به یاد شهید بهشتی، نخستین رئیس دستگاه قضایی کشور

قضا و قضاوت در نگاهی عمومی، راهکاری است برای یافتن حق، برقراریِ عدل و رساندن حق به صاحب آن. قضاوت در واقع از یکسو مسیری است که حق جویان را امیدوار می سازد و از سوی دیگر زورمداران را از رسیدن به آمال و آرزوهای نابه جا باز می دارد. به این ترتیب قضاوت، راه هایی است که به رفع خصومت و پایان بخشیدن به منازعات می انجامد و حقوق از دست رفته را براساس قوانین دقیق و قابل اجرا به حق داران باز می‌گرداند این گونه است که منصب قضا، ظریف ترین، حساس ترین، مهم ترین و در عین حال یکی از خطیرترین مناصب اجتماعی از دیدگاه اسلام به شمار می رود.

جهت ارج نهادن به مقام والای قضاء و قضاوت و تکریم از مقام شامخ شهید مظلوم آیةالله بهشتی، اوّلین مسئول دستگاه قضایی جمهوری اسلامی که در هفتم تیرماه 1360 بر اثر انفجار بمب در محل دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی به شهادت شهید رسید، بنا به پیشنهاد قوه قضائیه، مبنی بر نامگذاری هفته اوّل تیرماه به عنوان هفته قوه قضائیه، این پیشنهاد در تاریخ 1373/04/24 در شورای فرهنگی عمومی مطرح شد و به تصویب رسید.

کلمه قضا از واژگانی است که در لغت عرب معانی متعددی مانند حکم، علم، قول، امر و فعل را در بر می گیرد؛ اما به طور معمول به معنای حکم، به کار برده می شود در داستان حضرت موسی علیه السلام از قول ساحران خطاب به فرعون آمده است: «فَاقضِ ما اَنت قاضٍ؛ هرگونه می خواهی حکم کن». از سوی دیگر در اصطلاح فقها، قضا عبارت است از ولایت بر حکم که این ولایت از سوی حکومت اسلامی به کسانی که شایستگی این منصب را دارند، تفویض می شود نتیجه آن که در شکل گیریِ یک جامعه و دوام و بقای آن و نیز برقراری امنیت و سلامت اجتماعی، وجود قاضی، انجام قضاوت و پذیرش آن، از پایه های بنیادین و اساسی به شمار می آید.

در مورد بایدها و نبایدها در قضاوت؛ مسأله قضاوت همانند دیگر مسایل مهم اسلامی، از سوی شارع مقدس با بایدها و نبایدهایی همراه شده که به صورت اجمال به آن پرداخته می شود قاضی باید از محل قضاوتِ خود اطلاعاتی داشته باشد یا از محل رسیدگی به دعاوی مردم در میان شهر و در دسترس همگان باشد؛ باید عدالت را در جلسات دادگاه جلوه گر سازد و پیش از صدورِ حکم دقت و تأمل کند.

هم چنین قاضی نباید یکی از طرفین و یا هر دوی آن ها را به تنهایی بپذیرد و پذیرایی نماید، نباید یکی را بر ضد دیگری راهنمایی کند یا بلندتراز متهم سخن گوید، در جلسات دادگاه اظهار کسالت و ناراحتی کند، در حالت خشم قضاوت کند در حقیقت رعایت این نکات و عملی شدن بایدها و نبایدها در مقوله قضاوت، باعث می شود نظام قضایی اسلام مقبول همگان واقع شود.

به طور کلی قوه قضاییه به عنوان یکی از ارکان نظام مقدس جمهوری اسلامی، نقشی بی بدیل در پاسداری از ارزش ها، کرامت انسانی و آزادی های مشروع هموطنان ایفا کرده است و در راستای اجرای عدالت در بیش از سه دهه گذشته یاران بسیاری را تقدیم انقلاب و تحقق حکومت عادلانه اسلامی کرده است که شهادت مظلومانه آیت الله شهید بهشتی و ۷۲ تن از یارانش، گواهی روشن براین مدعاست.

خبرنگار؛ مانی صیادپور