در گفت‌وگو با پانا
بهروز داوری: تعزیه فراتر از یک نمایش است
تهران (پانا) - تدوینگر مستند «صحنه آخر» می‌گوید حس و حال صحنه‌ها و انتقال آن به مخاطب یکی از مهمترین اولویت‌هایش در تدوین این مستند بوده است.
بهروز داوری تدوینگر مستند «صحنه آخر» که این روزها در گروه «هنر و تجربه» اکران شده، در گفت‌وگو با پانا گفت:««صحنه آخر» درباره یک تعزیه است که در یکی از محله‌های اهواز اجرا می‌شود و طی بیش از بیست سال صحنه آخرش هرگز اجرا نشده است. دلیل این موضوع این است که مردم در این صحنه احساساتی شده و به سمت صحنه هجوم می آورند و مانع اجرای آن بخش از تعزیه می‌شوند. فیلم «صحنه آخر» با بازیگر نقش شمر همراه شده و از زاویه دید او داستان را برای بیننده روایت می‌کند.»
وی افزود:«تقریبا بیشتر عمر کاری من صرف تدوین آثار مستند شده است و فکر می‌کنم آنچه در آن مهارت دارم، تدوین فیلم‌های گزارشی و مصاحبه محور است و «صحنه آخر» به همین صورت بود و حدود چهل درصد از فیلم مصاحبه بود. برای آنکه بخش مصاحبه‌ها با بخش مستند به خوبی پیوند بخورد از کات‌های کمتری استفاده کردم.»
این تدوینگر ادامه داد: «معمولا در مصاحبه‌ها حرف‌ها شسته رفته می‌شوند، تپق‌ها گرفته می‌شوند و حتی جملات پس و پیش می‌شوند تا معنا و مفهوم صحبت‌ها بهتر منتقل شوند، اما در « صحنه آخر» سعی کردم کمتر چنین کاری را انجام دهم تا به اصطلاح روح زندگی که در نماها جریان دارد دست نخورده باقی بماند. یکی از بارزترین مثال‌هایی که می‌توانم در این مورد بزنم مربوط می‌شود به صحنه‌ای که یعقوب (بازیگر نقش شمر) در حال مصاحبه است و پسر خردسالش که در آغوش دارد در حال شیطنت‌های کودکانه است و گاهی در مصاحبه برای پدرش مزاحمت ایجاد می‌کند تا حدی که شاید اگر کارگردان دیگری بود کلا صحنه را کات کرده و پسر خردسال را از صحنه دور می‌کرد اما در فیلم ما این اتفاق نیفتاده، ارتباط پدر و پسر و حتی کنجکاوی بیننده برای اینکه بداند پدر تا چه حد در مقابل شیطنت‌های پسر صبوری خواهد کرد به ما برای جذب مخاطب کمک می‌کند.»
تدوینگر مستند «سرپتی‌ها» گفت:«انتخاب نماها تقریبا یک ماه زمان برد و تدوین کلی سه ماه زمان برد. البته فیلم بارها مرود بازبینی من و کارگردان قرار گرفت و هربار اصلاحاتی روی آن انجام شد.»
داوری با اشاره ای اینکه با محمد قاسم‌پورکارگردان فیلم از طریق یکی از دوستان مستندسازم آشنا شدم و همکاری مشترک شکل گرفت گفت: «وقتی درباره فیلم صحبت شد چندان برایم جذابیتی نداشت، شناخت بسیار کمی درباره هنر تعذیه داشتم و این قالب نمایشی را چندان نمی‌شناختم. حتی فکر کردم شخص مناسبی برای این همکاری نباشم و نتوانم چیزی به فیلم اضافه کنم اما وقتی با کارکترها آشنا شدم و فهمیدم ماجرا در جنوب می‌گذرد کنجکاو شدم بدانم در آن جغرافیا مواجهه مردم با هنر تعزیه و کلا مراسم‌های آئینی به چه شکل است. وقتی راش‌های فیلم را دیدم جذابیت کار برایم بالا رفت، بسیاری از صحنه‌ها من را به عنوان یک مخاطب غافلگیر می‌کردند.»
این تدوینگر ادامه داد:«کشور ما جزو معدود کشورها در دنیاست که فرم نمایشی منحصر به فردی دارد و آن تعزیه است. فقط در تمدن‌های کهنی مانند چین، یونان و ژاپن فرم‌های نمایشی باستانی دیده می‌شود و در دیگر کشورهای جهان از زمانی که نمایش مدرن به وجود آمد صاحب تئاتر شدند. در شبیه‌خوانی و تعزیه آنچه بیش از روایت اهمیت دارد سوق دادن ذهن مخاطب به سمت حادثه‌ای است که اتفاق افتاده و این موضوع این قالب‌های نمایشی را جذاب می‌کند.»
داوری درباره کیفیت اجرای تعزیه شخصیت‌های فیلم «صحنه آخر» گفت: «برایم جالب بود که شاهد کیفیت خوبی در اجرای تعزیه حصیرآباد اهواز بودیم و آنها را تحسین کردم. تعزیه بیش از بحث نمایشی یک مساله اعتقادی است. بازیگران و عوامل تعزیه با این اعتقاد که به امام حسین (ع) و عزادارانش خدمت می‌کنند وارد این کار می‌شوند و مساله برای‌شان فراتر از نمایش و بازیگری است. در یکی از صحنه‌های فیلم از یکی از بازیگران سوال می‌شود آیا حاضر است هر نقشی را در تعزیه بازی کند؟ و او جواب میدهد به خاطر امام حسین (ع) حاضر است هر نقشی را بازی کند و سپس از او سوال می‌شود آیا حاضر است حتی نقش شمر را هم بازی کند؟ و او پاسخ میدهد نه، این نقش را بازی نمی‌کند و برایش سخت است. وقتی به او گفته می‌شود اگر با این کارش تعزیه اجرا نشود چطور؟ او با اکراه پاسخ میدهد: نقش را بازی خواهم کرد اما صحنه آخر را که به بریدن سر آقا امام حسین (ع) می‌رسد اجرا نخواهم کرد.»
بهروز داوری در پایان گفت: «من به جز فیلمبرداری، تجربه کارگردانی را دارم و می‌توانم بگویم همه این تجربه‌ها در کارهایم کمک کننده است. تجربه فیلمبرداری به شناخت قاب، کمپوزسیون و انتخاب لحظات در تدوین به من کمک می‌کند. البته در این فیلم بیش از هر چیز به حال و هوای صحنه‌ها توجه داشتم و توافق ما با کارگردان این بود که در خدمت قصه و روایت باشیم و اگر قرار است صحنه‌ای از فیلم حذف شود نه بخاطر مسایل زیبایی شناختنی که برمبنای جایگاهی که در روایت قصه دارد باشد. حتی در نمای پایانی فیلم دوربین روی دست حرکات اضافی دارد اما بهترین نوع روایت همان نماها بود و ما از همان نماها استفاده کردیم.»
مستند «صحنه آخر» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمد قاسم‌پور این روزها در سینماهای «هنر و تجربه» روی پرده است.
ارسال دیدگاه