دولت سیزدهم در یک سالگی؛
اقدامات و برنامه‌های حمایتی دولت از نخبگان و استعدادهای برتر دانش‌آموزی
تهران (پانا) - توجه جدی دولت سیزدهم و شروع اقدامات پایه‌ای در حوزه نخبگانی، نشان از توجه آیت الله رئیسی به استفاده هرچه بیشتر از استعدادهای برتر در دولت و استفاده بهینه از این سرمایه ارزشمند برای توسعه و پیشرفت دارد.
آغاز به کار دولت سیزدهم با مشکلات و محدویت‌های انباشت شده و چالش‌های اساسی در حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی همگام بود. تلاش‌ها برای برون‌رفت از وضع موجود همراه با امکان قضاوت بهتر در خصوص عملکرد دولت در انطباق با آنچه تحویل گرفته، سبب شد با مطالعه گسترده بخش‌های مختلف کشور اساسی‌ترین چالش‌های فراروی دولت سیزدهم در طول یکسال گذشته در بخش‌های مختلف شناسایی شوند.
توجه به نخبگان و جوانگرایی در حوزه مدیریت کشورمان به طور حتم یکی از نیازهای امروز جامعه ایرانی است و این مهم می‌تواند پویایی، چابکی و تحول بسیار در مدیریت توسعه کشور در بخش‌های مختلف ایفا کند.
نخبگان جوان به دلیل نشاط و شادابی از یک سو و دارا بودن علم و تخصص لازم البته به شرط مقداری اندوختن تجربه، ضمن تزریق بهره‌وری در بخش‌های مختلف می‌توانند راندمان و بهره وری مدیریتی را نیز افزایش دهند. چه بسا بسیاری از مشکلات کشور در بخش‌های مختلف در طول دولت گذشته نیز ناشی از استفاده از مدیران غیرمتخصص و ناآشنا با مسائل و مشکلات کشور در راس دستگاه های اجرایی و مدیریتی کشور و البته مسن بوده است. مدیرانی که بیشتر آنها نیز در دولت اصلاحات مسوولیت داشتند.
اما مشی دولت سیزدهم بعنوان رییس جمهور در حال حاضر متمرکز بر استفاده از نخبگان و شایستگان در بدنه مدیریتی برای شکل‌گیری و تقویت دولت مردمی ایران قدرتمند است. دولتی که فسادستیز است و با تمام وجود به دنبال رفع مشکلات مردم و بازسازی اعتماد آنان به نظام اسلامی است.
برخلاف سال‌های اخیر که برخی مسوولان دولتی چندان به نظرات کارشناسان و نخبگان کشور توجه نمی‌کردند، اقدامات انجام شده در طول یکسال گذشته در بنیاد ملی نخبگان در دولت سیزدهم در توجه به استعدادهای برتر نشان از آن دارد که این دولت اهتمام خاصی به شنیدن نظرات تخصصی نخبگان و استفاده از آنها برای رفع مشکلات کشور در بخش های مختلف دارد.
استعدادهای برتری که یکی از بازوهای تحقق شعار امسال رهبر معظم انقلاب مبنی بر «تولید، دانش بنیان و کارآفرین» به شمار می‌روند و در همین راستا، نیازمند حمایت‌های مادی و معنوی بیشتری هستند.
برهمین اساس نیز بنیاد ملی نخبگان با توجه به مأموریت‌های خود ذیل سند راهبری کشور در امور نخبگان، ایستگاههای مسیر نخبگی را شناسایی و با کمک نهادهای مرتبط برای پشتیبانی از مشمولان هر ایستگاه برنامه‌ریزی کرده است.
هدف بنیاد، طراحی مسیر کاملِ طی طریقِ نخبگانی و تمهید و تجهیز ایستگاههای نخبگانی به منظور بهرهمندی از آنان در جهت اهداف و مصالح ملی است.
از این‌رو سیاست بنیاد مبتنی بر جامعیت برنامه‌های «شناسایی آحاد و گروه‌های نخبگانی»، «طراحی مسیر هدایت در پرتو تعالیم و آداب اسلامی ـ ایرانی»، «تمهید شرایط بکارگیری نخبگان در جهت اثرگذاری» و «الگوسازی از نخبگان» است.
به همین دلیل بنیاد فرایند شناسایی نخبگان را از دوران آموزش ابتدایی تا دوران سرآمدی طراحی کرده و شناسایی، توانمندسازی و حمایت از اجتماعات نخبگانی در حوزه‌های مختلف از جمله علمی، فناوری، ادبی، هنری، حوزوی و قرآنی را در قالب ضوابط و مقررات مصوب، اجرایی ساخته است.
ضمن اینکه تلاش شده تا ارتباط معناداری میان طرح‌های مختلف شناسایی و توانمندسازی ایجاد شود. از سویی دیگر زمینه‌سازی برای جذب و اثرگذاری مستعدین برتر با کمک دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط، از جمله برنامه‌های راهبردی بنیاد محسوب می‌شود.
به طور کلی می‌توان گفت که بنیاد در حال حاضر برای 10 گروه مخاطب، بالغ بر 20 طرح تدوین و با همکاری نظام نخبگانی آنها را اجرا میکند.
نخبگان در دولت سیزدهم به عنوان دستیار یا مشاور به کمک دستگاه‌های اجرایی می‌آیند
اما به منظور زمینه‌سازی برای حضور فعال نخبگان در فرآیند تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی دستگاه‌های اجرایی و آشنایی آنان با اقتضائات حکمرانی، دولت سیزدهم بخشنامۀ بکارگیری دستیار (مشاور) نخبه را در 24 فرودین ماه امسال صادر کرد.
بر اساس این بخشنامه امکان بکارگیری 5 نفر از جوانان نخبه توسط هر یک از وزرا، روسای سازمان‌های مستقل زیر نظر رئیس‌جمهور، استانداران و روسای موسسات دولتی با گستره کشوری بعنوان دستیار و مشاور در دستگاه های اجرایی کشور فراهم شده است. همچنین بنیاد ملی نخبگان در این زمینه برای معرفی نیروهایی تخصصی مورد نیاز و درخواست نهادها اعلام آمادگی کرده است.
به طور حتم این بخشنامه منجر به تعامل بیشتر سطوح مختلف حاکمیت با نخبگان و بهرهمندی از ایشان در فرایندهای تصمیم‌سازی، آینده‌پژوهی و برنامه ریزی کشور خواهد شد.
همکاری‌های بین‌دستگاهی و استفاده از ظرفیت مستعدان برتر و نخبگان در دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی به ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات دستگاه‌ها منجر و در بلند مدت، زمینه حل مسائل اساسی کشور را فراهم آورد.
اما یکی از طرح‌های مهم دولت سیزدهم برای قدرشناسی از استعدادهای برتر و ایجاد زمینه‌های نرم افزاری و سخت‌افزاری لازم برای رشد و شکوفایی این استعدادها طرح «حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌آموزی و رتبه‌های برتر آزمون سراسری در رشته‌های اولویتدار کشور» است.
بر اساس این طرح و با تصویب هماهنگ بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دارندگان نشانهای طلا، نقره و برنز کشوری در المپیادهای ملی دانش‌آموزی مورد تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی شامل ادبیات، ریاضی، زیست، شیمی، فیزیک، کامپیوتر و نجوم، با معرفی سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان؛ همچنین دارندگان رتبه‌های یک تا 100 کشوری آزمون‌های سراسری ورود به مقطع پایۀ دانشگاه در گروه‌های آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی، و علوم انسانی و دارندگان رتبه‌های یک تا 50 کشوری آزمون‌های سراسری ورود به مقطع پایۀ دانشگاه در گروه‌های هنر و زبانهای خارجی، در صورت انتخاب و پذیرش در رشته‌های هدف اولویتدار، از دوره کارشناسی تا دکتری تخصصی از مزایای این طرح برخوردار میشوند.
رفع دغدغه شغلی نخبگان یکی از اهداف اصلی این طرح است و اگر نخبگان و استعدادهای برتر بتوانند در رشته تحصیلی مورد علاقه خود ادامه تحصیل دهند می‌توانند به دانشمندان تراز اول تبدیل شوند و تفاهم‌نامه وزارت علوم، بنیاد نخبگان و معاونت علمی ریاست جمهوری با این هدف تدوین شده است.
حتی نخبگان اگر تمایل داشته باشند می توانند پس از گذراندن مراحل تحصیلی عضو هیات علمی دانشگاه شوند و هیات اجرایی جذب زمینه بورس و استخدام آنها را به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی یا پژوهشی آماده می کند.
همچنین دانشجویان شامل این طرح، در دوره تحصیل مبلغی معادل حقوق قانون وزارت کار دریافت می‌کنند و می‌توانند به شیوه پذیرش بدون آزمون به عنوان استعدادهای درخشان در دوره‌های تحصیلی بالاتر تا مقطع دکتری تخصصی در رشته‌های هدف در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم ادامه تحصیل دهند.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز بعنوان یکی از حامیان طرح «حمایت از جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌آموزی و رتبه‌های برتر آزمون سراسری در رشته‌های اولویتدار کشور» ضمن تلاش برای توسعه جامعه این طرح هدف فراتری را دنبال میکند و آن فرهنگی است که در راستای حمایت از رشته‌های خاص به دنبال ابلاغ چنین آیین نامه هایی ایجاد می شود.
برگزیدگان طرح با حفظ شرایط پویایی از تسهیلات زیر در طول تحصیل بهرهمند خواهند شد:
پذیرش بدون آزمون به عنوان استعدادهای درخشان در دوره های تحصیلی بالاتر تا مقطع دکتری تخصصی در رشته های هدف در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
دریافت حمایت مالی ماهانه بنیاد ملی نخبگان به میزان حداقل دستمزد تعیین شده توسط شورای عالی کار، در صورت انتخاب و پذیرش در رشته های هدف در طی دورۀ تحصیل در داخل کشور در ازای انجام فعالیتهای علمی و اجرایی
دریافت کمک هزینه بنیاد ملی نخبگان برای اجرای برنامۀ توانمندسازی و پشتیبانی از فعالیتهای آموزشی، پژوهشی، فناورانه، نوآورانه و فرهنگی به پیشنهاد برگزیدۀ طرح و تأیید استاد راهبر
بهرهمندی از تسهیلات طرح جایگزین خدمت بنیاد ملی نخبگان طرح شهید صیاد شیرازی
اعطای تسهیلات دورۀ پسادکتری بنیاد ملی نخبگانطرح شهید دکتر چمران) بعد از اتمام دوره دکتری تخصصی به مدت حداکثر 3 سال
اعطای تسهیلات ویژۀ بنیاد ملی نخبگان برای جذب در دستگاه‌های اجرایی و مؤسسه های علمی کشور طرح شهید دکتر شهریاری
اعطای تسهیلات استادیاران جوان بنیاد ملی نخبگان (طرح مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی و در صورت اشتغال به عنوان عضو هیئت علمی در داخل کشور
اعطای تسهیلات جذب در نهادهای فناورانه و شرکت‌های دانش‌بنیان بنیاد ملی نخبگان طرح شهید تهرانی‌مقدم
اعطای بیمۀ تکمیلی درمان به برگزیدگان طرح و اعضای خانوادۀ آنان شامل همسر و فرزندان، تا پایان تحصیل در داخل کشور
اعطای کمک‌هزینۀ اعزام به فرصت مطالعاتی داخل یا خارج از کشور به برگزیدۀ طرح، در دورۀ دکتری تخصصی
اعطای تسهیلات راه‌اندازی و حمایت از کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، مطابق با قوانین و مقررات مربوطه
اعطای پوشش صندوق حمایتی بیمه درآمد بنیاد ملی نخبگان پس از دانش آموختگی برگزیدۀ طرح از دورۀ دکتری تخصصی، در صورت ارائة درخواست و به شرط اقامت وی در داخل کشور، متناسب با سال‌هایی که در داخل کشور و در رشته‌های هدف تحصیل کرده است.
در صورت قبولی هر یک از برگزیدگان در رشته‌های هدف، لازم است با مراجعه به سامانه سینا درخواست خود را برای استفاده از تسهیلات این طرح ثبت کنند.
تسهیلات جذب در نهادهای فناورانه طرح شهید تهرانی‌مقدم
بنیاد ملی نخبگان همچنین در راستای ایجاد شرایط برای جذب دانش‌آموختگان برتر در نهادهای فناورانه و کمک به ایشان در جهت کسب مهارت‌های لازم برای دستیابی به اشتغالی پایدار، «طرح شهید تهرانی مقدم» را طراحی کرده است.
راهبردهای اصلی بنیاد در طراحی این تسهیل، «پشتیبانی از اشتغال پایدار دانش‌آموختگان برتر»، «کمک به نهادهای فنّاورانه برای جذب نیروهای مستعد» و «ایجاد فرصت کسب تجربه و مهارت‌اندوزی برای دانش‌آموختگان برتر» بوده است.
برگزیدگان این طرح می‌توانند در نهادهای فناورانه (از قبیل مراکز رشد، شرکت‌های مستقر در پارک‌های علوم و فنّاوری، بنگاه‌های صنعتی و شرکت‌های دانش‌بنیان) مشغول به کار شوند و بنیاد بخشی از کارمزد (تا سقف 75 درصد) برای طی دورة آزمایشی حداکثر سه‌ماهه در نهاد فناورانه بکارگیرنده ، اعتبار توانمندی مهارتی (معادل 75 درصد از هزینه‌های شرکت در برنامه‌های توانمندسازی شامل یادگیری مهارت‌های موردنیاز برای جذب در نهادهای فناورانه) و تسهیلات فرهنگی ـ رفاهی (شامل: وام خرید/ ساخت مسکن، هدیه ازدواج و سایر تسهیلات فرهنگی) را به آنان اعطا میکند.
همچنین حمایت از برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره نخبگانی و مجموعه‌های فعال در این حوزه و در راستای تحقق اقدام 3-1-3 سند راهبردی کشور در امور نخبگان با اهدافی شامل؛ ایجاد هویت و حس دلبستگی نخبگان در نقشآفرینی برای حل مسائل، تلاش در جهت رفع خلاهای علمی و فکری در مورد چالش‌های پیشروی استان، بهرهبرداری از دانش و تفکر نخبگان در پیشبرد اهداف بنیادهای استان و شبکه‌سازی گروه‌های نخبگانی به منظور هم‌افزایی مربوطه در بنیاد ملی نخبگان در دست اقدام است.
بنیاد ملی نخبگان هر ساله به منظور ارتقای توانمندی‌ها و تلاش استادیاران برترِ جوان دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های علمی برای حل مسائل کشور، تسهیلاتی را به برگزیدگان اعطا میکند که اعطای اعتبار پژوهشی و اعتبار تجهیزات، تسهیلات فرهنگی - رفاهی (شامل هدیه ازدواج و وام مسکن)، اعتبار تعهدات و مسئولیتهای اجتماعی، بهرهمندی از فعالیتهای فوق برنامه بنیاد (برنامه‌های مهارت‌افزا، توانمندساز و فرهنگی)، تخفیف استفاده از شبکۀ آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی مطابق ظرفیت تخصیصی سالیانه توسط معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، معرفی به نهادهای دولتی و خصوصی به عنوان مشاور تخصصی و دستیار علمی، معرفی استادیاران جوان برگزیدۀ دارای طرح‌های ملّی برای حمایت مادی و معنوی از جمله تسهیلات این طرح است.
بنیاد ملی نخبگان با همکاری وزارت آموزش و پرورش، اجرای برنامه «شهاب» (شناسایی و هدایت استعدادهای برتر) را در همه استان‌های کشور در پایه‌های چهارم، پنجم، ششم و هفتم در حال اجرا دارد.
هدف اصلی این برنامه، شناسایی و تدوین اطلس استعدادی دانش‌آموزان برتر کشور و هدایت آنان در مسیر شکوفاسازی استعدادهای آنان است. این برنامه، مهم‌ترین برنامۀ شناسایی مستعدان برتر در عرصه آموزش عمومی و اولین همکاری گسترده بنیاد ملّی و وزارت آموزش و پرورش کشور است.
مهم‌ترین نتایج اجرای این برنامه در سال‌های مذکور، «شناسایی هشت حوزة استعدادی (استعداد اجتماعی، استعداد کلامی، استعداد علوم، استعداد حرکتی، استعداد ریاضی، استعداد هنری، استعداد فرهنگ دینی و استعداد فضایی) دانش‌آموزان»، «پوشش اجرای برنامه در تمامی استان‌های کشور» و «ارتقای سطح کیفی آموزش‌های مدرسه‌ای (در همه دوره‌های تحصیلی) به منظور پرورش خلاقیت، مهارت حل مسئله، آداب و مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان» بوده است.
حمایت از هسته‌های دانشجویی مساله‌محور (طرح شهید احمدی روشن)
بنیاد ملی نخبگان با هدف افزایش سطح کیفی رشته و تسهیل کسب تجربه در دنیای واقعی، بنیاد ملّی نخبگان، اقدام به تشکیل هسته‌های نخبگانی در قالب «طرح شهید احمدی روشن» با استفاده از همکاری متقابل خبرگان علمی، شرکت‌های صنعتی و فعالیت مستعدان برتر کرده است.
در این طرح، استادان خبره دانشگاهی و متخصصان برتر صنعتی با شناسایی مسائل و مشکلات اصلی کشور، هسته‌های نخبگانی مسئله‌محور را با مشارکت دانشجویان مستعد برگزیده تشکیل داده و به صورت علمی و تخصصی در قالب طرحی مشخص و در بازة زمانی معین به حل آنها می‌پردازند.
ارسال دیدگاه