افضلیت زیارت امام حسین علیه السلام از حج

در حالی که آن چه مسلم است زیارت کربلا، همواره همراه با گرفتاری‌ها و محدودیت‌هایی بوده است که موجب دشواری زیارت می‌شده است، ولی ائمه علیهم السلام، برای همین شرایط هم تکلیف را ساقط ندانسته و به زیارت امام حسین (علیه السلام) دستور می‌دادند.[1] و بیان فرموده اند حتی فقرا هم سالی یک بار به زیارت امام حسین بروند.[2]
این تشویق ها به گونه ای در نفوس شیعیان تاثیر گذاشته است که در زیارت اربعین، سوگواران حضرت سیدالشهدا از نجف و دیگر نقاط، با پای پیاده به سمت کربلای معلی در حال حرکت هستند و غوغای عجیبی را به‌پا می کنند.

برتری زیارت امام حسین علیه السلام بر حج
حاکمیت نظام مبتنی بـر تـوحید به رهبری امام عادل در جامعه است زیرا تنها در سایه این نظام است که ارزش های الهی، امکان تحقّق و بالندگی پیدا می نمایند. حج هم یکی از این ارزش‌ها می باشد. چنان که از امام رضا(علیه السلام) نقل شده، امامتِ امام، اساس بالندگی اسلام، محسوب می گردد: «إنَّ الإِمامَةَ اُسُّ الإِسلامِ النّامی؛[3] امامت، ریشه بالنده اسلام است.»
بر این اساس، رهبری امام عادل ـ که جلوه حاکمیت توحید است ـ روح و جوهر و حقیقت حج بـه حـساب می آید و حجّی با حقیقتْ همراه است که در سایه رهبری امام عادل و برائت از رهبری زمام داران ستمگر ـ که جلوه حاکمیت شرک وطاغوت اند ـ انجام گردد؛ زیرا سراسر حج، لبّیک گویی به یگانگی خداوند متعال و برائت از مطلقِ شرک و مشرک است و بدین سان، حجّی که با نظام توحیدی و امامت پیوند نخورَد، حـجّ حقیقی نیست؛ بلکه حجّ جاهلی است؛ چنان که محدّث بزرگوار ثـقة الإسلام کلینی، از یکی از یاران امام باقر(علیه السلام) به نام فضیل، روایت کرده که فرمود: «نَظَرَأبو جَعفَرٍ(علیه السلام) إلَی النّاسِ یطوفونَ حـَولَ الکـعبَةِ، فَقال: هکذا کانوا یطوفونَ فِی الجاهِلِیةِ، إنَّما اُمِروا أن یطوفوا بِها، ثُمَّ ینفِروا إلَیـنا فـَیعلِمونا وَلایـتَهُم ومَوَدَّتَهُم، ویعرِضوا عَلَینا نُصرَتَهُم؛[4] امام باقر(علیه السلام) به مردمی که گِرد کعبه طواف می کردند، نگاه کـرد و فرمود: در زمان جاهلیت، این گونه طواف می کردند. همانا مردم، امر شده اند که گـِرد کعبه طواف کنند و سـپس، بـه سوی ما کوچ کنند و ولایت و دوستی خود را به ما اعلام دارند و یاری خود را نسبت به ما عرضه کنند.»

اولین حرم امن الهی قبل از مکه و افضل از کعبه
باتوجه به تبیین بالا امام صادق علیه السلام در ذیل روایتی برتری حرم امام حسین علیه السلام را نسبت به حج، با این که حج واجب است و زیارت امام حسین علیه السلام مستحب، بیان کرده اند:
«وَ اللَّهِ لَوْ أَنِّی حَدَّثْتُکُمْ فِی فَضْلِ زِیَارَتِهِ لَتَرَکْتُمُ الْحَجَّ رَأْساً وَ مَا حَجَّ أَحَدٌ وَیْحَکَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ اتَّخَذَ کَرْبَلَاءَ حَرَماً آمِناً مُبَارَکاً قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَ مَکَّةَ حَرَماً قَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَی النَّاسِ حِجَّ الْبَیْتِ وَ لَمْ یَذْکُرْ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ وَ إِنْ کَانَ کَذَلِکَ فَإِنَّ هَذَا شَیْ‏ءٌ جَعَلَهُ اللَّهُ هَکَذَا أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ بَاطِنَ الْقَدَمِ أَحَقُّ بِالْمَسْحِ مِنْ ظَاهِرِ الْقَدَمِ وَ لَکِنَّ اللَّهَ فَرَضَ هَذَا عَلَی الْعِبَادِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ الْإِحْرَامَ لَوْ کَانَ فِی الْحَرَمِ کَانَ أَفْضَلَ لِأَجْلِ الْحَرَمِ وَ لَکِنَّ اللَّهَ صَنَعَ ذَلِکَ فِی غَیْرِ الْحَرَمِ؛[5] به خدا قسم، اگر در فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام با شما سخن می‌گفتم، قطعا، حج را به طور کلی رها می‌کردید، و هیچ‌کدام از شما حج نمی‌رفت. مگر نمی دانی که خداوند سبحان قبل از اینکه مکه را حرم خود بگیرد، کربلا را حرم امن و مبارک خود گرفت. ابن ابی یعفور عرضه داشت خداوند حج بیت الله را بر مردم واجب نمود در حالی که ذکری از زیارت امام حسین علیه السلام نیاورد، حضرت فرمودند: اگر چه این گونه است، چرا که این چیزی است که خداوند آن را چنین قرار داده است؛ آیا نشنیده ای کلام امیرالمومنین علیه السلام را که: همانا کف پا (باطن قدم) سزاوارتر به مسح کشیدن نسبت به روی پا می‌باشد، لیکن خداوند مسح ظاهر پا را بر بندگان واجب نموده است، آیا نمی‌دانی که احرام بستن اگر در حرم بود، بهتر می بود، لیکن خداوند احرام بستن را در غیر حرم مفروض نمود.»
در حدیثی دیگرامام صادق(علیه السلام) می فرماید: کعبه گفت: کیست مثل من؟ ... خداوند به او وحی نمود که ساکت باش سوگند به عزّت و جلالم که فضیلت تو در مقایسه با آنچه به زمین کربلا عطا نموده ام نیست مگر به مقدار رطوبتی که یک سوزن به هنگام فرو رفتن در دریا به خود می گیرد و اگر خاک کربلا نبود تو را فضیلت نمی دادم و اگر نبود آن کسی که سرزمین کربلا او را در بر گرفته تو را نمی آفریدم پس آرام و خاموش باش.[6]

مقایسه، دلیل بر بی ارزشی حج نیست

موضوع، برتری یک امر مستحب بر یک امر واجب، به زیارت اهل بیت علیهم السلام اختصاص ندارد. در روایاتی نقل شده که اصلاح میان زن و شوهر یا صبر در مصائب، پاداش هزار شهید را دارد.[7]
این روایات، نمی خواهد مردم را از جبهه رفتن و جهاد و رزم باز دارد؛ بلکه می خواهد اهمیت این کار را نشان دهد و بگوید در جایی که نیازی به جبهه رفتن نیست، این کار، ثوابش از جبهه رفتن بیشتر است نه اینکه در جایی که جامعه اسلامی به جهاد و مجاهد نیاز دارد، مردم جبهه ها را خالی بگذارند تا دشمن وارد خاک کشور اسلامی شود، بعد بگویند: «میان زن و شوهر را اصلاح کنید، چون این، ثوابش بیشتر است.» این روایات در واقع، اهمیت پیشگیری از متلاشی شدن خانواده را بیان می کند.
در زیارت امام حسین علیه السلام نیز این گونه می باشد؛ مثلا زیارت امام موجب توجه نفوس بر امر امامت می شود و دل ها رغبت بر امام پیدا می کنند و طوری می شود که پیاده روی بی سابقه و عظیم میلیونی اربعین ایجاد می شود که می تواند مقدمه ای برای ظهورامام زمان (عجّل الله فرجه) گردد در حالی که در حج نیز جمعیت میلیونی است ولی نتیجه و اثری از آن منعکس نمی شود؛ زیرا دارای روح، (که امامت باید روح آن باشد) نیست.

پی نوشت
[1] کامل الزیارات ص 125.
[2] کامل الزیارات، ص۲۹۳.
[3] الکافی، ج1، ص200، ح 1.
[4] همان، ج1، ص392، ح 1.
[5] وسائل الشیعه، ج14ص514.
[6] کامل الزیارات ص 267، وسائل الشیعه ج 14 ص 514 بحار ج 98 ص 106.
[7] امالی شیخ صدوق، ص 411.

پژوهشگر دینی