نتایج غیرمنتظره یک تحقیق روی دانشجویان MIT: خوب‌ بخوابید، نمره بهتر بگیرید

دو تن از استادان موسسه تحقیقات ماساچوست در کمبریج (MIT) رابطه‌ی بسیار نزدیکی بین میزان خواب دانشجویان و نمرات آنها یافته‌اند: زمان خوابیدن و داشتن زمان خواب ثابت تاثیر زیادی در این موضوع دارد اگرچه برای داشتن عملکرد مطلوب در آزمون‌ها صرفا خواب مناسب در شب قبل از امتحان کافی نیست و فرد باید چندین شب متوالی خواب کافی داشته باشد.

اینها بخشی از نتایج آزمایشی بودند که در آن 100 دانشجو در رشته مهندسی در MIT دستگاه‌های Fitbits (دستگاه‌هایی که به مچ بسته شده و فعالیت‌های شخص را به صورت شبانه‌روزی ثبت می‌کنند) داشتند تا پژوهشگران به اطلاعات مربوط به فعالیت‌های آنها در طول ترم دسترسی داشته باشند.

یافته‌ها (برخی عادی و برخی غیر منتظره) طی یک مقاله به قلم پروفسور کانا اوکانو (Kana Okano)، پروفسور جفری گراسمن(Jeffrey Grossman)، جان گابریل(John Gabrieli) و دو تن دیگر نوشته شده و در مجله علم یادگیری (Journal Science of Learning) منتشر شده است. یکی از یافته‌های جالب پژوهش این بود که افرادی که در زمان مناسب نمی‌خوابند ( در این تحقیق میانگین ساعت خواب گروهی از دانشجویان 2 بعد از نیمه شب بود) معمولا در آزمون‌ها عملکرد ضعیف‌تری داشتند و حتی خواب روزانه هم کمبود خواب آنها را جبران نمی‌کرد.

هدف این پژوهش مطالعه خواب و تأثیرات آن نبود. گراسمن (Grossman) در صدد یافتن روابط بین ورزش‌های جسمانی و عملکرد دانش‌آموزان بود. علاوه بر استفاده 100 دانشجو از Fitbits، او یک‌چهارم آنها را در کلاس fitness پیشرفته دانشکده تربیت بدنی ثبت‌نام کرد. کلاس فوق را دانشیاران کری مور و متیوبرین (Carrie Moore and Matthew Breen) صرفا برای این تحقیق طراحی کرده بودند. گراسمن فکر می‌کرد که تفاوت محسوسی در عملکرد بین این دو گروه وجود خواهد داشت.

نتیجه تحقیقات خلاف این فرض را ثابت کرد، تفاوتی در عملکرد دانشجویانی که ورزش می‌کردند و آنهایی که ورزش نمی‌کردند وجود نداشت. گراسمن گفت: « یافته‌های ما نشانگر نبود رابطه بین عملکرد در امتحان و ورزش بود که کاملا ناامیدکننده بود چون من معتقد بودم و هنوز هم هستم که ورزش تأثیر شگرفی در بهبود عملکردهای شناختی دارد.»

به گمان او با توجه به وجود فاصله زمانی زیاد بین زمان ورزش و کلاس‌ها، تأثیر ورزش بر عملکرد کلاس محسوس نبود. اما در همین حال، از اطلاعات بسیار زیاد به‌دست‌آمده در طول ترم روابط دیگری آشکار شد.

درحالی که دستگاه Fitbit برای اندازه گیری خواب طراحی نشده است، الگوریتم اختصاصی برنامه‌ آن طول مدت خواب دانشجویان و کیفیت آن را بر اساس میزان فعالیت آنها اندازه گیری می‌کرد. این روابط جزئی نبودند و رابطه‌ محسوسی بین میزان خواب دانشجویان و نتایج آزمون‌های کوتاه کلاسی، آزمون میان‌ترم و آزمون نهایی وجود داشت. گراسمن افزود: «رابطه‌ بین خواب و عملکرد در آزمون برای همه آشکار است اما موضوع جالب توجه میزان تاثیر خواب است. البته این رابطه نمی‌تواند به طور قطعی ثابت کند که خواب یک فاکتور تعیین‌کننده در عملکرد دانش‌آموزان است اما نتایج حاکی از اهمیت زیاد خواب است.»

البته بر اساس تعدادی از مطالعات که بر اساس مشاهدات فردی بوده و نتایج آن غیر قابل اندازه‌گیری است می‌دانیم که خواب بیشتر به بهبود عملکرد در کلاس می‌انجامد اما در این مطالعه فواید خواب برعملکرد در محیط دانشگاهی با استفاده از اطلاعات کمی و قابل اندازه‌گیری بررسی شده است.

یافته‌های این پژوهش نشان داد که الزاما نمرات کسانی که شب قبل از امتحان‌های مهم خواب کافی داشتند بهبود نداشت و بر اساس اطلاعات به‌دست آمده میزان و کیفیت خوابی که فرد در طول دوره‌ یادگیری دارد با اهمیت‌تر از خواب شب قبل از امتحان است.

یافته جالب دیگر این است که به نظر می‌رسد که برای بهره‌مندی کامل از خواب شبانه زمان مشخصی وجود دارد به طوری که دیر خوابیدن باعث تضعیف عملکرد می‌شود حتی اگر طول مدت خواب فرد کافی باشد.به گفته گراسمن زمان خوابیدن مهم است مثلا اگر شما قبل از ساعت دو نیمه شب (ساعت 1 یا 12 یا 11 ) بخوابید و این خواب هفت ساعت طول بکشد نتایج تقریبا یکسانی خواهید داشت اما اگر زمان خوابیدن شما ساعت 2 یا بعد از آن باشد بر عملکرد شما تاثیر منفی خواهد داشت حتی اگر هفت ساعت بخوابید. پس کمیت خواب همه چیز نیست.

کیفیت خواب و داشتن عادت‌های خواب مناسب بسیار مهم است به عنوان مثال افرادی که میزان خواب نسبتا ثابتی در طول شب دارند نسبت به افرادی که ساعت خوابیدن و میزان خواب آن‌ها در شب های مختلف متغیر است عملکرد بهتری دارند حتی اگر میانگین خواب این دو گروه یکسان باشد.

این تحقیق همچنین توضیحی برای آنچه سال‌ها فکر گراسمن را به خود مشغول کرده بود، ارائه داد. به گفته گراسمن خانم‌های در کلاس وی معمولا عملکرد بهتری داشته‌اند و نمرات بهتری کسب کرده‌اند. او می‌گوید که تفاوت نمرات این دو جنس احتمالا به خاطر عادت‌های خواب آن‌هاست به این صورت که خانم‌ها معمولا تمایل بیشتری برای داشتن عادات خواب مناسب دارند و یافتن دلیل این موضوع خود می‌تواند موضوع تحقیقات بیشتر و عمیق‌تری باشد.

رابرت استیکگلد (Robert Stickgold)، پروفسور روانپزشک و مدیر مرکز خواب و شناخت دانشگاه پزشکی هاروارد می‌گوید: نتایج این تحقیق برای من به عنوان محقق بسیار خوشایند ولی به عنوان یک پدر بسیار وحشت‌آور بود. او که نقشی در این پژوهش نداشت افزود: نمرات کل دوره برای دانشجویانی که متوسط خواب آن‌ها شش و نیم ساعت در شب بود نسبت به دانش‌آموزانی که یک ساعت بیشتر خوابیده بودند 50 درصد کمتر بود. همچنین نمرات دانشجویانی که ساعت خوابشان نیم ساعت از شبی به شب دیگر متفاوت بود 45 درصد کمتر از دانشجوانی بود که ساعت خواب تقریبا ثابتی داشتند و این بسیار شگفت‌انگیز است.
استیکگلد می‌گوید: یک‌چهارم تفاوت‌ها در نمرات با پارامتر‌های خواب ( که شامل زمان خوابیدن هم می‌شود) توضیح داده شده است. نه تنها همه دانشجویان باید از نتایج این پژوهش بااطلاع باشند و برای رسیدن به موفقیت از آن بهره‌مند شوند، معتقدم که نتایج یافته‌شده را می‌توان به دوره تحصیلی دبیرستان هم تعمیم داد.

وی همچنین هشدار دارد که رابطه همان علت نیست: «اگرچه هیچ شکی ندارم که خواب کم‌و‌بیش متغیر تاثیر منفی در نمرات دانشجو‌ها دارد همچنین ممکن است رابطه عکس هم درست باشد یعنی عملکرد بد در امتحانات و کلاس‌ها به اختلالات خواب منجر شود. علاوه بر آن عامل دیگری مانند بیش‌فعالی و اختلال در تمرکز ممکن است در این مشکل دخیل باشد و به خواب بد و نمرات ضعیف منجر شود.»

مترجمان: دکترفیروز مهدی -مسعود رستمی- فاطمه رضایی

​​​​