مدیر گروه میراث فرهنگی ناملموس ایکوم ایران:
یلدا، میراث فرهنگی ناملموس و امانتی برای نسل‌ها‌ی آینده
تهران (پانا) - مدیر پرونده جهانی یلدا معتقد است میراث فرهنگی ناملموس امانتی برای نسل‌ها‌ی آینده است. وی از تمام سازمان‌ها و نهاد‌ها و مجموعه‌ها به ویژه آموزش و پرورش خواست تا به آگاهی‌افزا‌یی از آیین‌ها‌ی ملی و حفظ میراث فرهنگی ناملموس همت بورزند.
شبان میرشکرایی، مدیر گروه میراث فرهنگی ناملموس ایکوم ایران و همچنین مدیر پرونده جهانی یلدا به پاره‌ای از توضیحات درباره فلسفه و نمود‌ها و عقاید سنتی جشن باستانی یلدا پرداخت و به پانا گفت: «ماهیت این جشن ماهیت تولد نور و روشنایی و به تعبیری شب تولد ایزد نور است، در واقع ایزد مهر، همان ایزد پیمان، ایزد نور و روشنایی است، در اساطیر و متون کهن ایران، فلسفه و علت برگزاری شب یلدا، توجه ویژه انسان به طبیعت، نور و روشنایی و گرما است، چرا که بشر در این حوزه فرهنگی از هزاره‌ها‌ی پیشین تاریکی و سرما را آزار‌دهنده و از آن به عنوان اهریمن تعبیر می‌کند و در این شب تا صبح بیدار می‌ماند تا با شکست این اهریمن و غلبه بر آن به استقبال صبح روشن و آغاز طولانی‌تر شدن روز‌ها برود، بنابراین این تعبیر اشتباه است که شب یلدا جشنی برای طولانی‌تر شدن شب است، بلکه این جشن برای آغاز طولانی‌تر شدن روز و نور و حرارت است.»
میرشکرایی درباره راز میوههای سرخ در سفره یلدا اینگونه توضیح داد: «علت سرخی میوههای شب یلدا آغاز جشن روشنایی ایزد مهر است، ایزد مهر از منظر اساتید این حوزه جلوه و نمودش سرخی شفق و فلق در افق طلوع و غروب خورشید است مانند انار، هندوانه و یا سرکه و شیره و نیز میوههای متمایل به قرمز مثل خرمالو، کدو‌حلوایی و همچنین خوراکی‌ها‌یی چون لبو ماست که لبوی پخته را در ماست می‌ریزند تا آن را به رنگ قرمز در‌آورند که این سنت میوه‌ها و خوراکیهای سرخ مرتبط با نشانه و سرخی ایزد مهر است، از جمله غذا‌هایی که در این سفره از زمان باستان وجود داشته می‌توان به انواع آش‌ها و خشکبار‌ها‌یی چون آجیل و انواع برگه ها متناسب با فصل و اقلیم آن منطقه که محصولات همان منطقه است، اشاره کرد. در فرهنگ ما اصولا ماهیت سفره یعنی توجه به زمین زاینده، یعنی برکت از آنچه در زمین است و به انسان می‌رسد به همین دلیل نیز سفره روی زمین پهن می‌شود، زیرا نشانه برکت است و انسان به واسطه این برکات روی سفره دست به شکر‌گزاری بر‌می‌دارد، اینکه چرا هندوانه که میوه‌ای تابستانی است در سفره یلدا وجود دارد به اعتقادات سنتی گذشتگان بر مبنای توجه او به طبیعت بر‌می‌گردد، هندوانه نشان از امید به رسیدن فصل تابستان و گرما و فزونی این برکت در تابستان است.»
وی در ادامه بیان کرد: «واژه یلدا مرتبط با واژه تولد است، یلدا شب تولد مهر، روشنایی، زندگی و حرارت است، از یلدا به اسم شب چله بزرگ زمستان هم یاد می‌شود که تا دهم بهمن ادامه دارد و بعد از چله کوچک و سپس دوره‌ها‌ی سنتی اهمن و بهمن و ننه سرما که دوره‌ها‌ی آخر زمستان است تا فرا رسیدن نوروز سپری می‌شود. اصولا تمام آیین‌ها و عقاید هزاره‌ها‌ی پیشین ما به طبیعت و توجه آن‌ها به پدیده‌ها‌ی طبیعی اطراف خود بر‌می‌گردد که از گذشته تاکنون این آیین‌ها و مراسم‌ها در ساختار و چهار‌چوب شان تغییری ایجاد نشده و یلدا نیز همانند سایر آیین‌ها ساختار خود را حفظ کرده است. هر‌چند ممکن است شکل ظاهری آن‌متفاوت باشد و نمود‌هایی از آن را در کوچه و خیابان مشاهده کنیم، اما یلدا یک جشن درون خانوادگی است و آداب خاص خود را دارد. از جمله جمع شدن در خانه بزرگ‌تر‌ها، قصه گفتن، شعر خواندن، موسیقی سنتی گوش دادن، بازی کردن و خوردن خوراکیهای سفره یلدا.»
این پژوهشگر برای بر‌طرف کردن هر گونه شبهه در افکار عمومی تصریح کرد: «اینکه از گذشته تا کنون در آیین‌ها‌ی ملی از ایزد نام برده می‌شود منظور نیرو‌ها‌ی مورد احترام و با‌ارزشی است که نشانه احترام انسان نسبت به طبیعت است. همانند ایزد مهر که در بیان عام با خورشید اشتباه گرفته می‌شود. در صورتی‌که در متون کهن ما جنس خورشید مونث و مهر مذکر بوده که نمودش هم سرخی پیش از طلوع و پس از غروب آفتاب است و یا ایزد آناهید به معنای سرشت پاک و به دور از زشتی‌ها و پلشتی‌هاست که به اشتباه ناهید تلفظ می‌شود، در حوزه فرهنگی ما بر‌خلاف خدایان غربی‌ها که نمود جسمی داشتند، مردم سرزمین ما به خدای یکتا و واحد اعتقاد داشتند و از ایزد‌ها به عنوان احترام به نشانه‌ها‌ی طبیعت یاد می‌کردند.»
این مدیر در پایان خاطرنشان کرد: «اگر ما هویت فرهنگی‌مان را از دست بدهیم ظرفی خالی برای پر شدن با چیز‌ها‌یی خواهیم بود که متعلق به ما نیست و برای جسم و روح‌مان‌مضر خواهد بود، فرقی نمی‌کند در چه گروه اعتقادی و یا سیاسی هستیم مهم این است که باید از عناصر و داشته‌های فرهنگی‌مان محافظت کنیم و این ریشه‌ها را به سلامت به دست نسل‌ها‌ی آینده برسانیم تا آن‌ها نیز روی این ریشه‌ها شاخ و برگ‌ها‌ی سر‌سبز‌تری ایجاد کنند و برگزاری این مراسم‌ها و آیین‌ها‌ی ملی موضوعی همگانی با هر مذهب و منسک و عقیده است، چرا‌که در نوروز همه ایرانیان چه شیعه و سنی و مسیحی در کنار هم جشن می‌گیرند، پس همه مجموعه‌ها و نهاد‌ها و سازمان‌ها موظفند تا این میراث فرهنگی ناملموس را با آگاهی افزایی درست و صحیح و دقیق و نیز پاسداری و صیانت از آن به آیندگان برسانند و وزارت آموزش و پرورش در صف مقدم این اقدام قرار دارد.»
خبر‌نگار دانش‌آموز: کوثر شهرباف
ارسال دیدگاه