پانا از تغییر و تحول آزمون استخدام معلم گزارش می‌دهد؛
گذر از دروازه‌های جدید برای رسیدن به مقام معلمی
در دولت سیزدهم انتخاب معلم از یک فرآیند بی‌حساب و کتاب و سفارشی به یک فرآیند عدالت‌محور برای شایسته‌گزینی تغییر یافت
تهران (پانا) - امسال دو آزمون استخدامی بزرگ آموزگاری و دبیری توسط وزارت آموزش و پرورش برگزار شد که با تغییر و تحولات جدیدی همراه بود و لرزه‌ای اثرگذار در روند جذب آموزگاران و دبیران باکیفیت ایجاد کرد.
معلمی یکی از شغل‌های پرطرفدار در میان جوانان است و سالانه افراد زیادی برای راه‌یافتن به وزارت آموزش و پرورش و شروع کار به‌عنوان معلم، تلاش می‌کنند. تدریس و آموزش، مانند تمام کارهای تخصصی دیگر به استعداد خاصی نیاز دارد و در این مسیر افرادی به‌عنوان معلم در جامعه مشغول به‌کار می‌شوند که دارای بهترین ویژگی‌های عمومی و تخصصی باشند. هر ساله تعدادی از معلمان با پایان ماموریت خود پس از سال‌ها تلاش برای تعلیم و تربیت آینده‌سازان این مرز و بوم در جمع بازنشستگان قرار می‌گیرند و جای آن‌ها را باید نومعلمانی بگیرند که این رسالت خطیر را ادامه دهند.
هر سال با شروع سال تحصیلی، وضعیت نیروی انسانی و تامین معلم برای کلاس‌های درس دانش‌آموزان به یک چالش تبدیل می‌شود و امسال هم این قضیه به‌خاطر سهل‌انگاری‌ها، کم‌کاری‌ها و البته خرابکا‌ری‌های مسئولان سابق در نهادهای تعلیم و تربیت، به یک چالش بزرگتر بدل شده و کمبود 200 هزار نفری معلم را رقم زده بود.
چرا با چالش کمبود معلم روبهرو شدیم؟
طی سال‌های گذشته اگر نگاهی به میزان ورود و خروج معلمان در دستگاه تعلیم و تربیت بیاندازیم به راحتی علت کمبود معلم را متوجه می‌شویم و دلایل آن آشکار است؛ عدم توجه به دانشگاه فرهنگیان طی سال‌های اخیر، حجم بالای بازنشستگی معلمان و عدم جایگزینی نیروی جدید و افزایش ۳ میلیون نفری دانش‌آموز در فاصله سال‌های ۹۴ تاکنون اصلی‌ترین دلایل این موضوع هستند.
رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه کمبود معلم در طول یک سال به وجود نیامده که در طول یک سال هم جبران شود، گفت آن‌هایی که روزی می‌گفتند ۳۰۰ هزار معلم اضافه داریم، امروز همان‌ها می‌گویند کمبود معلم داریم. امروز با چه رویی می‌گویند کمبود معلم، ضعف دولت بوده است. تربیت معلم را چه کسی تعطیل کرد؟ مگر شما نبودید که دَم از مازاد معلم می‌زدید؟ مگر کمبود را ما ایجاد کرده‌ایم؟ مگر کمبود معلم، یک ساله به وجود آمده که امروز دولت را متهم می‌کنند. امروز با چه رویی می‌گویند کمبود معلم، ضعف دولت بوده است. تربیت معلم را چه کسی تعطیل کرد؟ مگر شما نبودید که دم از معلم مازاد می‌زدید؟ بدانید که معلمان آن دوران را فراموش نمی‌کنند.
راهکارهای وزارت آموزش و پرورش برای جبران کسری معلم
با وجود کسری 200 هزار معلم وزارت آموزش و پرورش دولت سیزدهم سریعا به دنبال راهکار رفت؛ یکی از اصلی‌ترین راهکارها فراخوان برای به‌کارگیری دوباره معلمان بازنشسته بود. به گفته معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش، با هدف جبران کمبود معلم در مدارس، ادامه همکاری ۳۰هزار معلم بازنشسته صورت گرفت. به گفته وی به دلیل کمبود ۲۰۲ هزار معلم در کل کشور، بازنشستگان به کار فراخوانده شدند تا ناترازی کمبود معلم جبران شود.
آزمون آموزگاری، راهی دیگر برای گذر از بحران کمبود معلم/حضور نومعلمان در کلاس‌های درس
معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش طی سخنانی دیگر با اشاره به راه‌های جبران کمبود معلم تصریح کرد آزمون آموزگاری، یکی از راه‌ها بود که نتیجه آن در اواخر شهریور آمد و ۱۷ هزار و ۴۰۰ نفر از افراد پذیرفته‌شده بلافاصله ساماندهی شده و به سرکلاس‌ها رفتند. همچنین ۱۱ هزار نفر نیز در مرحله تکمیل ظرفیت شناسایی شدند تا به عنوان معلم فعالیت داشته باشند. علاوه بر آزمون آموزگاری، آزمون دبیری و هنرآموزی هم برگزار شد که حدود ۱۴ هزار نفر از آن‌ها در مرحله اول به مدارس اعزام شدند.
علی فرهادی همچنین از اعطای امتیازات تشویقی به دانشجومعلمانی که در تدریس مدارس مشارکت کردند خبر داد و گفت دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان که سال تحصیلی جاری در تدریس مدارس مشارکت می‌کنند در سنوات آینده از گزینه‌های تشویقی از جمله اعطای امتیازات در انتخاب مدرسه مورد نظر در شهر/ منطقه خود و همچنین امتیازات مربوط به ارتقای مرتبه و عوامل امتیازآور در رتبه‌بندی از جمله تقدیر مدیران و... برخوردار خواهند بود.
با توجه به تلاش دستگاه تعلیم و تربیت برای جذب معلم و خالی نبودن کلاس‌های درس، موضوع مهارت‌آموزی معلمان جدیدالورود نیز بسیار مهم است اما آنچه از گفته مسئولان برمی‌آید دوره مهارت‌آموزی ضمن خدمت یکساله نومعلمان همزمان با تدریس آن‌ها در مدارس آغاز شده و ادامه دارد. ضمن اینکه تعداد قابل توجهی از پذیرفته‌شدگان آزمون‌های استخدامی، سابقه تدریس به‌صورت غیررسمی در مدارس غیردولتی در سال‌های گذشته را داشته و با نحوه کلاسداری و مدیریت کلاس، نحوه تدریس، نحوه برخورد با همکاران و اولیا آشنا هستند و مشکلی از این بابت نخواهد بود و همچنین نواقص جزئی نیز در طول سال تحصیلی و همزمان در دوره مهارت‌آموزی برطرف می‌شود و نوید آینده بهتری را می‌دهد.
فرهادی اواسط مهرماه امسال با تاکید بر برگزاری دوره مهارت‌آموزی برای نومعلمان از برگزاری این دوره از اواخر مهر امسال با محوریت دانشگاه فرهنگیان خبر داد و گفت برای آموزگارانی که امسال از طریق ماده 28 دانشگاه فرهنگیان در آزمون استخدامی پذیرفته شده‌اند طبق قانون باید دوره ضمن خدمت مهارت‌های معلمی را برگزار کنیم که این کار انجام خواهد شد و دوره مهارت‌آموزی از اواخر مهرماه توسط دانشگاه فرهنگیان آغاز و در دوره‌های مجازی، حضوری و همچنین کانون‌ها ارزیابی خواهد شد و مهارت‌های لازم آموزش داده خواهد شد.
قبل از شروع سال تحصیلی وزارت آموزش و پرورش اقدام به برگزاری دو آزمون استخدامی و یک آزمون دیگر در مهرماه، براساس ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان کرد، ماده‌ای که براساس با آن تأمین بخشی از نیازهای خاص آموزش و پرورش از میان دانش‌‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی سراسر کشور و حوزه‌های علمیه، با شرط گذراندن حداقل دوره یکساله مهارت‌آموزی در «دانشگاه فرهنگیان» بلامانع است.
آزمون اول ۸ اردیبهشت برای جذب ۲۸ هزار و ۱۸ آموزگار ابتدایی، استثنایی و ویژه مناطق مرزی و عشایری در مدارس کشور برگزار شد، آزمون دوم، ۱۲ مرداد برای جذب ۲۲ هزار و ۱۸۴ دبیر و هنرآموز برگزار شد و آزمون سوم هم ۲۱ مهر برای جذب یک هزار نفر مربی امور آموزش معلولین جهت به‌کارگیری گفتاردرمان و کاردرمان برگزار شد و در مجموع این ۳ آزمون، ۵۱ هزار و ۲۰۲ نفر به عنوان معلم به دستگاه تعلیم و تربیت اضافه شدند و به گفته وزیر آموزش و پرورش شرایط جذب ۱۰۰۰ کار درمان و گفتار درمانگر در این دوره ایجاد شد.
کلاس بدون معلم نداریم
فرهادی که سخنگوی وزارت آموزش و پرورش نیز هست ماه گذشته در رابطه با این موضوع که آیا کمبود معلم تایید می‌شود یا خیر؛ اظهار کرد: کمبود معلم تایید می‌شود اما خالی بودن کلاس از معلم تایید نمی‌شود. کمبود معلم یعنی کسری نداشته باشیم. عدد قطعی کمبود معلم حدود ۲۰۰ هزار نفر بود که از این تعداد حدود ۳۴ هزار نفر توسط اضافه تدریس بازنشستگان تامین شد، ۸۵ هزار نفر توسط اضافه تدریس همکاران شاغل و تعدادی نیز توسط ادامه خدمت همکاران بازنشسته. امسال به‌صورت نقطه‌به‌نقطه کمبود معلم احصا می‌شود و سعی می‌کنیم تا حداقل نیاز از طریق ماده ۲۸ تامین شود، چرا که نرمال این است که از طریق دانشگاه فرهنگیان دانشجومعلم تربیت شود.
و در نهایت آموزش و پرورش به هر طریقی که ممکن بود، کمبود معلم در ابتدای سال تحصیلی را جبران کرد و امروز بنا به گفته وزیر آموزش و پرورش، هیچ کلاس بدون معلمی نداریم.
وزارت آموزش و پرورش نیز حجم وسیعی از ظرفیت استخدامی‌های سال 1402 کشور را به خود اختصاص داده است. در طی امسال دو آزمون استخدامی بزرگ آموزگاری و دبیری توسط این وزارتخانه برگزار شده است و طبق گفته مسئولین آموزش و پرورش چندین آزمون دیگر نیز در طی سال 1402 برای جذب آموزگاران، معلمان پرورشی، مربیان تربیت بدنی، مراقبین سلامت و نیروهای خدماتی برگزار خواهد شد.
به گفته میثم لطیفی رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور در حاشیه نشست تخصصی جشنواره شهید رجایی درباره شاخص‌های انتخاب دانشگاه برتر، درباره آخرین وضعیت جذب و استخدام در سال ۱۴۰۲، برای آموزش و پرورش ۳۰ هزار نفر در دانشگاه فرهنگیان، ۵۶ هزار نفر در آزمون ماده ۲۸ و ۲۰ هزار نفر برای خدمات در مدارس و غیره در نظر گرفته شده بود که امسال به حدود ۱۰۰ هزار نفر جذب و استخدام در این دستگاه اجرایی می‌رسد.
اما تغییر و تحولات آزمون استخدامی چه بود؟
از سوی دیگر قبولی در آزمون استخدامی، مهم‌ترین شرایط استخدام آموزش و پرورش برای برخی از رشته‌ها است. در این حالت، افراد پس از گذراندن آزمون، باید یک دوره آموزشی به‌مدت یک سال را با موفقیت سپری کرده و در صورت کسب نمرات لازم، به‌عنوان نیروی آموزش و پرورش استخدام می‌شوند. البته دوره مهارت‌آموزی آن‌ها، برخلاف دانشجویان دانشگاه‌های فرهنگیان، به‌عنوان سابقه خدمت در نظر گرفته نمی‌شود.
اما مسئله قابل توجه این است که آزمون استخدامی آموزش و پرورش امسال، با تغییرات و تحولاتی برگزار شد که ارتباط مستقیمی با جذب معلمان باکیفیت در مدارس کشور داشت و این تحولات از کوچک‌ترین مسئله یعنی تغییر منابع آزمون تا بزرگترین مسئله که تعداد و مدت زمان مراحل پذیرش بود را در برگرفت. از طرفی افراد پذیرفته شده در این آزمون، تربیت نسل بعدی ایران را برعهده خواهند داشت و طبیعی است که آموزش و پرورش شرایط خاصی را برای استخدام این نیروها در نظر گرفته باشد.
امسال هم مانند سال‌های گذشته سازمان سنجش وظیفه برگزاری فرآیند ثبت‌نام یازدهمین آزمون استخدامی فراگیر دستگاه‌های اجرایی 1402 را بر عهده داشت و معمولا در هر دوره از برگزاری این آزمون پس از تدوین و اعلام دستورالعمل استخدام توسط سازمان ادارای و استخدامی کشور، سازمان سنجش با انتشار اطلاعیه‌ای جزئیات نام‌نویسی آزمون متمرکز استخدامی را به داوطلبان اعلام می‌کند. داوطلبان متقاضی شرکت در ثبت‌نام آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی سال 1402 باید قبل از ثبت‌نام در این آزمون از شرایط عمومی استخدام دستگاه‌های دولتی و شرایط اختصاصی تعیین شده برای استخدام هر یک از دستگاه‌های اجرایی مطلع شده و در صورت دارا بودن شرایطی مانند تابعیت ایران و التزام عملی به قانون اساسی کشور، اعتقاد به دین اسلام و یا یکی از ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی کشور و... برای شرکت در این آزمون ثبت‌نام کنند.
به طور معمول آزمون استخدامی آموزش و پرورش هرساله دارای 4 مرحله آزمون کتبی، بررسی مدارک و مصاحبه تخصصی، گزینش و گذراندن دوره مهارت‌آموزی است و داوطلبان پس از ثبت‌نام، شرکت در آزمون و موفقیت در هر 4 مرحله به عنوان پذیرفته شده نهایی شناخته می‌شوند. اما همان‌طور که گفته شد، برای اولین بار پس از چندسال متوالی تغییراتی شامل حال آزمون استخدامی آموزش و پرورش شد که در ادامه به این تغییرات خواهیم پرداخت.
مهم‌ترین تغییرات آزمون استخدام آموزش و پرورش
یکی از بزرگترین تغییرات آزمون آموزش و پرورش امسال تغییر در مواد آزمون بود. به این ترتیب دیگر آزمون امسال به مانند آزمون‌های دور گذشته نبوده و چند درس از آن حذف و چندین درس بجای آن‌ها گنجانده شده بود. منابع عمومی و اختصاصی برای داوطلبان شرکت در استخدامی آموزش و پرورش در نظر گرفته شده که منابع عمومی میان تمامی عناوین شغلی مشترک بود. اما عنوان سومی نیز به منابع آزمون استخدامی آموزش و پرورش اضافه شده که مواد تخصصی این آزمون را شامل می‌شد. در نتیجه مواد عمومی و اختصاصی آزمون برای تمامی عناوین شغلی مشترک بوده و فقط داوطلبان باید مواد تخصصی آزمون خود را با توجه به سمت شغلی و رشته مورد نظر خود مطالعه میکردند.
مهم‌ترین تغییر آزمون استخدام آموزش و پرورش در این قسمت بود که مواد آزمونی حیطه تخصصی با توجه به عنوان رشته مربوطه متفاوت بود که داوطلبان می‌بایست طبق دفترچه‌ای که هرساله در سایت سازمان سنجش قرار می‌گیرد منابع را بررسی میکردند.
شرایط سنی
معمولا برای ثبت‌نام در تمام آزمون‌های استخدامی، شرایط سنی خاصی در نظر گرفته می‌شود. آموزش و پرورش نیز از این امر مستثنی نبوده و از موارد مهم برای شرکت در این آزمون، داشتن سن حدنصاب و حداکثر مجاز بود. در این دوره علی‌رغم سال‌های گذشته، روند و شرایط مجزایی نسبت به آزمون دستگاه‌های اجرایی در نظر گرفته شده بود که با انتشار دفترچه ثبت‌نام آزمون استخدامی آموزش و پرورش در دسترس داوطلبان قرار داده شد. شرط سنی برای شرکت در آزمون قبلی داشتن حداقل سن 20 سال تمام و داشتن حداکثر 36 سال تمام در لیسانس و حداکثر 40 سال تمام فوق لیسانس بود؛ همچنین خدمات غیررسمی و تمام وقت دولتی به سقف سنی اضافه می‌شد اما اکنون داشتن حداقل سن 20 سال تمام و داشتن حداکثر سن 40 سال تمام در لیسانس و فوق لیسانس مطرح است و با توجه به رأی هیأت عمومی دیوان، خدمت دولتی به سقف سنی اضافه نمی‌شود.
به موجب تبصره 2 جلسه 833 مورخ 27 آبان 1399 شورای عالی انقلاب فرهنگی، مدت همکاری تمام وقت افراد که به استناد یکی از قوانین و مقررات موضوعه با واحدهای دولتی آموزشی و تربیتی آموزش و پرورش همکاری کرده‌اند از حداکثر سن برای شرکت در آزمون‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش کسر می‌شد. یکی از خواسته‌های متقاضیان در ادوار گذشته آزمون، افزایش سقف سنی برای ثبت‌نام آزمون بوده است. این شرط حداقل و حداکثر به پایه تحصیلی متقاضیان ارتباطی نداشته و متقاضیان فارغ از سطح تحصیلی (کارشناسی و کارشناسی ارشد) می‌توانستند در آزمون شرکت کنند. به این ترتیب فرصت مناسبی برای شرکت کردن متقاضیان دهه شصتی ایجاد شد.
ارزیابی تکمیلی؛ مهم‌ترین و طولانی‌ترین فرآیند جذب معلم در سال تحصیلی 1402
آزمون استخدام آموزش و پرورش ویژه رشته شغلی دبیری و آموزگاری شامل سه حیطه عمومی، اختصاصی و تخصصی بود. با توجه به مرحله ارزیابی تکمیلی که جایگزین مرحله مصاحبه و گزینش شده است، نمره نهایی بدست آمده توسط داوطلبان در آزمون استخدام آموزگار ابتدایی و استثنایی شامل 40 درصد آزمون کتبی و 60 درصد فرایند مصاحبه و گزینش می‌شد و این نمره در آزمون استخدام دبیر و هنرآموز شامل 40 درصد فرایند مصاحبه و گزینش و 60 درصد آزمون کتبی بود.
آزمون استخدامی آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۲ با تغییرات گسترده در منابع و بخش مصاحبه و گزینش همراه بود. ارزیابی تکمیلی نیز فرایندی است که در آزمون استخدام آموزش و پرورش جایگزین مصاحبه شده است. در این مرحله داوطلبان استخدام از طریق ادبیات جدید و نوینی از ارزیابی مبتنی بر صلاحیت‌های شغلی با استفاده از ابزارهایی مانند مورد‌کاوی، بحث گروهی، ارائه شفاهی و مصاحبه و…، توسط چند ارزیاب آموزش دیده در مراحل مختلف با ارزیابی 360 درجه سنجیده خواهند شد. در شیوه جدید آزمون آموزش و پرورش مرحله مصاحبه مانند سال‌های پیش انجام نشد. آموزش و پرورش در اطلاعیه‌ای اعلام کرد این تغییرات به دلیل اهمیت و تاثیر گزینش و استخدام معلمان بر کیفیت نظام آموزشی کشور انجام شده است و از این پس فرایند‌‌های ارزیابی تکمیلی آزمون استخدامی به روش کانون ارزیابی حرفه‌ای در راستای شایسته‌گزینی و عدالت‌محوری در جذب معلم، انجام خواهد شد. اما اتفاقات روز ارزیابی چه بود.
بنابر اعلام وزارت آموزش و پرورش اتفاقات روز ارزیابی در چهار بخش کلی بحث گروهی، جلسه مصاحبه، جلسه ایفای نقش و ارائه تحلیلی درس برگزار شد که سجاد صدیقی مشاور وزیر و مدیر پروژه‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش نیز در بازدید از فرآیند ارزیابی تکمیلی پذیرفته‌شدگان آزمون استخدامی آموزگاری در وزارت آموزش و پرورش، با اشاره به تغییر در فرآیند جذب پذیرفته‌شدگان آزمون استخدامی این دستگاه اجرایی نسبت به دوره‌های قبل، گفت که پذیرفته‌شدگان در گذشته فقط با یک مصاحبه و گزینش به‌کارگیری می‌شدند اما از فرصت به‌دست‌آمده در آزمون امسال برای تغییر و تحول در شیوه گزینش معلمان استفاده کرده‌اند و برای اولین بار در کشور، این اقدام را یکی از برگ‌های زرین دولت سیزدهم برشمرد.
وی ایجاد تغییر و تحول را شامل سختی‌هایی دانست که دولت، سختی این کار را پذیرفته و شایستگی‌های صلاحیت را در قالب عمومی، تخصصی و اختصاصی طبق سند تحول بنیادین احصا کرده و یک بسته‌ای از شایستگی‌ها را تدوین کرده است.
در آزمون امسال برخلاف آزمون‌های گذشته مرحله کتبی ۴۰ درصد و مرحله ارزیابی نهایی ۶۰ درصد نمره نهایی هر داوطلب را تشکیل داد. اگرچه اوایل سال تحصیلی جاری آموزش و پرورش با چالش کمبود معلم در مدارس روبهرو بود اما با وجود این شرایط به گفته وزیر آموزش و پرورش انتخاب معلم بسیار مهم‌تر از این است که تعدادی را بی‌حساب و کتاب و با سفارش این و آن وارد نظام تعلیم و تربیت کرد. اولین بازنویسی مفاد آزمون استخدامی آموزش و پرورش با رویکردی تحولی و مبتنی بر اصول علمی، مساعدت شایانی در روند جذب و پذیرش معلمان باکیفیت و شایسته برای وزارت آموزش و پرورش داشت.
برای اولین‌بار طراحی جذب و استخدام معلمان با احراز شایستگی‌های پایه و جذب معلمان با کیفیت و شایسته‌گزینی به ابتنای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نگاشت مفاد آزمون کتبی به استناد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبتنی بر صلاحیت حرفه معلمی، بازنویسی مفاد آزمون استخدامی آموزش و پرورش با رویکردی تحولی و مبتنی بر اصول علمی، ارزیابی و انتخاب معلمان مبتنی بر ادبیات ارزیابی حرفه‌ای با درجه بالا، هوشمندسازی فرآیند ثبت داده ارزیابی به صورت آنلاین، ثبت دقیق داده و اطلاعات، تسریع در تجمیع و جمع‌بندی اطلاعات ارزیابی داوطلبان و حداقل کردن دخالت افراد دیگر با ثبت لحظه‌ای ارزیابی و غیر قابل تغییر شدن آن و تدوین جدول ابزار شایستگی مبتنی بر ابعاد و مصادیق شایستگی در فرآیند جذب معلم در آزمون استخدامی ۱۴۰۲ انجام شد.
ارسال دیدگاه