تولیدات کشاورزی آذربایجان‌ شرقی در سطح کشور جزو سالم‌ترین محصولات است

اکبر فتحی با اشاره ای کلی به سیمای کشاورزی استان آذربایجان شرقی گفت: بخش کشاورزی حداقل 21 درصد اشتغال استان‌ را تشکیل داده، بالای ۸۵ درصد مواد اولیه صنایع غذایی را تامین کرده و بالای ۱۲ درصد صادرات غیرنفتی استان را شامل می‌شود.

وی با بیان اینکه اگرچه این اشتغال را نمی‌توان به عنوان توفیق قلمداد کرد، زیرا هرچه میزان اشتغال در این بخش زیاد باشد، نشانگر این است که بخش کشاورزی همچنان به شیوه سنتی مدیریت می شود و به شکل مکانیزه و صنعتی وارد عمل نشده است ادامه داد: با این حال پتانسیل موجود در این بخش ناگزیر اشتغال بیشتری را به خود اختصاص می دهد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان ادامه داد: بخش کشاورزی شامل یک میلیون و 330 هزار هکتار اراضی کشاورزی در کل استان است که از این میزان حدود 900 هزار هکتار به صورت دیم بوده و 116 هکتار به باغات و میزان بسیار کمی نیز به کشت آبی اختصاص دارد؛ جمعیت دامی استان در حدود 7 میلیون راس بوده و با در نظر گرفتن حدود 700 واحد مرغداری ماهانه حدود 3.5 الی 4 میلیون جوجه ریزی در استان وجود دارد که تامین کننده نیاز مصرف استان بوده و با تغییراتی که اخیراً در ساماندهی واحدهای غیرمجاز اتفاق افتاده این میزان افزایش نیز یافته است؛ در مورد تخم مرغ نیز حدود ۹ درصد تخم مرغ کشور در استان آذربایجان شرقی تولید می‌شود.

وی اظهار کرد: به طور کلی محصولات تولیدی استان حدود 5 میلیون تن است که 3 میلیون تن به محصولات زراعی، یک میلیون تن به محصولات باغی و یک میلیون تومان به محصولات دامی اختصاص دارد و در واقع ( به جز محصولات گرمسیری و نیمه گرمسیری) تولیدات استان پوشش دهنده نیاز مصرفی استان است و در موارد زیادی همانند محصولات سبزی، صیفی، جالیزی و میوه و لبنیات و گوشت قرمز نیز مازاد بر مصرف استان تولید می شود که به استانهای همجوار و کشورهای دیگر صادر می شود در تولید ۲۱ رقم کالای کشاورزی این استان مقام اول تا ششم کشوری را به خود اختصاص داده است.

رئیس سازمان جهادکشاورزی استان گفت: برای روشن شدن عملکرد بخش کشاورزی چه به صورت کمی و کیفی در چند دهه گذشته کافیست به این مورد توجه شود که با وجود افزایش جمعیت اتفاق افتاده در طول این مدت، سطح زیرکشت به دلیل تغییر کاربری‌های اتفاق افتاده در توسعه شهرها و روستاها، شبکه‌های راه و راه‌آهن و زیرساخت ها و تغییرات اقلیمی کاهش یافته است. برای مثال حوضه دریاچه ارومیه که سابقاً حدود 46 درصد تولیدات کشاورزی استان از آن حاصل می‌شد عملاً با بحران شدید کم‌ آبی مواجه شده که به شور شدن اراضی و خروج آنان از دسترس کشاورزی منجر شده است. با وجود تمام این محدودیت‌ها تولید بخش کشاورزی نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش نیز داشته است که مبین وقوع توسعه عمودی و افزایش عملکرد در واحد سطح است. به معنا که اگر در گذشته در مزارع دیم متوسط عملکرد حدود 500 الی 600 کیلوگرم بوده، در حال حاضر این میزان به یک و نیم تن افزایش رسیده و حتی کشاورزان شاخص استان به سه و نیم تن نیز دست یافته اند. این امر که در مورد محصولات دامی و باغی نیز صادق است با استفاده از روش‌های نوین علمی و ورود دانش جدید به بخش کشاورزی و تلفیق دانش و تجربه کشاورزان و ایفای نقش مروجین در ارتقای ضریب نفوذ دانش در بخش کشاورزی و با اصلاح نژاد در بخش دامی و زراعی میسر شده است.

در واقع می‌توان گفت ژنتیک در این زمینه نقش مهمی ایفا کرده و در قالب اصلاح نژاد با استفاده از بذر و نهال و نهاده های اصلاح شده و نیز در قالب زراعی موفق به این امر شده است. بخش مکانیزاسیون نیز به لحاظ تعداد تراکتور و کمباین و و ادوات دنبال بند قابل مقایسه با چند سال قبل نیست. بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی با توجه به تغییرات اقلیمی که به کم آبی و تهدید آب کشاورزی انجامیده است ناگزیر ما را به سوی توسعه گلخانه ها سوق داده است که تولید در فضای آن 10 برابر فضای آزاد در یک واحد سطح است. سیستم های آبیاری نیز در طی چند دهه گذشته به صورت تصاعدی تغییر یافته و از حالت سنتی خارج شده است. وجود سیستم های مدرن و شبکه‌های آبیاری انجام شده و زیرساخت‌هایی که در بخش کشاورزی از طریق کانال‌ها و ایجاد شبکه‌های فرعی و همینطور خود شبکه‌های اصلی که سازمان آب به تجهیز آن می‌پردازد نشانگر تغییراتی است که در مزارع و واحدهای تولیدی کشاورزی مشهود است.

فتحی در ارتباط با راه اندازی سامانه بازرگام ابراز کرد: هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد طبیعتاً به سامانه بازرگام نیز دسترسی خواهد داشت و نیازی به نصب برنامه خاصی نیست. این سامانه بستر مناسبی است تا کالا بدون واسطه به دست مصرف کننده برسد و به دلیل کاهش هزینه‌های واسطه گری با قیمت تمام شده در اختیار مصرف کننده قرار ‌گیرد. این گام در مرحله اول در مورد کالاهای اساسی (برنج و روغن و مرغ و تخم مرغ یعنی کالاهایی که قیمت آنها قیمت مصوب دولتی است)برداشته شده است ولی خوشبختانه از روز گذشته برخی از محصولات میوه و سبزی و صیفی مانند سیب و پرتقال وپیاز و سیب زمینی نیز به قیمت عمده در این سامانه عرضه می شود. در حال حاضر سامانه بازرگام تنها در مرکز استان فعال است و در فازهای بعدی شهرستان ها را نیز مورد پوشش قرار خواهد داد. خرید بالای100 هزار تومان از این سامانه مشمول حمل رایگان بوده و محصول خریداری شده در منزل تحویل خریدار می‌شود.

وی در ارتباط با نقش زنان در بخش کشاورزی گفت: نقش بانوان در فعالیت‌های کشاورزی که در روستاها و مناطق عشایری اتفاق می‌افتد اگر بیشتر از مردان نباشد کمتر نیز نخواهد بود. یعنی زنان همگام با مردان در کلیه فعالیت‌های کشاورزی شامل دامداری، زراعت، باغبانی، زنبورداری، پرورش ماهی و غیره به ایفای نقش پرداخته و ۵۰ درصد بخش فعال کشاورزی را تشکیل می‌دهند. هم‌اکنون خوشبختانه از سوی زنان فارغ التحصیل کشاورزی یا رشته‌های دیگر در بخش‌های گلخانه، صنایع تبدیلی و تکمیلی و حتی دامداری و مرغداری تقاضاهای خوبی ایجاد شده است که از فعالیت سنتی بانوان در این بخش‌ها نشأت می‌گیرد. می‌توان گفت فعالیت بانوان هم در قالب مالکیت و هم مدیریت واحدهای تولیدی صورت می‌گیرد و حدود ۵۰ درصد مسئولان فنی واحدهای تولیدی را زنان تشکیل می‌دهند.

رئیس سازمان جهادکشاورزی استان با بیان اینکه حدود ۱۶ هزار نفر عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی که فارغ التحصیل کشاورزی بوده و هنوز جویای کار هستند، اظهار کرد: اگر در چنین قالبی نگاه شود تعداد فارغ‌التحصیلان بسیار زیاد است اما اگر به دنبال مدرکی باشیم که بتواند به شکل عملیاتی آشنایی به محیط کار را فراهم کند، متاسفانه موفقیت زیادی حاصل نشده است.

وی افزود: سازمان نظام مهندسی کشاورزی در محل سازمان جهاد کشاورزی استان برای فارغ التحصیلانی که در رشته کشاورزی تحصیل کرده و جذب شده اند، یا به عنوان مسئول فنی فعالیت می‌نمایند همواره دوره‌های بازآموزی و نوآموزی برگزار کرده و به آشنایی آنها با علوم جدید و به روز می پردازد. البته آموزش خود بهره برداران بخش کشاورزی نیز موضوع بسیار مهمی است، زیرا خروجی تمام فعالیت‌ها و آموزش‌ها باید به بهره‌بردار منتقل شود و بهره بردار زمانی به قبول و پذیرش نتایج اقدام می کند که خود مجهز به علم روز باشد. این وظیفه جزو وظایف بخش ترویج سازمان جهاد کشاورزی است که به برگزاری کلاس‌های آموزشی در سطح روستاها و نیز آموزش چهره به چهره در سطح مزارع و واحدهای تولیدی می پردازد. اما عدم امکان دسترسی به تمامی روستاها استفاده از ظرفیت شبکه‌های مجازی و صداوسیما را ضروری می سازد ایجاد شبکه ای در بستر اینترنت تحت عنوان شبکه برکت نیز در همین راستا صورت گرفته است.

فتحی در ارتباط با محصولات ارگانیک گفت: محصول ارگانیک محصولی است که در فرآیند تولید و بسته بندی و حمل آن هیچ ماده شیمیایی استفاده نشده است تولید محصولی که بتواند کاملاً در این قالب بگنجد بسیار دشوار است زیرا نمی توان بذر را بدون ضدعفونی کاشت و استفاده از مواد ضدعفونی به معنای استفاده از نهاده شیمیایی است مگر اینکه ضدعفونی با محصولات بیولوژیک صورت گیرد که طبیعتاً تناژ این محصول در حالت واقع بینانه ای کم خواهد بود. اگر به جای محصول ارگانیک از محصول سالم یاد کنیم که به لحاظ کارشناسی عبارت درست تری است. در تولید محصول سالم از نهاده های شیمیایی استفاده می شود اما بقایای نهاده های شیمیایی مصرفی در محصول از استانداردهای مربوطه فراتر نمی‌رود و ضرر و زیانی برای سلامت بشر ندارد.

وی با بیان اینکه سازمان جهاد کشاورزی به عنوان متولی بخش کشاورزی موظف به تولید محصول سالم است که با مدیریت مصرف نهاده های شیمیایی میسر می شود، در ارتباط با بحث‌های اخیر در مورد بازگشت محصول فلفل صادراتی به کشور روسیه توضیح داد: استانداردهای مربوط به حد مجاز بقایای نهاده های شیمیایی در محصولات کشاورزی در کشورهای مختلف متفاوت است و کشور روسیه سختگیرانه ترین استانداردها را در این زمینه داراست. 8 رقم سم در کشور روسیه ثبت نشده و مصرف آن مجاز نیست و استفاده از هر محصولی که در تولید آن از این سموم استفاده شده باشد نیز مجاز نیست. در صورتی که همان محصول برای بازارهای اروپایی قابل قبول است، به این ترتیب محصولات مذکور نیز از طریق قزاقستان به دیگر کشورها صادر شد. البته در مبادی خروجی محصولات از لحاظ بقایای فلزات سنگین و نهاده شیمیایی کنترل می شود و در صورت عدم مطابقت با استاندارد اجازه عرضه آن صادر نمی شود. با توجه به اینکه بیشتر تولیدات کشاورزی استان به صورت کشت دیم است و در این اراضی کمترین میزان کود و سم مصرف می شود، می توان گفت تولیدات کشاورزی استان آذربایجان شرقی در سطح کشور سالم ترین محصولات است.

وی با بیان اینکه یکی از مشکلات اساسی بخش کشاورزی کشور و استان کوچک بودن قطعات کشاورزی است که باعث می شود کشاورز رقابتی برای مکانیزه کردن واحد و پیاده‌سازی روش‌های علمی نداشته باشد، ابراز کرد: از آنجایی که حرکت به سوی یکپارچه سازی با توجه به محترم بودن مالکیت در قانون اساسی کشور دشوار است، راه‌حل فائق آمدن بر این مسئله کشاورزی قراردادی است. در کشاورزی قراردادی برای مالکان قطعات پشتیبانی تحت عنوان تعاون روستایی، شرکت غله و پشتیبانی‌های بخش خصوصی تعریف می‌شود که به انعقاد قرارداد با کشاورزان اقدام کرده و سرمایه در گردش مورد نیاز آنان را تامین و در حین برداشت اقدام به خرید محصول نهایی می کند و به این ترتیب مشکل عدم فروش محصول توسط کشاورز نیز مرتفع می شود. این طرح هم‌اکنون در مورد گندم و کلزا صورت گرفته و آمارهای خوبی را نسبت به سطح کشور ارائه کرده است و تلاش می شود محصولات بیشتری تحت پوشش آن قرار بگیرد.

رئیس سازمان جهادکشاورزی استان در مورد اقلام شب عید نیز به کالای سیب و پرتقال که تامین آن برای شب عید تعریف شده است، اشاره کرد و گفت: جلسات مختلفی در این زمینه صورت گرفته و محصول سیب تامین شده است تامین پرتقال نیز به صورت کشوری بوده و در اختیار استان قرار خواهد گرفت که البته میزان مورد نیاز استان ما تامین شده و انبارهای مربوطه در استان‌های شمالی مشخص شده است. از اوایل اسفندماه حمل محصول به استان اتفاق خواهد افتاد. محل غرفه های عرضه نیز مشخص شده است. اما امسال از ظرفیت سامانه بازرگام نیز در توزیع میوه شب عید استفاده خواهد شد و تلاش خواهد شد درصدی از اقلام در این بستر توزیع شود.