و رختخواب‌ها، خیس و مرطوب جلوی در خانه‌ها و روی پشت بام‌ها در انتظار خشک شدن از پرتوهای آفتاب هستند.

زمین چمن مصنوعی، از گل و لای و زباله‌هایی که سیل با خود آورده پر شده‌است. چند جوان با ما هم صحبت می‌شوند و حرفهایی دارند. با شور و حرارت حرف می‌زنند و انتظاراتی به‌حق دارند و منتظر پاسخ عملی مسئولان هستند.

نگرانی در چهره‌هایشان موج می‌زند و بیم آن دارند که این اتفاقات دوباره رخ دهد و وعده‌ها عملی نشود.

در حاشیه رودخانه گله‌های گاومیش رهسپار رودخانه هستند تا تنشان را به‌جاری رود بسپارند و دمی بیارامند. طبیعت گاومیش‌ها همین است که در آب و آفتاب باشند.

کشاورزی منطقه، تحت تاثیر آبگرفتگی و سیلاب اخیر قرار گرفتند

نخلستان‌های گاومیش‌آباد با نخل‌های استوار که کشاورزان میانشان سبزی خوردن کاشته‌اند تا در فصل زمستان گذران زندگی کنند نیز قطعه‌قطعه در آب فرو رفته و از بین رفته‌‌اند و کشاورزان با حسرت از قسمت‌های سالم مانده‌اش سبزی می‌چینند.

اما داستان کوت‌عبدالله به همین جا ختم نمی‌شود و دنباله دیگری هم دارد. آسیب‌های اجتماعی دیگر موضوع شهرستان است که خود قصه ایست پر آب چشم...

شهرستان کارون از مناطق حاشیه‌نشین شهرستان اهواز بود که از آن جدا و مستقل شد و اکنون نزدیک به 200هزار نفر ساکن این منطقه هستند. وقتی سخن از آسیب‌های اجتماعی به میان می‌آید، اول از همه به جوانان و بیکاری اشاره می‌کنند.

عزیز مزرعه، جامعه‌شناس و فعال‌سیاسی_فرهنگی که چند سالی مدیر آموزش و پرورش این منطقه هم بوده، با نگاهی به آسیب‌های اجتماعی بر این باور است: تمام جوامع در معرض تهدیدها، ناامنی ها و مسائل گوناگون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هستند و استثنایی هم نمی‌توان برای آن قائل شد.

شهرستان کارون گرچه از لحاظ تاسیس و تبدیل‌شدن به شهرستان تاریخ زیادی ندارد، اما از لحاظ جغرافیایی و از لحاظ قدمتی، بسیار کهن است.
زمانی که مناطقی مثل کوت‌عبدالله، جنگیه،مظفریه و قلعه‌چنعان تاسیس شده بودند، مناطق مرفهی مانند کیانپارس و زیتون هنوز تاسیس نشده بودند، اما متاسفانه به خاطر سیاست‌های غیراصولی در شهرسازی و توسعه شهری و عدم توجه به این مناطق باعث شده مناطق شهرستان کارون امروز به حاشیه شهر اهواز تبدیل شوند.

برهم خوردن امنیت‌روانی در حاشیه شهر باعث ایجاد آسیب‌های اجتماعی می‌شود

مزرعه ادامه می‌دهد: این حاشیه‌نشینی باعث شده اسکان غیررسمی در این شهرستان گسترش پیدا کند و به نوعی به منطقه مهاجرپذیر تبدیل شود که خود حاشیه هم در بحث خرد و هم در بحث کلان آثار متفاوت اجتماعی در پی دارد.

او به برهم خوردن امنیت روانی ساکنان شهرها هم اشاره کرده و می گوید: در واقع گسترش حاشیه‌نشینی در سطح خرد موجب ایجاد اختلال در امنیت روانی ساکنان شهرها و در سطح کلان موجب ایجاد انواع آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود.
شناسایی آسیب‌های اجتماعی و درمان آنها باید مورد توجه مدیران استانی و کشوری قرار بگیرد، زیرا تجمیع و تراکم آسیب‌های اجتماعی در هر شهر و جامعه می‌تواند انسجام و همبستگی آن را مورد تهدید قرار دهد. وگرنه زندگی برای شهروندان و مسئولان قابل تحمل نخواهد بود.
این جامعه شناس به جایگاه مذهب در میان مردم این منطقه و شکل متفاوت حاشیه نشینی آن باور دارد و تاکید می کند: البته تفاوت اساسی که بین شهرستان کارون، با بقیه شهرهای حاشیه وجود دارد این است که مردم شهرستان کارون مردم مذهبی هستند و اعتقادات مذهبی و معنوی باعث می‌شود آسیب‌های اجتماعی به نوعی بار ارزشی داشته باشد. علاوه بر اینکه بار حقوقی و قانونی و اجتماعی دارد بار ارزشی دارد و در واقع به نوعی به آسیب اجتماعی به عنوان گناه هم نگریسته می شود، بر این اساس برخورد با آسیب‌های اجتماعی به نوعی آسان و تسهیل می‌شود و مردم نهایت همکاری با این مسئله را خواهند داشت.

عدم توجه مسئولان به حاشیه‌ها باعث افزایش جرم و جنایت می‌شود

این فعال سیاسی فرهنگی تاکید می‌کند: عدم توجه مسئولان کشوری و استانی به این شهرستان هم باعث می‌شود جرم و جنایت گسترش پیدا کند و هم به نوعی به اعتقادات دینی و مذهبی جامعه لطمه وارد شود.

مزرعه به تهدیدها و آسیب‌هایی که در شهرستان کارون وجود دارد اشاره می‌کند که به باور او عبارتند از:
۱. بیکاری
۲. بحران هویت
۳. فرسایش سرمایه
۴. افزایش جرائم
۵. فقر و شکاف طبقاتی

۶.قاچاق مواد مخدر
۷. خشونت و پرخاشگری
۸. اعتیاد
۹.جرائم و انحراف های اجتماعی مذهبی
۱۰. سرگشتگی فرهنگی و عدم تعهد کاری
۱۱.عدم داشتن مهارت‌های فنی و حرفه‌ای
۱۲. سرقت
۱۳. توهین و هتک حرمت
۱۴. شهادت کذب و قسم ناحق و بی اهمیت جلوه‌دادن سوگند

۱۵. کمرنگ شدن امر به معروف و نهی از منکر

این جامعه‌شناس پس از طرح این آسیب‌ها، راه‌حل هایی فهرست وار جهت کاستن از آنها ارائه می‌دهد و می گوید: به نظر می‌رسد برای کاهش و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی تحقق بخشیدن به این برنامه ها ضروری است:
افزایش خدمات آموزشی
توسعه فعالیت های فرهنگی
توسعه مراکز فرهنگی و آموزشی
ایجاد بازارچه‌ها و کارگاه‌های زودبازده
توسعه مراکز تفریحی و هنری
توسعه مناطق توریستی برای ایجاد ارتباط
اصلاح شبکه فاضلاب و مبلمان شهری
ارائه خدمات بهزیستی و سازمان‌های مشابه در خصوص کاهش و پیشگیری از جرائم اجتماعی
آموزش مهارت های فنی و حرفه‌ای
تقویت دستگاه‌های نظارتی
فرهنگ‌سازی در میان مردم
توجه به نیازهای اولیه و معیشتی مردم
افزایش سقف فعالیت‌های مشارکتی
ارتقای سطح آگاهی و دانش شهرنشینی
تقویت و توسعه سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماعی.
مزرعه، اما دورنمای این شهرستان را مثبت ارزیابی می‌کند و می گوید: سرمایه‌های اجتماعی در این منطقه بسیار بالاست و امیدوار است که در آینده‌ای نزدیک نسل‌جوان با استفاده از ظرفیت‌های موجود در کاهش این آسیب‌ها بکوشد.

از کوت‌عبدالله خارج می‌شوم ،اما این پرسشها هنوز در ذهنم چرخ می‌خورد. چرا جایی که سرشار از منابع معدنی، فرصت‌های کشاورزی، نیروی انسانی آماده به‌کار، زمین‌های حاصل‌خیز، سرمایه اجتماعی بالا و بسیاری توانمندی‌های دیگر است امروز دستخوش نگرانی و نابسامانی‌های مختلف است؟ به‌راستی چه اراده و تصمیمی می‌خواهد برخطر این کاستی‌ها و ناملایمات زندگی نقطه پایان بگذارد؟

گزارش‌نویس: محمد شاهرخ‌نسب