کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با پانا:
آموزش‌های محیط‌زیستی باید عملی باشد؛ دانشآموزان باید بدانند در محیط‌زیست چه خبر است
مدارس باید به سمتی بروند که حفظ محیط‌زیست را ترویج و تبلیغ کنند
تهران (پانا) - یک کارشناس محیط زیست و مدیرکل اسبق محیط زیست شهر تهران با تاکید بر اینکه دانشآموزان باید بدانند در محیط‌زیست چه خبر است، گفت دانشآموزان در حفظ محیط‌زیست بسیار موثر هستند زیرا آنها در آینده سرنوشت جامعه را در دست می‌گیرند و اگر علم و آگاهی بیشتری نسبت به محیط زیست داشته باشند، می‌توانند سبک زندگی خود و فعالیت‌های جامعه را به نفع محیط زیست اصلاح کنند.
محمد بازگیر در گفت‌وگو با پانا با اشاره به اهمیت حفاظت از محیط‌زیست گفت: «حفظ محیط زیست هم یک تکلیف قانونی برای همه آحاد جامعه است و هم اینکه یک تکلیف شرعی برای پیروان ادیان مختلف است. در عین حال از نظر اخلاقی هر جایی که مکتب اخلاقی وجود دارد، برای حفظ محیط‌زیست توصیه‌های زیادی نیز وجود دارد. بنابراین از نظر شرعی، اخلاقی و قانونی باید محیط زیست را حفظ کرد.»
کاهش ظرفیت زیستی در کشور
مدیرکل اسبق محیط‌زیست شهر تهران افزود: «هر جایی از توسعه صحبت می‌شود و هر تعریفی برای توسعه پایدار انجام شده است، حفظ محیط زیست به عنوان یکی از ارکان توسعه دیده شده است. نکته قابل توجه این است که همه ظرفیت‌های زیستی به‌شدت در حال کاهش است یعنی همه آنچه برای منابع زیستی نیاز داریم به دلایل مختلف روز به روز در حال کاهش است. هوای پاک، آب گوارا، زمین کشاورزی، رودخانه‌ها و جنگل‌ها به شکل‌های مختلف رو به کاهش است. از طرفی که ظرفیت زیستی رو به کاهش است از طرف دیگر، رد پای اکولوژیک در حال افزایش است به این معنی که نیاز به انرژی و آب زیاد می‌شود و از آنجا که الگوی زندگی تغییر کرده است، مصرف‌گرایی نیز رو به افزایش است.»
ظرفیت زیستی در کشور برای هر نفر حدود 8 دهم هکتار است
وی با بیان اینکه ظرفیت زیستی در کشور برای هر نفر حدود 8 دهم هکتار است، گفت: «در عین حال ردپای اکولوژیک در کشور 2.7 یعنی بیش از سه برابر ظرفیت زیستی است و بیش از آنچه که داریم، در حال استفاده از منابع هستیم. سرانه اراضی جنگلی برای هر ایرانی 17 دهم هکتار است. در دنیا این سرانه بالای 60 صدم هکتار است. کشاورزی نادرست، ساخت و سازهای بی‌رویه، آتش‌سوزی‌ها، آفات جنگل‌ها وجود دارد. بنابراین باید گفت که حفظ محیط زیست علاوه بر اینکه تکلیف است، ضرورت دارد زیرا اقلیم در حال تغییر است و به آن نیاز داریم.»
دانشآموزان باید بدانند در محیط‌زیست چه خبر است
بازگیر در ادامه با بیان اینکه دانشآموزان به عنوان نسل آینده‌ساز ایران باید بدانند که در محیط‌زیست چه خبر است، گفت: «دانشآموزان در حفظ محیط‌زیست بسیار موثر هستند زیرا آنها در آینده سرنوشت جامعه را در دست می‌گیرند و اگر علم و آگاهی بیشتری نسبت به محیط زیست داشته باشند، می‌توانند سبک زندگی خود و فعالیت‌های جامعه را به نفع محیط زیست اصلاح کنند. بحث ما در حوزه آموزش محیط زیست، هزینه‌کرد نیست بلکه سرمایه‌گذاری است. همه بزرگان علوم مختلف اعتقاد دارند که آموزش افراد یک نوع سرمایه‌گذاری است. پایه‌های اصلی ثروت یک کشور منابع انسانی آن هستند و توانایی‌هایی که آنها کسب می‌کنند، می‌تواند موثرترین نقش را در رشد محیط‌زیست داشته باشد.»
این کارشناس محیط زیست ادامه داد: «توسعه‌ها برآیندی هستند که به برنامه نیاز دارند و برنامه‌ها برای اینکه اجرا شوند به مشارکت نیاز دارند. این مشارکت آمادگی درونی می‌خواهد و مردم زمانی مشارکت می‌کنند که آگاهی درونی و همفکری نسبت به موضوع داشته باشند. این مساله در دانشآموزان جدی‌تر است. در اسناد بالادستی برای آموزش و حفظ محیط‌زیست مواردی را داریم و یکی از اصلی‌ترین اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تربیت انسان‌هایی آشنا و متعهد به مسئولیت‌ها و وظایفشان در برابر چهار موضوع (خدا، خود، دیگران و طبیعت) است. آموزش و پرورش قرار است انسان‌هایی تربیت کند که مسئولیت خود را در برابر طبیعت بدانند.»
وی تصریح کرد: «برای آشنایی دانشآموزان با مسئولیت‌ها و وظایفشان در برابر خدا، محتوا تولید شده و مربی وجود دارد و اقداماتی برای آشنایی آنها در مدارس وجود دارد. برای اینکه با مسئولیت‌ها در برابر خودشان آشنا شوند نیز همینطور، برای آشنایی با مسئولیت در برابر دیگران نیز محتواهایی تولید شده است که آنها را با وظایفشان در برابر همسایه، والدین و... آشنا می‌کند. مسئولیت چهارم که در برابر طبیعت بود، باید به همان سبک و سیاق عمل می‌کردیم که دیر شروع شده است اما باید دامنه‌دارتر شود. در این مسیر علاوه بر تولید محتوای آموزشی، باید مربیان و معلمان نیز توانمند شوند و در نهایت کارهای عملی در مدارس انجام شود.»
مدارس باید به سمتی بروند که حفظ محیط‌زیست را ترویج و تبلیغ کنند
مدیرکل اسبق محیط‌زیست شهر تهران با تاکید بر اینکه مدارس باید به سمت و سوی مدارسی بروند که حفظ محیط زیست را ترویج و تبلیغ کنند، گفت: «دانش‌آموز در مدرسه باید مدیریت پسماند را فرا بگیرد. در مدرسه باید برای مدیریت پسماند اقداماتی انجام داد تا دانشآموزان نیز در این فضا، مدیریت پسماند را یاد بگیرند. در گذشته در مدارس، بهداشت و نظافت مدرسه بر عهده دانشآموزان بود و دانشآموزان می‌دانستند اگر زباله‌ای ریخته شود، باید خود نظافت را انجام دهند، بنابراین رعایت می‌کردند.»
وی با بیان اینکه فضای سبز مدرسه به نشاط دانشآموزان کمک می‌کند و ظرفیت زیستی را افزایش می‌دهد، گفت: «باید یاد بگیریم که در مدرسه یکسری مسائل از جمله روشنایی باید رعایت شود، در حوزه انرژی باید صرفه‌جویی شود. در موضوع حمل و نقل باید به محیط زیست توجه کرد. در کشورهای پیشرفته بر روی مدارس سرمایه‌گذاری کردند و مدارس به محیطی طبیعی سوق داده شده است. در این فضا، دانش‌آموز با عناصر طبیعت ارتباط می‌گیرد و حفظ محیط‌زیست را درک می‌کند.»
آموزش‌های محیط‌زیستی باید عملی باشد
بازگیر با بیان اینکه آموزش‌ها در حوزه محیط‌زیست باید به سمت آموزش‌های عملی برود، گفت: «مهارت‌ها را در مسیر توسعه پایدار باید به دانشآموزان یاد داد. روحیه پژوهشی و همکاری و خلاقیت آنها و مشارکت جمعی در همه حوزه‌ها از جمله محیط زیست باید آموزش داده شود. در واقع آموزش یک فرایند تخصصی است و روش‌های مخصوص خود را دارد و به متخصصان مرتبط با خود نیاز دارد.»
آموزش‌ها در حوزه محیط‌زیست به تغییر رفتار منجر می‌شود
این کارشناس محیط زیست با تاکید بر اینکه آموزش‌ها در حوزه محیط زیست به تغییر رفتار منجر می‌شود و به نفع محیط‌زیست خواهد بود، گفت: «باید به آمادگی درونی و باور برای حفظ محیط‌زیست برسیم. اینکه فقط بدانیم قطعا کافی نیست. دانشآموزان خیلی از مسائل را می‌دانند اما باید تلاش کرد که آموزش‌ها منجر به باورهای درست در آنها شود. این مساله ممکن است به روش‌های مختلفی شکل بگیرد که یکی از آن ایجاد انگیزه و تشویق دانشآموزان است. اگر بتوانیم مشوق‌های لازم را در دانشآموزان ایجاد کنیم می‌توانیم امیدوار باشیم که برخی موضوعات را به فرهنگ غالب جامعه تبدیل خواهیم کرد. وقتی ریختن زباله روی زمین یا برداشتن آن از روی زمین واکنش مشابهی دارند یعنی هیچ کدام بازخواست یا تشویقی ندارد ممکن است دانش‌آموز اولویت‌ها را متوجه نشود و باید او را از این مسائل آگاه کرد یعنی وقتی حمایت‌ها صورت گرفت، رفتارها و باورهای او نیز تقویت می‌شود.»
وی در پایان به جمعیت دانشآموزان در سرشماری آماری سال 95 اشاره کرد و گفت: «جمعیت دانش‌آموزی در کشور زیاد است. طبق سرشماری سال 95، حدود 23 میلیون جمعیت زیر 18 سال در کشور وجود دارد که بخش زیادی از آنها دانش‌آموز هستند. دانشآموزان در سنین دانش‌آموزی اگر هر موضوعی را باور کنند، در ذهنشان شکل می‌گیرد. به‌عنوان مثال اگر یاد بگیرند که آسیب رساندن یا آسیب نرساندن به پرنده پاداش یا تنبیهی ندارد، به این درک می‌رسند که بدون پاداش و تنبیه می‌توانند کارهای ارزشی انجام دهند.»
ارسال دیدگاه