روزهای خوش سینمای کودک چگونه فرا می‌رسد ؟

هرچقدر از آن سالها دور شدیم روزهای طلایی سینمای کودک به فراموشی سپرده شد و این ژانر سینمایی جای خود را به فیلم‌های طنز و بعضا کمدی داد. در دهه 60 سینمای کودک با فیلم‌های چون شهر موشها ، دزد عروسک‌ها و ... در ادامه در دهه 70 نیز شاهد اکران فوق‌العاده فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله بودیم این فیلم در آن روزها بیش از چهار میلیون و ۳۰۰هزار مخاطب را به سینماها کشاند و توانست تا سالها لقب پر مخاطب‌ترین فیلم سال را به خود اختصاص دهد. اما این روزها سینمای ایران روزگار خوشایندی را سپری نمی‌کند و مدار روزگار به صورتی چرخیده است که جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان نیز که در رده جشنواره های جهانی قرار دارد به دلیل نبود فیلم کافی دوسالانه برگزار می‌شود.

آشتی بین مخاطب و سینما؛ اما و اگرها

حسین ریگی کارگردان سینمای ایران درباره عواملی که سبب جذب مخاطب برای سینماها می‌شود، به پانا می‌گوید: «دو مقوله در مورد سینما قابل ذکر است؛ اول اینکه فروش سینما دستوری نیست، یعنی مدیران برای اکران برنامه‌ریزی می‌کنند که مشخص نیست این اکران موفق می‌شود یا خیر. قطعاً فیلم‌هایی که از بطن جامعه ساخته می‌شود و مردم ارتباط خوبی با آنها داشته باشند و مخاطب حرف خودش را در سینما بشنود، جواب بهتری می‌گیرند و مخاطب بیشتری را جذب می‌کنند.»

وی ادامه می‌‌دهد:« ما اگر بتوانیم به عنوان مدیر و سینماگر، چنین فضایی ایجاد کنیم می‌توانیم بگوییم آشتی بین مردم و سینما اتفاق می‌افتد اما اگر حرفی بزنیم که راه خودمان را برویم و جامعه نیز مسیر خودش را برود و دغدغه نداشته باشیم، مردم استقبال نخواهند کرد. بنابراین باید فضایی را ایجاد کرد که فیلم‌هایمان از بطن جامعه باشد.»

کارگردان فیلم سینمایی «لیپار» درباره وضعیت برگزاری جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان نیز به پانا گفت: «سال 1399 فیلم من، «لیپار» در این جشنواره حضور داشت و سه جایزه گرفتیم. آن سال فیلم‌های خوبی ساخته شد و به نمایش درآمد اما سال بعدش فیلم‌ها کمتر و با کیفیت پایین تری بودند و به همین میزان نیز در سال‌های بعد چنین اتفاقی رخ داد. در واقع به سمتی می‌رویم که دعا می‌کنیم چند فیلم کودک ساخته شود. تا زمانی که نتوانیم فیلم درست بسازیم و نتوانیم سینمای کودک و نوجوان را جدی بگیریم، هیچ موفقیتی برای این ژانر از سینما اتفاق نخواهد افتاد.».»

وی یادآور می شود: «وقتی بتوانیم یاد بگیریم که یک فیلم کودک و نوجوان می‌تواند در جشنواره فیلم فجر و دیگر جشنواره‌های معتبر حضور داشته باشد و دیده شود و برای اکران بین‌المللی آن فکر درستی شود، آن زمان می‌توانیم بگوییم فیلمسازها برای ساختن فیلم کودک رغبت پیدا می‌کنند. اما وقتی نگاه جدی نباشد، هر سال افت خواهیم داشت و نمی‌توانیم به دوره اوج فیلم کودک برگردیم.

اگر به وضعیت اکران سینمای کودک در دو سال اخیر بنگریم به این موضوع می‌رسیم که در سال ۱۴۰۰، از چهل و پنج فیلمی که درسینما اکران شد سهم سینمای کودک و نوجوان با اغماض نسبت به فیلم «خورشید» که اگر بخواهیم آن را در دسته فیلم‌های کودک و نوجوان قرار دهیم، تنها سه فیلم بوده است.

در سال ۱۴۰۱ نیز در مجموع ۵۰ فیلم اکران شد که سهم سینمای کودک و نوجوان با در نظر گرفتن فیلم «گل به خودی» که اکران آن از ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ آغاز شده، حدود هفت فیلم بوده است که البته این آمار نسبت به سال ۱۴۰۰ کمی امیدوارانه‌تر به نظر می‌رسد.

البته اگر بخواهیم منصفانه سخن بگوییم باید اذعان کرد در سال ۱۴۰۰ به دلیل درگیربودن جامعه با پیامدهای ناشی از کرونا که به بسیاری از مشاغل آسیب زد، نسبت به کم بودن مخاطبان سینما در سال ۱۴۰۰ چندان نباید خرده گرفت.

در سال ۱۴۰۲ نیز شاهد اکران فیلم هایی چون «بابا سیبیلو» به کارگردانی ادوین خاچیکیان «بچه‌های طوفان» به کارگردانی صادق صادق دقیقی، میان صخره‌ها به کارگردانی مختار عبداللهی، نارگیل دو به کارگردان سید داوود اطیابی و .... بودیم که اکثر فیلم‌ها با فروش خوبی همراه نبودند.

کارهای کودکی که ساخته می‌شود زمخت است

احمدرضا اسعدی که با دیو و ماه پیشونی دوباره به سینمای کودک و نوجوان بازگشته است می‌گوید با کودکان رشد کردم و اینکه چه چیزهایی از کودکان و نوجوانان یاد گرفتم برایم مهم است.

بازیگر مدرسه پیرمردها معتقد است، کارهای کودکی که ساخته می‌شود زمخت است، عشق کودکانه عشقی بلاعوض است و من در این ۴۰، ۵۰ سال کار، با کودکان به بلوغ راستین رسیدم وخیلی مراقبت می‌کنم تا به علم حضور برسم، علم حضوری را که همان کشف شهود است در کودکان باید دید؛ کودکان سلطان این کار هستند، ۷ سال در مهد کودک کار و از نزدیک با کودکان ارتباط برقرار کردم. باید کودکان را باور کنیم که صاحب علم حضور هستند.

اسعدی از مسعود کرامتی، غلامرضا رمضانی و رضا بابک به عنوان پیشکسوتان سینما و تلویزیون کودک و نوجوان نام می‌برد و تاکید دارد دنیای کودک، دنیای شریفی است. این بدان معنا نیست که دنیای بزرگترها این چنین اعتباری نداشته باشد. به گفته دانته، هنرمند باید از اثر خود باردار شود.

بسیاری از اهالی سینما معتقد هستند که فیلمنامه و داستان در جذب مخاطب تأثیرگذار است و نمی‌شود فیلمسازان کودک و نوجوان انتظار فروش حتمی داشته باشند. بالاخره تبلیغات دهان به دهان مخاطب هم تأثیرگذار است و طبیعی است اگر تقاضای مخاطبان بیشتر باشد، سینمادار هم سئانس بیشتری به فیلم اختصاص می‌دهد. این امر بیانگر این موضوع است که سینمای کودک و نوجوان با مشکلاتی چون نبود فیلمنامه خوب و داستان پردازی مناسب روبرو است و گواه این امر این است زمانیکه ما توانستیم عنصر رنگ و زیبایی‌شناسی را در فیلم‌ها و انیمیشن‌های خود رعایت کنیم توانستیم در عرصه بین‌الملل نیز موفقیت‌هایی را بدست بیاوریم که نمونه این مطلب انیمیشن پسر دلفینی است که در کشورهای دیگر با مخطبان بسیاری مواجه شد و در ادامه ما شاهد اکران انیمیشن‌هایی چون لوپتو و .... در سینماها بودیم که با اقبال مخاطبان روبرو شد.

خوشبختانه فیلم‌هایی مانند پسر دلفینی، لوپتو و جزیره فضایی و فیلم‌های دیگری که این اواخر اکران شد، توقع مخاطبان را از فیلم کودکان و نوجوانان بیشتر کرد و افزایش داد. طبیعی است که اگر یک فیلم بخواهد بیشتر بفروشد، باید خود سینمادار هم سئانس‌ها و ساعت‌های بهتری به فیلم اختصاص یابد.

همه دربرابر سینمای کودک مسئولیم

احمد احمدی تهیه‌کننده فیلم سینمایی بابا سیبیلو در گفت و گو با پانا درباره مشکل عمده سینمای کودک می گوید: « رونق دوباره سینما نیازمند حمایت سایر سازمان‌ها و ارگان‌هاست. برای مثال شهرداری و تلویزیون باید بیشتر کمک کنند و باید مثل گذشته ارتباط متقابلی بین این مجموعه‌ها صورت بگیرد تا در نتیجه‌اش شاهد استقبال بیشتر تماشاگران از فیلم‌های روی پرده باشیم. در واقع مشکل عمده ما در سینما، عدم تبلیغات و اطلاع رسانی برای عموم مردم است. اینکه چه فیلمی در حال اکران است و چه برنامه‌ای برای آینده اکران وجود دارد، اطلاعاتی است که باید پیوسته به اطلاع مردم در سطحی گسترده برسد. به ویژه اینکه سینمای ایران فضای سالمی دارد و بهترین بستر برای ایجاد سرگرمی و تفریح مردم را فراهم می‌کند.»

احمدی با اشاره به رابطه جشنواره فیلم کودک و نوجوان با حیات این گونه سینمایی عنوان کرد: «به نظرم ادامه حیات فیلم‌های کودک و نوجوان در گروی جشنواره فیلم کودک و نوجوان نیست، اگر ما بتوانیم بستر درست عرضه آثار کودک و نوجوان را به واسطه تبلیغات گسترده فراهم کنیم این سینما قطعا وابسته به جشنواره نخواهد بود و از سویی اکران موفق فیلم‌های کودک و نوجوان را شاهد خواهیم بود.»

وی افزود: «راهکار پیشنهادی من برای رونق این آثار بهره مندی از یک یا دو بازیگر مطرح و برخورداری از قصه‌های خوب و حمایت تبلیغاتی سازمان و ارگان‌ها از فیلم‌های کودک و نوجوان است.»

احمدی درباره مولفه‌های جشنواره فیلم کودک و‌نوجوان گفت: «این جشنواره، رویدادی کهنه کار و باسابقه و پر از تجربیات رنگارنگ بوده و حیف است که از تجربیات گذشته خود بهره نگیرد. به نظرم این جشنواره باید سبد آثاری متنوع را دربرگیرد که البته مستلزم تولیدات متنوع است و نباید صرفا نگاه پر کردن آن را با آثاری داشت که شایدبعدها در دفاتر بایکوت شده و بلا استفاده بمانند. بنابراین می‌توان در سیاست گذاری‌های این رویداد تجدیدنظر کرده و آن‌ها را به روز کرد.»

احمدی خاطرنشان کرد: «من از نوجوانی وارد سینما شدم و حدود ۳۰ سال از اولین روزی که به عنوان فیلمبردار پشت صحنه در «روز واقعه» وارد سینما شدم، می‌گذرد. در این دوران روزهای شیرین و تلخ زیادی را تجربه کردم. غمگین ترین روزهایم زمانی بود که فیلم «پیشی میشی» برای کودکان و خانواده‌ها اکران شد و متاسفانه با شرایط بحرانی آن اپیدمی، محدودیت‌هایی ایجاد شد و سالن‌ها خالی از تماشاگر بودند. خوشحالم که این دوره را گذراندیم و دلسوزانه می‌گویم که همه موظف هستیم کمک کنیم سینما رونق دوباره بگیرد تا فعالیت‌های سالم فرهنگی و هنری برای جوانان و خانواده‌ها روز به روز محکم‌تر به راه خود ادامه بدهد.

البته عوامل مختلفی در اکران و فروش فیلم‌های کودک و نوجوان و توجه مخاطبان به فیلم‌های این ژانر تأثیرگذارند که می‌توانیم به تقاضا برای افزایش تعداد سئانس‌ها، توجه به فیلمنامه و داستان و خلق یک داستان جذاب و توجه ویژه به موضوع تبلیغات فیلم‌ها که حداقل صداوسیما به این موضوع توجه دارد، اشاره کرد. به هرحال سینمای کودک و نوجوان ظرفیتی است که نباید آن را نادیده بگیریم؛ چون در طول این سال‌ها این سینما ثابت کرده که می‌تواند برای همه طیف مخاطبی جذاب و گیشه قابل‌توجهی برای سینما داشته باشد.

امیرحسین اشرفی*