راز «تغییر لحن» ولیعهد عربستان درباره ایران چیست؟

محمدبن سلمان، ولیعهد سعودی اخیرا در گفت‌وگویی اظهار کرده بود «ایران کشور همسایه است و ما خواهان رابطه‌ای خوب و ممتاز با ایران هستیم. ما نمی‌خواهیم که شرایط با ایران دشوار باشد؛ برعکس ما می‌خواهیم این رابطه کامیاب شود و رشد کند چراکه ما منافعی برای سعودی‌ها در ایران داریم و آن‌ها نیز منافعی برای ایران در عربستان دارند.» تغییر لحن و مواضعی که مورد استقبال ایران نیز قرار گرفت و سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز در واکنش به آن گفت: «با دیدگاه‌های سازنده و روش گفت‌وگو محور، این دو کشور مهم منطقه و جهان اسلام می‌توانند با پشت سر گذاشتن اختلافات، وارد فصل تازه‌ای از تعامل و همکاری برای نیل به صلح و ثبات و توسعه منطقه‌ای شوند. جمهوری اسلامی ایران با ارائه پیشنهادها و طرح‌هایی برای گفت‌وگو و همکاری در منطقه خلیج فارس از جمله پویش صلح هرمز (ابتکار امید) پیشگام مسیر مودت و همکاری منطقه‌ای بوده و از تغییر لحن عربستان سعودی استقبال می‌کند.» محمدصادق کوشکی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر مطالعات منطقه اما در گفت‌وگو با پانا درباره این اظهارات ولیعهد عربستان گفت: «مطالبات و خواسته‌های سعودی‌ها از جمهوری اسلامی هنوز عوض نشده و فقط ادبیات بن سلمان تغییر کرده است. آن‌ها همچنان با اقتدار ایران مشکل دارند چراکه جمهوری اسلامی قدرتمند را باعث سرنگونی خود می‌دانند.»

وی ادامه داد: «رژیم سعودی فاقد مشروعیت مردمی- قانونی و متکی بر حمایت خارجی است، بنابراین از پایگاه مردمی برخوردار نیست و مصاحبه اخیر ولیعهد عربستان همان مطالبات گذشته است و می‌خواهد جمهوری اسلامی فقط در حد صادرات نفت باقی بماند.»

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه با بیان اینکه شاید لحن گفتاری سعودی‌ها تغییر کرده باشد، اما موضوع صحبت و مواضع آنان عوض نشده است، افزود: «این تغییر به تحولات کشور یمن برمی‌گردد زیرا سعودی‌ها در بحران یمن در یک باتلاق گیر افتاده‌اند و برای خروج از آن حتماً به کمک جمهوری اسلامی نیاز دارند.»

کوشکی تصریح کرد: «اینکه ادبیات سعودی‌ها مودبانه‌تر شده گامی به پیش است، اما همچنان تغییری در مواضع و مطالبات آن‌ها رخ نداده، البته موضوع مذاکرات تهران با ریاض نمی‌تواند باعث تغییر لحن و ادبیات سعودی‌ها باشد.»

وی در این باره توضیح داد: «مذاکره ابزار اقتدار نیست، وقتی قدرت کشوری افزایش یابد برخوردها در نظام بین‌الملل تغییر خواهد کرد؛ منظور از قدرت، فرآیند قدرت‌های نظامی، فرهنگی، رسانه‌ای، اقتصادی و... است. بنابراین مذاکره عامل افزایش اقتدار نیست و صرفاً وسیله‌ای برای بیان دیدگاه‌هاست و قادر به تغییر لحن کشورها نخواهد بود.»

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه بن سلمان به یکی از گستاخ‌ترین سیاستمداران غرب آسیا شهرت یافته است، افزود: «او به دلیل نداشتن تجربه همانند جوانی مغرور با صحنه سیاست برخورد می‌کرد و تغییر لحن بن سلمان به هیچ عنوان ناشی از مذاکره نیست. مذاکره وقتی مفید خواهد بود که با دست پر و با اقتدار بالا وارد شوید تا طرف مقابل ناگزیر به دادن امتیاز باشد.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: «دست جمهوری اسلامی در مذاکره با عربستان پُر است و آن‌ها ناگزیرند تا به جمهوری اسلامی احترام بگذارند.»

کوشکی در پایان گفت: «هر روز از جنگ یمن برای سعودی‌ها خسارت‌آور است و عملاً درحال ضربه خوردن هستند و امکان مهار طرف مقابل را ندارند. البته جنس بحران یمن سیاسی نیست و نظامی- امنیتی است به همین دلیل مقامات امنیتی جمهوری اسلامی ایران طرف مذاکره با سعودی‌ها قرار گرفتند. البته گفت‌وگو جهت حل آن هم نیاز به متخصص نظامی- امنیتی دارد.»