آموزش موسیقی ایرانی فرهنگ آموزی را در بطن خود نهفته دارد

به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، بیستمین لایو «آهنگ» با موضوع «آموزش آنلاین موسیقی» چهارشنبه 26 آبان در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران به شناسه کاربری @IRANARTISTFOUM برگزار شد.
طینوش بهرامی نوازنده و معین دیهیمی مدیر موسسه خنیاگر مهمانان این برنامه بودند و سما بابایی اجرا و کارشناسی آن را برعهده داشت.
بهرامی در ابتدای این لایو درباره شرایط آموزش آنلاین موسیقی عنوان کرد: قطعا خوب است که نحوه اجرای تکنیک‌ها توسط هنرجو دیده شود اما در شرایط کرونا که از بهمن ماه سال 98 درگیر آن هستیم، چاره‌ای جز آموزش از راه دور وجود نداشت.
وی در پاسخ به این سوال که چه تفاوتی بین آموزش موسیقی سازهای ایرانی و سازهای کلاسیک در فضای آنلاین وجود دارد، عنوان کرد: از جنبه موسیقایی تفاوتی وجود ندارد اما منابع آموزشی برای سازهای کلاسیک بیشتر است. برای مثال در گیتار قطعات مختلفی برای آموختن هنرجویان وجود دارد یا در پیانو منابع کم نیست اما در حوزه موسیقی ایرانی با مشکل کمبود منابع مواجه هستیم. ضمن این که فرهنگ آموزی نیز موضوع مهمی در این گونه موسیقی است. زیرا ما باید ضمن آموزش موسیقی ایرانی، فرهنگ را هم به نوعی انتقال دهیم.
بهرامی عنوان کرد: برای مثال یک هنرجو ممکن است سوالی بپرسد که شاید بخش عمده کلاس به پاسخگویی به آن اختصاص یابد. در زمینه موسیقی ایرانی مشکل کوک سازها نیز وجود دارد. برخی کوک‌ها در ساز ایرانی، مکانیکی و ساده هستند، سیم‌های سازها نازک و آسیب پذیرند و این کوک کردن ساز را برای هنرجو دشوار می‌کند.
وی درباره فعالیت آموزشی خود در دوران کرونا بیان کرد: من از ابتدای بحران کرونا از هنرجویان مبتدی عذرخواهی کردم بابت اینکه نمی‌توانم آموزش از راه دور داشته باشم. شاید برخی از دوستان من با این شیوه همراه باشند اما من نمی‌توانستم اما در حال حاضر به نظر می‌رسد شرایط در حال بهبود است و می‌توان به تدریج به کلاس‌های آموزشی حضوری برگشت. ضمن اینکه همچنان فضای آنلاین را نیز حفظ کرد. البته من هنوز کلاس‌های حضوری خودم را برگزار نکرده‌ام تا افرادی مجبور نباشند به خاطر حضور در این کلاس‌ها سفر کنند و خدایی ناکرده درگیر بیماری شوند. همچنین اگر زودتر به کلاس‌های حضوری برمی‌گشتیم احتمال تعطیلی مجدد وجود داشت اما رفته رفته اوضاع بهبود خواهد یافت و انشالله برگزاری کارگاه‌ها در سایر شهرها را نیز پی می‌گیریم.
سما بابایی در ادامه پرسید بحران کرونا چه تاثیر مخربی بر آموزش موسیقی گذاشته است، توضیح داد: امروزه امکاناتی نظیر تلفن همراه و اینترنت در اختیار همه است و هرکس تجربیات خود را به‌طور مستمر در اینستاگرام در اختیار دیگران قرار می‌دهد. به این سطح از استفاده از فضای مجازی نمی‌توان خرده گرفت و ایرادی به آن وارد نیست اما وقتی قاعده‌ای در آن وجود ندارد کار دچار ایراد می‌شود. برای مثال می‌توان پلتفرمی طراحی کرد تا استادان موسیقی در آن به آموزش بپردازند.
وی درباره عملکرد موسسه خنیاگر در آموزش آفلاین موسیقی توضیح داد: این موسسه روندی رو به پیشرفت را خوشبختانه شروع کرد و مسئولیت محصولی را که به مخاطبانش ارائه می‌کرد، پذیرفت. به دنبال هر مشکلی در به کارگیری محصول فورا از سوی موسسه پیگیری صورت می‌گرفت. با وجود آفلاین بودن ارتباط مجموعه با مخاطبان حفظ شد و من هم در سه دوره با این موسسه همکاری کردم. جالب است بگویم بعد از ضبط سطح مقدماتی تا یکی و دو سال بعد از آن، همچنان به مردم پاسخگو بودیم. هنرجویان با من درباره نواختن‌شان مشورت می‌کردند و این ویژگی کار مجموعه را منحصر به فرد می‌کرد.
بهرامی درباره علت انتخاب «ردیف مکتب صبا برای سه تار» در دوره آموزشی خود بیان کرد: ما یک دوره موسیقی بعد و قبل از انقلاب داریم که دوره قبل از آن دست کم تاریخی 60 ساله دارد و می‌توان گفت هر چهره سرشناس آن از پایور و کسایی و شهناز تا تهرانی، تجویدی، بنان و... همگی از شاگردان ابوالحسن صبا هستند. در واقع فارغ از کیفیت، تعدد و حجم موسیقی ماندگار از او به قدری زیاد است که در حافظه شنیداری همه ما و حتی نسل قبل از ما نیز ثبت شده و من به این دلیل ردیف صبا را در آموزش انتخاب کردم. تفکر صبایی در موسیقی بیشتر به گوش ما آشناست و برایمان مانوس‌تر است.
معین دیهیمی، مدیر موسسه خنیاگر نیز مهمان بخش دوم این لایو بود. وی درباره آموزش آنلاین بیان کرد: ما در هنگام صحبت درباره آموزش آنلاین گویی آن را مقابل آموزش حضوری قرار می‌دهیم. در حال حاضر در بسیاری از شهرها به ویژه در تهران آموزشگاه‌های موسیقی زیادی فعال هستند و بسیاری از آنها کیفیت و بازدهی پایینی دارند. همچنین عده‌ای به دلیل کمبود وقت و محدودیت مکانی امکان شرکت در کلاس‌های حضوری را ندارند. آموزش‌های آنلاین و آفلاین می‌تواند این محدودیت‌ها را تا حدی کم کند.
دیهیمی درباره شکل‌گیری موسسه خنیاگر و میزان رسیدن به اهداف اولیه متصور برای آن عنوان کرد: شروع به کار خنیاگر به دلیل رصد کردن این مشکلات بود. من به عنوان هنرجو خودم پیوسته در سفر بودم و شاید نمی‌توانستم همیشه در کلاس‌های حضوری شرکت کنم. از سویی دیگر ایده آموزش موسیقی از طریق ویدیو نیز ایده ابداعی ما نبوده و نیست و اساسا جدید هم نبوده است. اما آموزش خنیاگر یک امتیاز داشت؛ اینکه شاید پیش از این درباره آموختن نوازندگی در موسیقی این تصور وجود داشت که حتما باید حضوری باشد و تنها در این صورت آموزش موثر خواهد بود. ما با بررسی کلاس‌های آنلاین به این نتیجه رسیدیم که تصویر و صدای بی‌کیفیتی در موارد متعدد وجود دارد و این آموزش را مختل می‌کند. در واقع باید دست نوازنده از زوایای مختلف نشان داده شود. ویدیوی آموزشی نباید صرفا همان آموزش حضوری ضبط شده باشد. در خنیاگر به دنبال رفع این اشکالات بودیم و تلاش کردیم در ویدیوهای آموزشی، این فاکتورها را لحاظ کنیم.
وی ادامه داد: در ابتدای کار اصلا فکر نمی‌کردم از این فیلم‌ها استقبال شود اما بعد از اجرا و شناخته شدن کارها با سیلی از مخاطبان مواجه شدیم که از ما تشکر می‌کردند و خوشحال بودیم از اینکه نیازسنجی درستی داشته‌ایم. همچنین بسیاری از استفاده کنندگان از این ویدیوها خود معلم موسیقی هستند و برای آموزش نحوه تدریس موسیقی از یک استاد پیشکسوت و باتجربه به سراغ این ویدیوها می‌روند.
دیهیمی درباره معیارهای انتخاب استادان در مجموعه تحت نظر خود عنوان کرد: در این باره بسیار مشورت می‌کنیم اما یک معیار مهم این است که آن نوازنده، معلم خوبی باشد. زیرا لزوما یک نوازنده خوب یک معلم خوب نیست و برعکس. فن و مهارت بیان معلم و تجربه، نکته مهمی به ویژه در آموزش‌های غیرحضوری است. یک معلم باتجربه سوالات احتمالی هنرجویان را پیش‌بینی می‌کند و برای آنها پاسخی دارد.
سما بابایی در ادامه پرسید کرونا چه تاثیری بر شیوه آموزش آنلاین موسیقی گذاشته است؟ و دیهیمی در پاسخ به او بیان کرد: قطعا تاثیر گذار بوده است. ما ناگزیر به در خانه ماندن در ایام درگیری با کرونا بودیم و خدمات آنلاین در همین زمان مورد استقبال قرار گرفتند. اثر مهم‌تر این شرایط در حوزه موسیقی بر برخی هنرجویان و استادان بود که آنهایی که موضعی در برابر آموزش غیرحضوری داشتند، از این شیوه استفاده کردند و تاثیرگذاری آن‌ را دیدند.
دیهیمی درباره سازهای مورد پوشش در مجموعه‌های آموزشی خنیاگر توضیح داد: همه سازهای ایرانی در حال حاضر در خنیاگر آموزش داده می‌شود و سازهای غیرایرانی که در ایران هستند، نیز تدریس می شوند. همچنین سازهای نواحی نیز پروژه جدیدی است که مدنظر داریم تا برای ماندگار شدن آموزش‌شان ویدیوهایی از آنها تولید کنیم.
وی در پایان از پروژه‌های جدید موسسه خنیاگر خبر داد و گفت: «سنتورنوازی به شیوه معاصر»، «سه هزار سال تاریخ موسیقی ایران»، «شناخت و تشخیص دستگاهای ایرانی»، «دودوک»، «قانون»، «چنگ» و... مجموعه‌های جدیدی هستند که بر آن‌ها تمرکز کرده‌ایم. مهم است که وقتی می‌خواهیم آموزش غیرحضوری موسیقی را ارزیابی کنیم، بدانیم نمی‌توانیم آن را به طور مستقیم کنار آموزش حضوری قرار بدهیم و تفاوت بنیادین آن‌ها با یکدیگر در متد انتقال مطلب است. آموزش حضوری متد و روش متفاوتی دارد اما اگر بخواهیم نتیجه‌گرا باشیم بر پایه تجربه چندین ساله خنیاگر در آموزش غیرحضوری، می‌توانیم ادعا کنیم این شیوه برای مهارت افزایی و آموزش هنرجویان نتیجه بخش بوده و دست کمی از آموزش حضوری نداشته است.