بهداشت محیط مدارس چگونه باید باشد؟

‌با توجه به اینکه تعلیم و تربیت در شرایط ایمن‌، بهداشتی و برخوردار از خدمات بهداشتی‌، درمانی یکی از حقوق مسلم فردی و اجتماعی است؛ مکان مدرسه که در آن تعلیم و تربیت کودکان صورت پذیرفته و شخصیت اجتماعی و روانی آن‌ها در آن پایه ریزی و ساخته می‌شود‌، باید نیازهای جسمی و روانی دانش‌آموزان به‌ویژه بهداشت و سلامتی آنان را تامین کند.

محیط آموزشی شامل دو بخش‌، محیط مادی و انسانی است؛ محیط انسانی متشکل از عناصر و عوامل متعدد مانند معلم، مدیر، دانش آموز، کتاب درسی، برنامه آموزشی و ... است که به نسبت متفاوتی بر تربیت، رفتار، سلامت و بهداشت دانش آموزان تأثیر‌گذار است.

‌در محیط مادی، ساختمان مدرسه، محل استقرار و تجهیزات آن مورد نظر است؛ شرایط نامساعد ساختمان مدرسه از نظر گنجایش، نور، تهویه، دما، سرو صدا، امکانات ایمنی، وسایل پیشگیری و مقابله با حوادث و رخدادهای احتمالی، نظافت و پاکیزیگی محیط مدرسه، سیستم جمع آوری و دفع فاضلاب و زباله، تجهیزات غیراستاندارد و مانند آن موجب صدمات جسمی و روانی در دانش آموزان می شود.

‌بهداشت محیط در مدارس از وجوه بسیار مهم تامین بهداشت و سلامت فردی و اجتماعی دانش آموزان است.

‌اصول کلی بهداشت محیط از قبیل تهیه و تامین آب آشامیدنی سالم، دفع صحیح زباله و فاضلاب، تامین حرارت، نور و تهویه مناسب، مبارزه با حشرات و جوندگان در تمام مدارس از ضروریات بهداشتی محیط های آموزشی است.

‌به همین دلیل است که بهبود شرایط بهداشتی در محیط های آموزشی همواره در برنامه ریزی های آموزشی در اولویت قرار دارد.

برخی عوامل موثر بر سلامت محیط مدرسه عبارتند از رنگ فضاهای آموزشی: در مدارس رنگ فضاها و تجهیزات آموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی کودکان و نوجوانان از حساسیت بیشتری برخوردار است زیرا این امر می تواند موجب شادابی، نشاط، آرامش روانی، تحرک و تلاش دانش آموزان شود و فرآیند یادگیری را افزایش دهد.

نور کلاس‌ها: بهترین نور استفاده از نور طبیعی خورشید است که از طریق پنجره‌ها تامین می‌شود؛ منابع نور مصنوعی در غیاب نور طبیعی یا در ترکیب با آن بکار می روند. تامین نور کافی و مناسب در مدارس موجب افزایش میل و رغبت به‌کار‌، دقت در عمل و بازدهی می‌شود.

تابلو کلاس درس باید در محلی مناسب که نور کافی به آن می رسد قرار داشته و در معرض دید کامل دانش آموزان و به رنگ سبز مناسب و غیر براق باشد. تا از ایجاد خیرگی بر اثر بازتاب نور جلوگیری ‌شود. فاصله تابلو کلاس درس از اولین ردیف دانش آموزان نباید از 2 ‌متر و 20 سانتی‌متر کمتر باشد.

کلاس‌ها باید حتی الامکان طوری ساخته شوند که از نور طبیعی استفاده نمایند. ترجیحاً پنجره ها در سمت چپ دانش آموزان در نظر گرفته شود و سطح آنها حدود یک پنجم مساحت کلاس باشد.

برای هر نفر دانش آموز در کلاس حداقل باید یک متر و 25 سانتی متر مربع سطح در نظر گرفته شود حداکثر ابعاد قابل قبول برای کلاس درس 8 متر طول و 7 متر عرض می باشد ارتفاع سقف کلاس نباید از 3 متر کمتر باشد.

تعداد توالت ها در مدرسه به ازاء هر 40 نفر حداقل یک چشمه توالت و هر 60 نفر یک دستشویی در نظر گرفته شود. ارتفاع دستشوئی ها متناسب با سن دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی (75- 60 سانتیمتر از سطح زمین) باشد. استفاده از صابون مایع در دستشوئی ها ضروری بوده که بهتر است توسط مخزن ثابت صابون مایع و لوله کشی روی دستشوئی ها انجام شود.

آبخوری عمومی آموزشگاه باید باید دارای شرایط زیر باشد: الف- کف محوطه آبخوری قابل شستشو و دارای شیب کافی و مناسب به‌طرف مجرای فاضلاب باشد. ب- دیوار لبه آبخوری بایستی از جنس قابل شستشو (‌نظیر کاشی) بوده و دارای شیب مناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد. ج- دیوار اطراف آبخوری از جنس قابل شستشو (نظیر کاشی، سرامیک، سنگ و .........) باشد. د- آبخوری عمومی دانش آموزان باید با شیرهای مناسب یا آب سردکن مجهز گردد و حداقل برای هر 45 نفر یک شیر آبخوری پیش بینی شود. ارتفاع شیر آن متناسب با سن دانش آموزان در دوره های تحصیلی (100- 75 سانتیمتر) از سطح زمین باشد. ه- آبخوری باید خارج از سرویس های بهداشتی و با رعایت شرایط بهداشتی و با فاصله حداقل 15 متر احداث شود. بوفه مدرسه که به پایگاه تغذیه سالم تغییر نام یافته باید دارای شرایط لازم طبق آئین‌نامه باشد.

مهین گنجی‌پور کارشناس بهداشت محیط/ دانشگاه علوم پزشکی کرمان