3 مأموریت معاونت علمی ریاست جمهوری برای حمایت از تولید کالاهای دانش‌بنیان ایرانی

‎براساس اعلام معاونت علمی و فناوری‎ ریاست جمهوری در سال ۹۲ و قبل از آغاز دولت یازدهم، تنها ۱۰ شرکت دانش‌بنیان واقعی و فعال در کشور وجود داشت اما با روی کار آمدن دولت یازدهم و بعد از ابلاغ سیاست‎های اقتصاد مقاومتی عزم دولت برای اجرایی کردن آن از یک سو و همچنین تلاش و تصمیم دولتمردان برای باز گرداندن کشور به مسیر توسعه و رشد پایدار با توجه به مقتضیات روز، حمایت از شرکت‎های دانش بینان در دستور کار قرار گرفت. سیاست حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در دولت یازدهم دنبال شد و دولت دوازدهم نیز این موضوع را به طور جدی در دستور کار خود قرار داد.

اکنون بیش از سه هزار و 500 شرکت دانش‌بنیان در کشور فعالیت می‌کنند و بسیاری از دستاوردهای این شرکت‌ها به صورت محصول و خدمات در بازارهای داخلی و بین‌المللی عرضه می‌شود. با توجه به اینکه تولیدات این شرکت‌ها ۱۰۰ درصد ایرانی بوده و از کالاهای داخلی استفاده شده است، این شرکت‌ها دارای پتانسیل اقتصادی بزرگی هستند که می‌توانند اقتصاد دانش بنیان را در کشور محقق کنند.مسئولان آموزش عالی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز بارها تأکید کرده‌اند که آینده اقتصاد کشور در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان است بنابراین گسترش فعالیت‌های فناورانه از سوی جوانان نخبه کشور علاوه بر رشد علم و دانش در ایران گسترده‌تر شدن محیط کسب و کار را نیز به دنبال دارد. از سویی حمایت از فعالیت‌های دانش‌بنیان و رشد تولید محصولات مبتنی بر علم و فناوری در کشور ظرفیتی را به وجود آورده که در صورت تحقق شعار حمایت از کالای ایرانی شاهد شکوفایی بیش از پیش این نوع تولیدات و توسعه صادرات آن خواهیم بود. با توجه به اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان در سال حمایت از کالای ایرانی، سرویس اجتماعی خبرگزاری پانا گفت‌وگویی با پرویز کرمی مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و دبیرکل دومین جشنواره ملی، فرهنگی و هنری «ایران ساخت» انجام داده است که در پی می‌آید.

در ابتدا بگویید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چه سیاستی را برای تحقق اقتصاد دانش بنیان دنبال می‌کند؟

در معاونت علمی، سه مأموریت اصلی در حوزه اقتصاد دانش بنیان پیگیری می‌شود. اولین راهبردی که تعریف شده حمایت و هدایت تحقیقات مرز دانش است. دومین راهبرد تجاری‌سازی فناوری‌ها و در نهایت فرهنگسازی و گفتمان اقتصاد دانش بنیان در جامعه است که این موضوعات در بخش‌های مختلف پیگیری می‌شود.

از آنجا که بستر تحقق اقتصاد دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان است، حمایت از این شرکت‌ها در چه قالبی انجام می‌شود؟

قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب تأسیس و حمایت از این شرکت‌ها از سال 91 اجرا شد و تاکنون بیش از 3 هزار و 500 شرکت دانش‌بنیان تأیید صلاحیت و وارد حوزه اقتصاد شده‌اند. همچنین نزدیک به 30 هزار نفر در این شرکت‌ها در تخصص دکتری مشغول به کار شدند و اگر شرکت‌های دانش‌بنیان نبودند این افراد مجبور می‌شدند در ساختار دولتی و در فضاهای دیگر مشغول به فعالیت شوند. علاوه بر این هزاران استارتاپ و شرکت نوپا در حوزه‌های مختلف نیز طی این سال‌ها به حوزه فعالیت دانش‌بنیان وارد شده‌اند.

یکی از روش‌های حمایتی معاونت علمی ریاست جمهوری، اعطای تسهیلات مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان است. اکنون چه تسهیلاتی در این بخش به این شرکت‌ها تعلق می‌گیرد؟

معاونت علمی ریاست جمهوری، دو سری تسهیلات اعطا می‌کند که یکسری برای شرکت‌های دانش‌بنیان و یکسری برای شرکت‌های خلاق و نوآور است. شرکت‌های دانش‌بنیان حدود 110 خدمت از جمله معافیت‌های گمرکی، تسهیلات مالی، حمایت‌ها و مشوق‌های صادراتی، تسهیلات سربازی و حمایت‌های تبلیغی از معاونت علمی و نهادهای حاکمیتی می‌گیرند. در حوزه شرکت‌های خلاق و نوآور نیز که از سال جاری شروع شده است 40 خدمت مختلف به این شرکت‌ها ارائه می‌شود.

با توجه به اینکه امسال از سوی مقام معظم رهبری به نام حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده است، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چه اقدامی برای تحقق اهداف رهبری پیگیری می‌کند؟

از آنجا که سال جاری به نام حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده است در معاونت علاوه بر مجموعه فعالیت‌های روتین گذشته نگاه ویژه‌ای نیز در برگزاری جشنواره «ایران ساخت» دنبال می‌شود تا اهداف مد نظر در راستای حمایت از کالای ایرانی محقق شود. معاونت علمی طی سه سال گذشته برگزاری نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل را در دستور کار قرار داده است که این جشنواره در نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار می‌شود. هدف از برگزاری این جشنواره، تحریک تقاضا، بازارسازی، افزایش توان داخلی در تولید و ارائه تجهیزات آزمایشگاهی و افزایش اعتماد ملی به تولیدات ساخت داخل است.

نگاه ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای اجرای جشنواره «ایران ساخت» را توضیح دهید؟

در واقع امسال با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، سعی می‌شود به موضوع فرهنگ‌سازی برای استفاده از محصولات داخلی و ساخت ایران متمرکز شویم. در این زمینه یکسری اهداف سیاستی پیگیری می‌شود که مهم‌ترین آن تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری در زمینه اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخل، صیانت از نظام ایران ساخت و تقویت زیرساخت‌های آزمایشگاهی و پژوهشی است.وقتی کالاهای آزمایشگاهی در نمایشگاه «ایران ساخت» عرضه می‌شود، زیرساخت‌های آزمایشگاهی در مراکز علمی و آزمایشگاهی نیز قوی و به روز رسانی خواهد شد. از طرفی ارتقای توان تولید کنندگان نیز ایجاد می‌شود و سیاستگذار نیز کار خود را به خوبی انجام می‌دهد. علاوه بر این شرکت‌هایی که می‌توانند در این عرصه بروز و ظهور کنند، تعیین و تأییدیه‌های کیفی لازم نیز اخذ می‌شود.همچنین در راستای هم‌افزایی که با برگزاری نمایشگاه «ایران ساخت» ایجاد می‌شود، شرکت‌هایی که می‌توانند در بومی‌سازی و دستیابی به فناوری‌ها و تجهیزات نقش داشته باشند، احراز هویت می‌شوند. در نمایشگاه «ایران ساخت» استانداردهایی عرضه می‌شود که تولید کننده‌های بومی باید این استانداردها را رعایت کنند و بر محصولات خود کنترل کیفی داشته باشند.با برگزاری نمایشگاه «ایران ساخت» پلتفرم تخصصی ایجاد می‌شود. در دور اول برگزاری نمایشگاه که سال 92 برپا شد میزان حمایت معاونت علمی پنجاه درصد بود اما به تدریج حمایت‌های مالی سطح بندی شد و به سطوح بالاتر رسید. علاوه بر این حمایت‌های معنوی، مشاوره‌ای و معافیتی نیز افزایش یافت و همه اینها نشان‌دهنده این است که در حوزه «ایران ساخت» به پلتفرمی رسیدیم که می‌تواند مورد استفاده سایر صنایع قرار بگیرد.شرکت‌های دانش‌بنیان نیازمند این هستند که بازارشان روانق پیدا کند و برای اینکه این موضوع محقق شود فقط به بازار 80 میلیونی داخل نیاز ندارند بلکه به بازار بین‌المللی نیز نیاز دارند که باید مورد توجه قرار گیرد اما نکته مهم، تثبیت کیفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار داخلی است که در این راستا مسأله فرهنگ‌سازی اهمیت پیدا می‌کند.

برای فرهنگ‌سازی در راستای حمایت از محصولات دانش‌بنیان چه اقدامی در معاونت علمی انجام شده است؟

نگرشی در بین ایرانیان وجود دارد مبنی بر اینکه کالایی خوب است که خارجی باشد. برای اینکه این باور را برطرف کنیم جشنواره‌ای فرهنگی - هنری در قالب نمایشگاه «ایران ساخت» تدوین و طراحی کردیم که امسال دومین دوره آن برگزار می‌شود.جشنواره فرهنگی - هنری نمایشگاه «ایران ساخت» در 6 حوزه ادبیات، هنرهای تجسمی، دیداری و شنیداری، رسانه‌های دیجیتال و ایده بازار برگزار می‌شود. البته در سال جاری بخش جدیدی هم به این جشنواره اضافه شده که بخش دانش آموزی است چرا که معتقدیم عمده فرهنگ‌سازی‌ها باید در دوران کودکی و دانش‌آموزی بسترسازی شود. فراخوان جشنواره «ایران ساخت» اعلام شده و اختتامیه و معرفی آثار برتر در دی ماه برگزار می‌شود.

میزان استقبال شرکت‌های دانش بنیان از جشنواره «ایران ساخت» چگونه بوده است؟

با اینکه دو سال پیش دوره اول جشنواره را داشتیم اما استقبال خوبی از آن شد و آثار خوبی هم به جشنواره ارائه شد. ضمن اینکه بسیاری از اتفاقاتی که اکنون در تلویزیون و فضای مجازی در راستای حمایت از کالای ایرانی مشاهده می‌شود، آثار برگزیده‌ای است که به جشنواره «ایران ساخت» رسید.

یکی از موضوعاتی که طی دو سال اخیر مد نظر قرار گرفته، کسب و کارهای جدید در موضوع فضای مجازی است. با توجه به اینکه سیاست دولت خروج انحصار پیام رسان‌های خارجی است، آیا به کسب‌وکارهای نوین لطمه‌ای وارد نمی‌شود؟

تمام هدف حاکمیت و مسئولان این است که برای جوانان مستعد و خلاق کشور تسهیل‌گری و اشتغال ایجاد شود و هیچ‌کس به دنبال این نیست که شغلی تعطیل شود. این مدت هم که موضوع رفع انحصار از پیام‌رسان‌های خارجی مطرح شده فقط مربوط به شکستن انحصار یک پیام‌رسان خارجی و ایجاد رقابت بین پیام‌رسان‌های داخلی است. نمی‌شود بگوییم که به دنبال پیشرفت در رشته‌های مختلف هستیم و می‌خواهیم روی پای خودمان بایستیم اما این فضا فراهم نباشد. اگر قرار است رشد و استقلالی در کشور ایجاد شود و حرفی برای گفتن داشته باشیم باید به فرزندان ایرانی اعتماد کنیم و میدان عمل به آن‌ها داده شود.کالای هیچ کشوری رشد نمی‌کند مگر اینکه مردم آن کشور از آن کالا حمایت کرده باشند. اگر به سیر تکامل کالا در همه کشورهای موفق دنیا نگاه کنیم، می‌بینیم که با حمایت مردم و هدایت دولت رشد کرده‌اند.در موضوع حمایت از تولید کالای ایرانی سه قشر باید به هم کمک کنند تا موفقیت حاصل شود. یکی دولت و حاکمیت است که باید فضای کسب و کار را ایجاد کند و قوانین مورد نظر و حمایت‌های مالیاتی را ایجاد کرده و از ورود کالای قاچاق جلوگیری کند. دوم تولید کننده‌ها هستند که باید تلاش کنند تا از این فضا استفاده کنند و کیفیت کالای خود را روز به روز افزایش دهند. نمی‌شود انحصار باعث شود تا کالای نامرغوب استفاده کنیم باید تکریم ارباب و رجوع را تولید کالاها مد نظر قرار گیرد به این معنی که اگر جنس نامرغوبی تولید می‌شود سیستم مرجوعی گذاشته شود. در نهایت ضلع سوم که اصلی‌ترین عنصر حمایت از کالای ایرانی است مردم و مصرف کنندگان هستند که باید از دولت و سازندگان مطالبه کالای مرغوب ایرانی داشته باشند.کالاهای دانش بنیان ایرانی در حوزه فناوری چیزی در تولید از کشورهای دیگر کم ندارد و چه بسا در بسیاری از موارد بهتر از سایر کشورها هم باشد. اکنون ایران در تولید علم جایگاه اول در منطقه خاورمیانه را دارد. در حوزه نانو در تولید مقاله مقام چهارم دنیا را دارد. در بایوتکنولوژی مقام هفتم و در حوزه فضا رتبه یازدهم دنیا را داریم که این‌ها امیدهای خوبی به جوانان می دهد تا بدانند از پشنوانه خوبی برخوردار هستند.

با توجه به فعالیت‌هایی که در راستای حمایت از کالاهای دانش‌بنیان می‌شود، بگویید که ما چه اندازه با تحقق اقتصاد دانش‌بنیان فاصله داریم و معاونت علمی برای بهبود این مسیر چه اقدامی را در دستور کار دارد؟

فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان باعث شده معاونت علمی ریاست جمهوری در جذب نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور حرفی برای گفتن داشته باشد. افرادی که به دلایل مختلف از ایران مهاجرت کرده‌اند در سایر کشورها در فضاهای علمی و فناوری و آکادمیک مشغول به کار می‌شوند. پیش از این ما در کشور آنقدر امکانات نداشتیم که این افراد بتوانند مشغول به کار شوند اما با ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها و مراکز علمی و آموزش و پژوهشی نزدیک به هزار نفر را تاکنون از 100 دانشگاه برتر دنیا طی برنامه‌ای که معاونت و بنیاد ملی نخبگان به صورت مشترک اجرا کردند در داخل کشور جذب کرده‌ایم که این موضوع نشان‌دهنده ظرفیت بالای شرکت‌های دانش بنیان است.اکنون دوران بلوغ را طی می‌کنیم. یکی از دغدغه‌های جامعه تحقق اقتصاد دانش‌بنیان است. امروز فضای استارتاپی و دانش‌بنیان در جامعه بروز کرده اما ما هنوز اوایل مسیر هستیم و باید ادامه بدهیم. هر چند که وجود 4.5 میلیون دانشجو در کشور فضای امید بخشی را ایجاد می‌کند که امیدواریم در این مسیر شاهد اتفاقات خوبی در آینده باشیم.از طرفی استارتاپ‌های حوزه فناوری خدماتی برای مردم سودآوری مالی داشته است یعنی بسیاری از کارها و سرویس دهی به مردم تسهیل شده است. بنابراین هر چه در فضای زیست بوم و کارآفرینی رشد بیشتری داشته باشیم، رفاه و آبادانی برای کشور بیشتر فراهم می‌شود.