در نماز با خدا سخن می‌گوییم، نه با خلق خدا

حجت الاسلام و المسلمین سید جواد بهشتی در اجلاسیه نماز استان البرز با اشاره به آیه ۱۴ سوره طه گفت: خداوند به موسی می‌فرماید «نماز را برای یاد من برپا دار». این نشان می‌دهد که نماز یعنی یاد خدا و رو کردن به او. نماز عرصه توجه به پروردگار و قطع تعلق از غیر او است زیرا اگر بدانیم با چه کسی سخن می‌گوییم، نماز ما حال دیگری پیدا می‌کند.

وی افزود: انسان نمازگزار باید در حال نماز، رو به پروردگار ایستاده باشد و قلبش متوجه خداوند باشد، نه به خلق خدا. وقتی می‌گوییم الله‌اکبر، باید ذهن ما هم به بزرگی خداوند اعتراف کند، نه فقط زبان. اگر در حال نماز، ذهن انسان در بازار یا جلسه باشد، روح نماز تحقق نمی‌یابد.

بهشتی تأکید کرد: اینکه نماز ناهی از فحشا و منکر است، وعده صریح قرآن است. وقتی قرآن وعده‌ای می‌دهد، خلف وعده در آن راه ندارد. بنابراین اگر دیدیم که نماز در رفتار انسان تأثیر ندارد، باید به کیفیت نماز خود نگاه کنیم. شاید آن نمازی که خوانده‌ایم، فاقد حضور قلب و معرفت بوده است.

وی در ادامه گفت: باید ببینیم چرا نماز بعضی‌ها، آن اثربخشی را ندارد. دلیلش این است که گاهی نماز، فقط یک عادت است. انسان از کودکی به نماز خواندن عادت کرده، ولی به مفاهیم آن توجهی ندارد. این‌گونه است که نماز، اثر تربیتی ندارد. چون با معرفت همراه نبوده است.

 مشاور علمی و فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور با اشاره به لزوم توجه به حضور قلب در نماز افزود: امام خمینی می‌فرمودند «نماز بی‌حضور قلب، پوسته‌ای بی‌مغز است». این جمله یعنی اگر نماز ما فقط ظاهر داشته باشد، اما در باطن روح نداشته باشد، ثمره‌ای نخواهد داشت.حضور قلب از معرفت می‌آید.

وی اضافه کرد: انسان اگر بداند در نماز با چه کسی سخن می‌گوید، قلبش مملو از خشیت می‌شود. ما داریم با «رب» حرف می‌زنیم. رب یعنی پروردگار، نه فقط خالق. کسی که ما را آفریده و هر لحظه دارد ما را اداره و هدایت می‌کند. وقتی چنین معرفتی باشد، نماز حال دیگری خواهد داشت.

بهشتی با اشاره به یکی از احادیث پیامبر اکرم گفت:حضرت فرمودند هر کس بداند با چه کسی سخن می‌گوید، نگاه از محل سجده‌اش برنمی‌دارد. یعنی تمرکز در نماز، ریشه در شناخت و معرفت دارد. اگر شناخت نباشد، نمازگزار حواسش در نماز پرت می‌شود و نماز حالت گفت‌وگو پیدا نمی‌کند.

وی با انتقاد از کم‌توجهی به معرفت در آموزش نماز در مدارس اظهارکرد: ما باید در اقامه نماز، بُعد معرفتی آن را تقویت کنیم. اگر بچه‌ها بدانند که در نماز با خدای مهربانی که خالق و مربی آن‌ها است حرف می‌زنند، نگاهشان به نماز عوض می‌شود. دیگر نماز را یک وظیفه خشک نمی‌دانند.

مشاور علمی و فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور با تأکید بر اینکه «نماز گفت‌وگو است، نه قرائت»، ادامه داد: ما در نماز با خدا حرف می‌زنیم. اگر این نکته را در ذهنمان روشن کنیم، دیگر نماز یک عمل تکراری و بی‌اثر نخواهد بود. وقتی بفهمیم که خدای بزرگ و مهربان شنونده ما است، دل ما آرام و زبان ما صادق می‌شود.

بهشتی بیان کرد: ما باید در آموزش نماز، نوجوان را به شناخت مخاطب نماز برسانیم. اگر او نفهمد با چه کسی حرف می‌زند، نماز برایش معنا ندارد. گاهی بچه‌ها نماز می‌خوانند، ولی احساس ارتباط نمی‌کنند. چون معرفت ندارند. وقتی معرفت آمد، انس هم می‌آید.

وی گفت: اگر نوجوان بفهمد در حال گفت‌وگو با رب‌العالمین است، دیگر صدای زنگ گوشی یا صدای اطراف، حواس او را پرت نمی‌کند. چون مخاطب را بزرگ می‌بیند و برای او احترام قائل است. این همان چیزی است که در نماز اولیا دیده می‌شود؛ تمرکز و توجه کامل.

بهشتی با اشاره به هدف اجلاسیه‌های نماز افزود: هدف این نیست که فقط یک مراسم رسمی برگزار کنیم. باید دل‌ها را به نماز پیوند بزنیم. باید نماز را از حالت ظاهرگرایی بیرون آورده و به درون‌گرایی معنوی برسانیم. این کار، با معرفت‌افزایی ممکن می‌شود.

وی گفت: نباید اجازه دهیم نسل جدید، نماز را فقط به‌عنوان تکلیف بشناسد. نماز باید برای آن‌ها تبدیل به لذت روحی و گفت‌وگوی صمیمی با خالق مهربان شود. چنین نمازی، انسان را از گناه دور می‌کند، نه اینکه فقط از سر اجبار و عادت خوانده شود.

 مشاور علمی و فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور ادامه داد: قرآن می‌فرماید نماز ناهی از فحشا و منکر است. یعنی اگر نماز به‌درستی اقامه شود، خودبه‌خود انسان را از انحراف بازمی‌دارد. ولی اگر نماز تأثیر نداشت، مشکل در نماز ما است، نه در وعده خداوند. نماز با معرفت، اثرگذار است. 

وی خاطرنشان کرد: اگر نماز همراه با توجه باشد، در رفتار فرد، خانواده، جامعه و حتی اقتصاد هم تأثیر دارد. نماز از فرد شروع می‌شود، ولی ثمره‌اش اجتماعی است. این خاصیت ارتباط با خدا است. نماز یعنی اتصال مستمر با رب‌العالمین؛ و این اتصال، سازنده و متعادل‌کننده است.

در پایان سخنرانی، بهشتی از مسئولان آموزش و پرورش و فرهنگیان خواست با رویکرد معرفتی به نماز بپردازند. و تأکید کرد باید نوجوان بفهمد که نماز جای حرف زدن با خدا است. وقتی این فهم حاصل شد، نماز از عمل خشک به گفت‌وگوی صمیمانه تبدیل می‌شود و دل او را روشن می‌کند.