معلمان نمونه کشور، پرچمداران نظام تعلیم و تربیت هستند/ متغیر اصلی برای بهبود نظام تعلیم و تربیت، برنامه درسی است

به گزارش خبرنگار پانا؛ علیرضا کاظمی در ابتدای این نشست، گفت: بسیار خوشحالم و خدا را شاکر هستم که در دومین روز هفته بزرگداشت معلم و در اولین روز کاری، فرصت یافتم تا در محضر بزرگواران و الگوهای جامعه معلمین کشور حضور داشته باشم. لازم است از همه شما عزیزان که نماینده جامعه بزرگ معلمان کشور هستید و پرچمداران نظام تعلیم و تربیت به شمار می‌روید، صمیمانه تشکر کرده و ضمن تبریک این مناسبت، به شما خدا قوت بگویم.

کاظمی ادامه داد: تبریک مضاعفی نیز به خاطر انتخاب شما به عنوان معلمان الگو و نمونه‌ای که هر یک می‌توانید تأثیرگذار و مؤثر باشید، عرض می‌کنم. شما در جغرافیای وسیع استان خود و حتی در سطح کشور، قابل احترام و افتخار هستید. همچنین، فرارسیدن دهه کرامت و سعادتی که به خاطر ولادت حضرت معصومه (س) داریم، به تمامی شما تبریک می‌گویم.

وی افزود: همچنین لازم می‌دانم تسلیتی به مردم شریف و نجیب استان هرمزگان عرض کنم که در پی یک حادثه بسیار سخت، مشکلات بزرگی بر آن‌ها تحمیل شده است و عده‌ای از هموطنان ما داغدار فقدان عزیزانشان گشته‌اند. این حادثه واقعاً دلخراش و غم‌انگیز است. امیدواریم خداوند متعال، توان تحمل این مصیبت را بر خانواده‌های داغدار و ملت ایران هموار کند.

کاظمی همچنین گفت: اگرچه همه معلمان، بهترین‌ها هستند، ولی به احترام و به رسم تجلیل از مقام معلم، ناگزیر هستیم که تعدادی از آن‌ها را به عنوان معلمان نمونه انتخاب کنیم. این انتخاب قطعاً نمایانگر جلوه‌های ناب معلمی در جمهوری اسلامی ایران است. اگرچه تعداد زیادی معلم برجسته وجود دارند، نمی‌توان از تمامی آن‌ها تجلیل کرد و ناچارا باید برخی را انتخاب کرد. خوشحالم که شما عزیزان، بهترین‌های بهترین‌ها هستید و این انتخاب به درستی انجام شده است.

وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: این جلسه برای من بسیار مهم است، چرا که می‌خواهم شنونده دغدغه‌ها و دیدگاه‌های شما معلمان باشم، زیرا شما بیشترین تجربه و دلسوزی را دارید. من از صحبت‌های شما بهره‌برداری زیادی خواهم کرد. بنابراین، تمایل دارم که در بخش اول صحبت‌ها، بیشتر شنونده باشم.

وزیر آموزش و پرورش پس از شنیدن صحبت‌های معلمان نمونه کشوری به نظرات و پیشنهادات معلمان‌ی‌ اشاره کرد و گفت: نظرات و انتقادات سازنده‌ای که شما مطرح فرمودید، برای ما بسیار ارزشمند است و ما سعی کردیم از آن‌ها بهره‌برداری کنیم. برخی از موضوعاتی که در این جلسه مطرح شد، شامل مسائل معیشتی و نوع نگاهی بود که معلمان و آموزشیاران جدید به فضای آموزش دارند.

وی افزود: می‌خواهم به چند نکته اساسی اشاره کنم. نخستین نکته این است که برخی از دشوارترین کارها در نظام هستی‌ و حتی از حکومت‌داری سخت‌تر؛ تربیت است. دلیل این سختی، وابسته بودن آن‌ها به متغیرهای متعدد است. برای حل یک مشکل اقتصادی مثلا باید صدها متغیر را هماهنگ کرد، اما در تربیت، این کار به مراتب پیچیده‌تر است. تربیت یک فرآیند نرم و ظریف است که نمی‌توان با زور و اجبار آن را انجام داد. 

کاظمی با بیان اینکه شما معلمان، سخت‌ترین و ارزشمندترین کار را در نظام هستی انجام می‌دهید، اظهار کرد: شغل معلمی، مأموریتی است که به بهترین بندگان خدا سپرده شده است. پیامبر به عنوان بهترین بنده خدا، مسئولیت تربیت انسان و فرهنگ‌سازی را بر عهده داشت و این وظیفه فراتر از انتقال علم و دانش است. 

وی افزود: در قرآن کریم، سوره حمد که تنها سوره‌ای است که خداوند به بندگانش الگوی گفتگو با بزرگان و خود را آموزش می‌دهد، نشان‌دهنده‌‌ اهمیت هدایت است. خداوند می‌فرماید که بالاترین نیاز بشریت هدایت است. هدایتی که ما هر روز برای آن دعا می‌کنیم: «اهدنا الصراط المستقیم»؛ زیرا ما خواهان عاقبت بخیری و سعادت در زندگی‌مان هستیم. امیدوارم که بتوانیم در این راستا گام‌های موثری برداریم.

علیرضا کاظمی با بیان اینکه معلمان، همان کسانی هستند که کودکان را در دستان‌شان می‌گیرند و آن‌ها را تربیت می‌کنند، گفت: امام خمینی(رحمةالله علیه) نیز فرمودند که سلامت، سعادت و شقاوت یک جامعه در دستان نظام تعلیم و تربیت قرار دارد. لذا هر میزان موفقیت شما در فضای عمومی جامعه دیده شود، محصول کار شماست و هر چه مشکلات بیشتر باشد، ناشی از غفلت از این نظام بسیار مهم است. اگر به معلمان مجال داده شود و بستر مناسبی برای آن‌ها فراهم شود، قطعاً محصول خوبی خواهیم داشت. اما هرچه بی‌توجهی صورت گیرد، محصولی نامطلوب‌تر خواهیم داشت.

وی ادامه داد: نکته اول این است که معلمان امانت‌دارانی هستند که امانت آن‌ها، انسان‌ها هستند. ما باید به خوبی توجه کنیم که چه کسانی تحت سرپرستی ما هستند. اگر من به شما یک امانتی بدهم، آیا شما در نگهداری آن امانت خیانت می‌کنید؟ این امانت‌داری در مورد انسان‌ها داستانی متفاوت دارد. بنابراین، باید ارزش کار خود را بشناسیم و بدانیم که هیچ چیز در دنیا نمی‌تواند ارزش کار معلم را تعیین کند. ائمه معصومین نیز برای معلمی که به فرزندش قرآن می‌آموزد، جایگاه بسیار بالایی قائل بوده‌اند.

کاظمی افزود: نکته دوم این است که عزیزان، توجه کنید که امروز شما به عنوان معلمان، وظیفه‌ای فراتر از انتقال علم و دانش دارید. مسئولیت شما به مراتب سنگین‌تر از قبل است. شما باید نمونه‌ای از معلمان باشید که دیگران از گفتار، اندیشه و رفتار شما لذت ببرند. متأسفانه، گاهی ممکن است سطح تفکرمان را پایین بیاوریم. من در خصوص معلمی در روستا تجربه دارم؛ تا زمانی که خودم معلم بودم، هیچ امکاناتی مانند پروژکتور یا لپ‌تاپ وجود نداشت. تنها انگیزه‌ام عشق و علاقه به معلمی بود. در آن مدت، با بچه‌ها در یک گاراژ اسکان داشتیم و برگزاری نماز جماعت را نیز در فضای ساده‌ای که داشتیم، انجام می‌دادم.

وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه نکتۀ مهم این است که معلمان ما وظیفه‌ای فراتر از انتقال علم و دانش دارند، اظهار کرد: ما باید انسان بسازیم، نه صرفاً این که بچه‌ها محفوظات را حفظ کنند و در امتحانات نمره خوبی بگیرند. نگرانی ما این است که بچه‌ها نمرات خوبی می‌گیرند، اما رفتارهای متناسب با دروس را در خود توسعه نمی‌دهند. مشکل اصلی ما همین جاست. ما باید تلاش کنیم که آموزه‌ها و ارزش‌ها به رفتارها تبدیل شوند. متأسفانه، امروزه با یک برنامه درسی حافظه‌محور و کتاب‌محور مواجهیم که خشک و فاقد روح است. 

کاظمی با بیان اینکه اگر از من بپرسید که اصلی‌ترین مشکل نظام تعلیم و تربیت چیست؟ باید بگویم برنامه‌ریزی است، افزود: ما چالش‌های زیادی داریم، از جمله چالش منابع انسانی، منابع مالی و استانداردهای موجود، اما اساسی‌ترین مشکل، بهبود و تحول در فرآیند یادگیری است.

وی به تعریف برنامه درسی فعالیت‌محور اشاره کرد و گفت: ما باید یک برنامه درسی فعالیت‌محور تعریف کنیم که به دانش‌آموزان کمک کند تا نماز، دین و زندگی، ریاضی، جغرافیا و تعلیمات اجتماعی را در عمل تمرین کنند. هدف ما تبدیل این رویکرد به یک نظام یکپارچه و پیوسته تربیتی است.

کاظمی افزود: باید توجه داشته باشیم که "تربیت" و "پرورش" با هم تفاوت دارند و نباید این دو را با هم قاطی کرد. تربیت در تمامی زمینه‌ها وجود دارد؛ در علم، فناوری و اقتصاد. تربیت به معنای تغییر در انسان‌ها است و ما اکنون در فاصله‌ای از این هدف قرار داریم.

علیرضا کاظمی ادامه داد: مشکلات کنونی ما ناشی از آن است که دانش و آگاهی ما نمی‌تواند به رفتار تبدیل شود. اگر از من بپرسید، باید بگویم که متغیر اصلی برای بهبود نظام تعلیم و تربیت، برنامه درسی است. بعد از آن، نیروی انسانی و سپس مسائلی چون فضا و تجهیزات اهمیت دارند. 

وی افزود: ما با دانش‌آموزان و معلمان بی‌انگیزه‌ای مواجه هستیم و بسیاری از معلمان نیازمند مهارت‌های بیشتری هستند. به همین خاطر، باید روی ماموریت خود تمرکز کنیم؛ ماموریت ما نه فقط انتقال داده‌ها، بلکه تربیت است.

وزیر آموزش و پرورش بیان کرد: در حرم امام، به جمعی از معلمان گفتم که اگر از معلمی تجلیل شود، فرصتی است که به مسئولیت‌ها و امانتی که داریم فکر کنیم. معلم باید شأن تربیتی داشته باشد. این بدین معناست که هر معلم، چه دروس علمی را تدریس می‌کند یا برنامه‌های فرهنگی را مدیریت می‌کند، مسئول تربیت دانش‌آموزان است. 

کاظمی همچنین اظهار کرد: معلمان باید آگاهی و دانش را در حوزه‌های تخصصی به دانش‌آموزان منتقل کنند. این امر زمینه‌ساز رشد و شکوفایی انسان است و از غفلت‌ها و لغزش‌های آن‌ها جلوگیری می‌کند. معلم باید مراقب باشد که دانش‌آموزان در معرض آفت‌های اخلاقی قرار نگیرند. درست مانند یک باغبان که به درخت خود آب و کود می‌دهد، معلم نیز باید در تربیت دانش‌آموزان دقت کند.

معلم باید به دانش‌آموزان احساس پدرانه داشته باشد

وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه شأن معلم به عنوان پدر نیز بسیار مهم است، گفت: معلم باید به دانش‌آموزان احساس پدرانه داشته باشد و نسبت به آن‌ها نگرانی و محبت کند. در کنار این، معلم باید نسبت به محیط آموزشی خود نیز نظارت داشته باشد. نگران رفتار و آمد و رفت دانش‌آموزان باشید و از اتفاقات ناگوار جلوگیری کنید. ما باید معلمان را به بالاترین سطح خود برسانیم، نه در پایین‌ترین سطح.

وی افزود: به یاد داشته باشید که با سرعت پیشرفت‌های دنیا، شغل معلمی نیز نیاز به تحول و بهبود دارد. ما به عنوان معلمان وظیفه داریم بهترین خدمات و امکانات را برای دانش‌آموزان فراهم کنیم. دغدغه‌های معلمان باید مدنظر قرار گیرد و ما باید به آن‌ها توجه کنیم.  چالش بزرگ دیگری که با آن مواجهیم این است که آموزش و پرورش همیشه اولویت اول دولت‌ها نبوده است. بسیاری از مشکلات ناشی از این است که این دستگاه، فرا‌دستگاهی است؛ یعنی برای همه دستگاه‌ها و جامعه خدمات ارائه می‌دهد. اگر ما بخواهیم معلمان‌مان بهترین خدمت را ارائه دهند، باید آموزش به موضوع اصلی در دولت تبدیل شود و امروز ما تلاش کردیم که آموزش و پرورش مسأله اول دولت باشد و همچنین از رئیس‌جمهور محترم که ۲۷ جلسه در این خصوص تشکیل داده‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنیم چرا که این توجه دولت به نظام تعلیم و تربیت را نشان می‌دهد.

علیرضا کاظمی همچنین گفت: ما تجربه‌های متفاوتی کسب کرده‌ایم. به عنوان نمونه، شما شاهد سال گذشته بودید که یکی از بهترین سال‌های آموزش و پرورش بود. من ۳۴ سال است که در این حوزه فعالیت می‌کنم و از ابتدا به صورت پله‌پله در این مسیر پیش رفته‌ام. پنج سال به‌عنوان معلم با چهار فرزند کوچک زندگی می‌کردم و رفت و آمد می‌کردم تا این‌که به مدیریت رسیدم. من با گوشت و پوست و استخوان خود آموزش را درک می‌کنم و این باعث می‌شود تا هر آنچه شما می‌گویید، به خوبی بفهمم. علاوه بر این، دو معاونت اداری کل و سه مسئولیت مهم در اداره کل داشتم و به عنوان مدیر کل نیز فعالیت کردم. 

وی افزود: من آموزش را در مقاطع مختلف تدریس کرده‌ام؛ هم در مقاطع راهنمایی و دبیرستان درس داده‌ام و هم در مقاطع دینی و قرآن و زبان انگلیسی. در دوران تدریس، زمانی که حق‌التدریس ما شش ماه پرداخت نشد، زندگی‌ام به شدت تحت فشار بود. این خاطرات را مرور‌ و به روزهایی فکر می‌کنم که حتی پول نان هم نداشتم. 

کاظمی ادامه داد: با این حال، سال گذشته در ۲۲ اسفند، پاداش‌های معلمان پرداخت شد، علی‌رغم اینکه منبع مالی برای آن پیش‌بینی نشده بود. به کمک مجوز سران قوا، ما اوراقی تهیه کردیم و پاداش‌ها را به موقع پرداخت کردیم. برای ۲۳۰ هزار معلمی که رتبه نگرفته بودند، نیز رسیدگی کردیم. این دستاوردها نشان‌دهنده این است که آموزش به اولویت اول دولت تبدیل شده است. 

بودجه آموزش و پرورش نزدیک به ۶۷ درصد رشد داشته است

وی با بیان اینکه بودجه آموزش و پرورش از سال گذشته تغییرات مثبتی داشته است، اظهار کرد: در سال ۱۳۹۲، که من مسئولیت داشتم، بودجه در حدود دهم بود، اما در سال ۱۴۰۱ به دوازدهم تغییر پیدا کرد. بر اساس رتبه‌بندی‌ها، رشد ۱۳ درصدی را نسبت به بودجه عمومی شاهدیم. با وجود این‌که میانگین رشد دستگاه‌های اجرایی ۳۷ تا ۳۸ درصد بوده است، بودجه آموزش و پرورش نزدیک به ۶۷ درصد رشد داشته است. 

کاظمی ادامه داد: ما هرگز در مورد حقوق و معیشت معلمان در رسانه‌ها صحبت نکرده‌ایم، بلکه همیشه در صدد پیگیری بوده‌ایم. از این رو، باید تلاش کنیم که گفتمان تربیت در فضای عمومی جامعه غالب شود. ماموریت اصلی ما، تربیت دانش‌آموزان است و باید تلاش کنیم که بهترین‌ها را به جامعه تحویل دهیم. 

وزیر آموزش و پرورش به سند تحول بنیادین اشاره کرد و گفت: نکته پایانی این است که سند تحول بنیادین و اجرای آن، برنامه محوری ماست. هدف ما اجرای نقشه این سند است و روح حاکم بر آن، کیفیت و عدالت است. در حوزه تعلیم و تربیت، ما باید به عدالت توجه داشته باشیم، چرا که عدالت در نیروی انسانی، امکانات و تجهیزات بسیار مهم است. 

وی افزود: آقای دکتر پزشکیان نیز دو برنامه ویژه در زمینه آموزش دارند که بر توسعه عدالت آموزشی و تمرکز بر رفع محرومیت‌ها تاکید دارند. ما قصد داریم که مدارس کانکسی و مدارس با تراکم بالا را از بین ببریم و بهبود کیفیت را در اولویت قرار دهیم. این مسائل جزء برنامه‌های ماست که می‌خواهیم آن‌ها را به مرحله اجرا درآوریم.