عزیزاله بابلی بهمئی : امتحانات بخشی از زندگیست، پس در آن زمان هم خوب زندگی کنیم

در دنیای شلوغ و پرهیجان امروزی که هیجان های مثبت و منفی ما را به خود مشغول می کند آن چیز که می بایست برای ما اهمیت داشته باشد حفظ آرامش زندگی و داشتن برنامه ریزی مناسب می­باشد، تا بدین وسیله در حد امکان کارها انجام شود و از آرامش مناسبی نیز برخوردار باشیم. همه ما بخشی از دوران زندگی را به تحصیل در مدرسه و یا دانشگاه اشتغال داریم و طبیعی است که معلمان و اساتید جهت بررسی از روند آموزشی پرسش ها و امتحاناتی را در نظر بگیرند تا به کمک آن بتوانند ارزیابی مناسبی از آموخته ها به صورت کمی ارائه دهند؛ به همین جهت آزمون های مختلف میان ترم، پایان ترم، نیم سال اول و ...در نظر گرفته می­شود. امّا آیا باید در زمان امتحانات زندگی تعطیل شود؟ آیا راههایی وجود دارد که هم از عهده امتحانات به خوبی برآییم و هم آرامش و شادی در زندگی استمرار داشته باشد؟ اگر فرزندان باهوش را فقط انسان هایی در نظر نگیریم که خوب درس بخوانند، بلکه رشد همه جانبه­ای را در زندگی تجربه کنند زیستن با کسب مهارت های علمی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی و .. در نظر گرفته شود؛ و سنجش ما صرفا علمی نباشد دیگر این آزمون ها باعث نگرانی و استرس نخواهد شد. بلکه به عنوان یکی از اهداف زندگی و رشد فردی برای آن تلاش خواهیم کرد.

با نزدیک شدن به فصل امتحانات و اهمیت این زمان و حفظ آرامش دانش آموزان و دانشجویان برآن شدیم که راهکارهایی را ارائه دهیم تا دانش آموزان با توکل بر خدا ، اعتماد به خود و درک ارزشمندی زندگی و لحظات نتایج مطلوبی را کسب نمایند.

شیوه برنامه ریزی و مطالعه برای امتحانات:

1- داشتن هدف یعنی با توجه به اهداف زندگی، تحصیلی و کاری برای خودمان ایجاد انگیزه کنیم و هدفمند باشیم و برنامه مطالعاتی برای دروس داشته باشیم از جمله دروسی که کم تر خواندیم- دروسی که در آن ضعف داریم- دروسی که در برنامه امتحانات برای آن زمان کم تری درنظر گرفته شده است را مد نظر قرار دهیم و کار امروز را به فردا نیندازیم.

2- ساعت مطالعه مناسب باشد زیرا بعد از خستگی، انجام ورزش سنگین، مصرف غذای حجیم و .. آمادگی جهت مطالعه کمتر می شود هم چنین مکان مطالعه و شرایط محیطی مناسب باشد.

3- جهت پیشگیری از تداخل مباحث مطالعه شده ؛ بعد از 45 دقیقه یا 1 ساعت مطالعه ، 5 تا 15 دقیقه استراحت درنظر بگیریم(بستگی به فرد و حجم مطالعه دارد).

4- در هنگام مطالعه از تمام حواس و فکر خود جهت به خاطرسپاری مطالب کمک بگیرید. از جمله حافظه بصری، سمعی، تجسمی، عینی و ...

5- تکرار مطالب و پرسش از خود؛ جهت رفع نواقص آموخته ها و پاسخ به نمونه سؤالات امتحانی.

6- سعی کنیم موضوعی که می خوانیم را بنویسیم و حل کنیم و یا آزمایشی را به صورت عملی انجام دهیم تا دیرتر فراموش کنیم.

7- برداشتن موانعی که باعث اختلال در روند مطالعه می شود از جمله مشکلات عاطفی- صحبت های اطرافیان که باعث کاهش انگیزه است- ناراحتی های بی دلیل و سریع اثرگذار بر ذهن و ..

8- در صورت انجام مطالعه فصل یا درس جدید؛ اجرای روش مؤثرمطالعه به شیوه پس ختام باشد(پیش خوانی رئوس و عناوین مطالب- سؤال کردن از آموخته ها و ابهامات و ..- خواندن آرام و با دقت مطالب- تفکر و ایجاد ارتباط بین مطالب و دانسته ها- از حفظ گفتن و بازگویه مطالب- مرور کردن )

نقش و وظیفه اولیاء در روزهای امتحان

-اولیــاء در روزهای امتحان وظایف و نقش های خاص بر عهده دارند . آنان ضمن آماده کردن شرایط روانی ، اجتماعی و فیزیکی مناسب ، نباید اضطراب و هیجان زدگی فرزندان خود را افزایش دهند . اولیاء باید به گونه ای رفتار کنند که ضمن اینکه نشان می دهند روزهای امتحان باید با تلاش و کوشش مضاعف همراه باشد ، به هیچ وجه نباید آن را با اضطراب و نگرانی و دستپاچگی همراه کنند. والدین باید باخونسردی و آرامش ، لکن با عزمی راسخ و مصمم ، با مسئله ی امتحانات فرزندان خود مواجه شوند . از پرسش های مکرر و تذکرات زیاد نیز باید اجتناب نمایند .

-در روزهای امتحان باید برحفظ جوّ ملاطفت آمیز خانواده تاکید بیشتری شود . از طریق ابراز لطف نسبت به یکدیگر و به خصوص اظهار محبت پدر و مادر نسبت به هم می توان جوّ عاطفی خوبی را بر خانه حاکم کرد. برخی از همسران اظهار محبت نسبت به یکدیگر را مقابل فرزندان خلاف ادب و تربیت می دانند ، درحالی که چنین کاری نه تنها تاثیر سوء بر تربیت فرزندان ندارد ، بلکه موجب گرمی عاطفی در خانه و امیدواری فرزندان به استحکام پایه های خانواده می شود .

-رفت و آمدهای خانوادگی و فامیلی نیز در هنگام امتحانات باید کنترل شود . حتی المقدور بهتر است از رفتن به مهمانی یا مهمانی دادن ، اجتناب کنیم. در ضمن نباید به انگیزه امتحان، فرزندان خود را تنها بگذاریم .

-در مورد غذا، دما، هوا و نور باید مراقبت هایی داشته باشیم. اتاق ها باید به گونه ای باشند که ضمن داشتن دما و نور مناسب، به حدّ کافی در معرض جریان هوا ی تازه نیز قرار بگیرند. گاه کمبود اکسیژن در اتاق، موجب خواب آلودگی و یا حداقل موجب افت عملکرد مغز ی دانش آموز می­شود .دانش­آموزان بایستی صبحانه­ای کامل، رژیم غذایی حاوی لبنیات، بخصوص شیر در صورت امکان کشمش و عسل را درتمام فصول سال مخصوصاً ‌فصل امتحانات تجربه نمایند.

نقش و وظیفه ی دبیران و ستاد اجرایی

اگر دبیران محترم و ستاد اجرایی مدارس توصیه های زیر را مدنظر داشته باشند،

به آرامش بیشتر دانش آموزان در جلسات امتحانی کمک می نمایند.

-هدف امتحان باید ارزیابی دانسته های دانش آموزان باشد ، نـه نادانسته های آن .

-قبل از امتحان اصلی از امتحانات فرضی و آزمایشی به منظور آشنا سازی دانش آموزان با سؤالات و نحوه ی امتحان استفاده کرد.

-باید از برگزاری امتحانات بسیار سخت اجتناب کرد و در طراحی سؤالات ، متوسط دانش آموزان را در نظر گرفت .

-از برگزاری امتحان با وقت بسیار اندک اجتناب کنید .

-سؤالات دشوار را باید در شماره های آخر قرار داد .

-نوع و تعداد سؤالات می­بایست با توان ذهنی دانش آموزان و مدت زمانی که در اختیار آن قرار داده می­شود، متناسب باشد .

-در طراحی سؤالات کلیه سطوح شناختی درنظر گرفته شود.

-باید ترس از شکست را از دانش آموزان دور ساخت .

-از ایجاد رقابت نا سالم در میان دانش­آموزان باید اجتناب کرد .

-فضا و جوّ حاکم بر جلسه ی امتحان را باید خیلی دوستانه ، غیر رسمی و طبیعی جلوه داد .

-برخورد معلمان و مراقبان با دانش آموزان در کلاس درس و جلسه­ی امتحان باید درست، اطمینان بخش و امیدوار کننده باشد.

-از آنجایی که اضطراب امتحان با عزت نفس رابطه­ی معکوس دارد، باید عزت نفس دانش­آموزان را افزایش داد .

-باید ارزیابی شناختی و تصویر ذهنی دانش آموزان از خود و توانمندی هایشان را از طریق ارائه­ی بازخوردهای درست ، واقع گرایانه ساخت.

-باید به دانش آموزان توصیه کرد که با آمادگی بیشتری در جلسه ی امتحان حاضر شوند ،کمتر به اهمیت امتحان فکر کنند و امتحان را صحنه ی مبارزه و جنگ در نظر نگیرند .

-انتظارات و توقعات والدین و معلمان از دانش آموزان باید متناسب با توانایی ها و استعداد های آنها باشد .

-از مقایسه کردن دانش آموزان با همدیگر باید اجتناب کرد ه در صورت لزوم هر فرد با خودش مورد مقایسه قرار بگیرد .

-از مدرک گرایی و ارزش­های بیش از اندازه قائل شدن برای نمره باید اجتناب کرد .

-باید همواره تفاوت های درون فردی و بین فردی دانش آموزان را مد نظر قرارداد.

-سرانجام باید روش های درست مطالعه­ی هر درس را به دانش آموزان آموزش داد.

نقش و وظیفه ی دانش آْموزان و دانش پژوهان

دانش آموزان عزیز، نکات زیر را مورد توجه قرار دهند.

پیش از امتحانات:

حفظ روحیه امیدواری و توکل به خدا

حضور مؤثر در کلاس درس

هدف­گذاری و برنامه­ریزی ویژه

رعایت اصول مطالعه صحیح از جمله مکان آرام، نور و دمای مناسب و..

توجه به مفاهیم اصلی و جزئیات ،نمودارها، نقشه ها، جداول و مطالب مهم و ارزشیابی آن­ها

تقسیم و به یاد سپردن مطالب دشوار و طولانی و یادداشت برداری آن

شناخت انتظارات معلم از دانش آموزان(کوتاه پاسخ، تشریحی و ...)

خودآزمونی و تصحیح دقیق آزمون ­های گرفته شده از خود

"نـه" گفتن جهت برگزاری میهمانی

بررسی سؤالات امتحانی سال های قبل

جمع بندی و اندیشیدن به مطالب خوانده شده

خوابیدن مناسب و به موقع در شب امتحان

وقت امتحانات :

توقف جریان فکری خارج از امتحان، توکل به خدا و داشتن اعتماد به نفس

تلقین مثبت فرد به خود برای کسب موفقیت

پرهیز از توجه به اطراف قبل از توزیع آزمون

پرهیز از نگاه کردن یک جا به همه سؤالات

خواندن با دقت دستورالعمل­ها و درک سؤالات( درک سئوال ، نصف جواب)

پاسخگویی به سؤالات ساده­تر، نکات اصلی و برجسته در ابتدا

تنظیم پاسخ به سؤالات قبل از نوشتن

پس از امتحان:

پرهیز از فکر کردن به نتیجه امتحان، به خصوص در مواردی که دانش آموز در روزهای بعد امتحانات دیگری نیز دارد.

بحث در مورد سؤالات با همکلاسی ها بعد از امتحانات چون خیلی وقت گیر و باعث مشغولیت ذهنی نباشد

بی توجهی به احساس امکان اشتباهات احتمالی در آزمون

بزرگ نکردن موضوع و پرهیز از صحبت مداوم در مورد امتحان با والدین، دوستان و...

متمرکز کردن ذهن به اهداف و برنامه های بعدی

منابع:

میرزابیگی،حسنعلی(1390). چگونه بخوانیم که بهتر یادبگیریم، چاپ هشتم، تهران:آوامتن.

پیوند، نشریه ی انجمن اولیاء و مربیان ، مقاله ی دکتر کریمی