بزرگترین گلخانه هیدروپونیک خاورمیانه در منطقه آزاد ارس

نگاهی به وضعیت خشکسالی و سرمازدگی محصولات کشاورزان در سال های اخیر، سبب شده برای استفاده بهینه از منابع آب و خاک، ایجاد اشتغال برای دانش آموختگان، افزایش درآمد در واحد سطح، تنوع کشت، کنترل آفات و بیماریها و سایر عوامل مثل طوفان، باران و خشکسالی گسترش کشت گلخانه ای مورد تأکید قرار گیرد. کشت گلخانه ای به معنای واقعی، جدا شدن از محیط آزاد کشت است. به این معنا که در این نوع کشت باید تمام شرایط لازم از قبیل خاک، رطوبت، دما، آب و هوا و خاک برای رشد گیاه را عینا ولی در محیطی بسته فراهم کرد.
سعدالله اسکندری مسئول مجتمع گلخانه ای امین تارلا در منطقه آزاد تجاری ارسباران شهرستان جلفا گفت: امین تارلا دارای چندین پروژه در جلفا است که دو مورد آنها گلخانه های امین و امیر هستند. بعلاوه فعالیت های دیگری نیز مانند تولید نهال و نشاء و محصولات باغبانی در داخل گلخانه انجام می گیرد. پروژه ای هم برای تولید کمپوست و ورنی کمپوست داریم که مراحل تستش را می گذراند و یک پروژه هم برای احداث کشت صنعت گسترده در سطح هزار هکتار برنامه‌ریزی شده که به دنبال تامین اراضی و خرید و تجهیز سیستم های مربوطه هستیم تا این پروژه را هم عملی کنیم.
وی افزود: گروه سرمایه گذاری تلاش بود در منطقه سرد استان گلخانه های هیدروپونیک ایجاد کند تا خلاء فصل تابستان را تامین و محصولاتشان را به صورت برند به کشورهای خارجی صادر کند که متاسفانه به دلایل و مشکلاتی که در منطقه سراب برای اجرای این کار بوجود آمده است این پروژه در زنجان در حال راه‌اندازی است و تا پایان امسال به بهره برداری می رسد.
اسکندری همچنین اضافه کرد: در سال ۱۳۹۳ برای مطالعه و شناسایی، منطقه حاشیه ارس انتخاب شد و عملاً در سال ۱۳۹۴ ساخت و ساز گلخانه هیدروپونیک شیشه‌ای با آخرین تکنولوژی روز شروع شد و در سال ۹۵ به بهره برداری رسید. در عرصه ۵۰ هکتاری زمین؛ ۳۲ هکتار سالن گلخانه و ۳ هکتار تولید نشاء به روش پیوندی و تولید نشاء های جدید برای گوجه فرنگی و خیار و فلفل گلخانه‌ای با ارتفاع بلند هیدروپونیک تیپ وندو موجود است. برای کشت به صورت هیدروپونیک "کک پید" از کشور سریلانکا سفارش می دهیم و به عنوان بستر گیاهی در دو فصل کشت استفاده می کنیم و سپس بسته های دیگر جایگزین آنها می شوند و کشت های جدید انجام می گیرد.
او همچنین گفت: سیستم های آبیاری بر اساس اتوماسیون کار می کنند و ترکیب های مختلف مخصوص هر گیاه به ریشه گیاهان توسط این سیستم هدایت می شود.
او اضافه کرد: میزان مصرف محلول غذایی گیاهان حداقل بین ۲۰۰ الی ۳۰۰ میلی لیتر در روز است و تا ۳ لیتر به ازای هر گیاه محلول غذایی روزانه داده می‌شود که آب های اضافی و زائد این محلول های غذایی بعد از مصرف گیاهان جمع آوری شده و در سالن‌های پشتیبانی سیستم VVC لایزر بازیافت شده و دوباره به محلول های غذایی آماده اضافه می شوند تا بهره وری آب حفظ شود و هزینه ها نیز کمتر شوند که مصرف آب و کود را ۱۵ الی ۲۰ درصد کاهش می‌دهد.
وی در ادامه گفت: به ازای هر یک هکتار ۴۵۰ تن راندمان تولید داریم و بهره‌وری مصرف سوخت ۲۰ کیلوگرم به ازای هر متر مکعب آب است و این موفقیت بسیار بزرگی برای کشورمان است که در کمربند جغرافیای خاصی قرار دارد و دچار کم آبی است، با این روش از آب، بهینه استفاده می شود.
مسئول امین تارلا در ادامه گفت: در سالن یک هکتاری برای آزمایش از نور مصنوعی استفاده می کنیم که بسیار سرمایه بر است و سیستم ها و کیت‌های نوری بسیار گران هستند، چرا که برای هر متر مربع باید ۲۵ درصد سرمایه برای تامین این نورها استفاده شود. ولی استفاده از این سیستم توجیه خوبی هم دارد چون در روزهای سرد و ابری سال عملکرد این سالن ۱۰۰ درصد بیشتر از سالن‌های دیگر می شود و استفاده از این نورها فقط در روزهای ابری و سرد انجام می‌شود. برای این سالنها ۳۰ مگاوات برق گرفته ایم و سعی داریم تمام سالنها را به نور مصنوعی مجهز کنیم.
اسکندری همچنین گفت: راندمان تولید ما کمتر از کشور هلند نیست و ۸۵ درصد از محصولات تولیدی را به کشورهای خارجی صادر می‌کنیم. در تولید گوجه فرنگی به ازای هر هکتار ۴۵۰ تن محصول داریم و امسال حدود ۵۲ هکتار محصول گوجه فرنگی داشته ایم. ۳۰ هکتار زمین زیر کشت محصول فلفل داریم که برای هر هکتار ۳۲۰ تن محصول به دست می‌آید و ۳ هکتار زمین زیر کشت محصول بادمجان داریم که پیش بینی می شود ۲۸۰ تا ۳۰۰ تن محصول تولید کنیم.

وی خاطر نشان کرد: در محصولات گلخانه ای ارگانیک بودن معنایی ندارد ولی برای محصول سالم بحث تغذیه و آفات گیاهی بسیار مهم است. اگر به فیزیولوژی گیاه و طرز پرورش دادن آن آگاهی کامل داشته باشیم می فهمیم که تامین عناصر غذایی در حد نیاز، گیاهان را سالم می کند و اگر اضافی باشد آلایندگی ایجاد می‌کند و اگر کمبود باشد محصول ناسالم ایجاد می شود. سموم و ترکیبات شیمیایی سالم که در گلخانه ها استفاده می شود در ایران مطالعه نشده است ولی ما با کنترل عوامل خسارت زا توسط کنترل تزریقی آفات که مثل تله های نوری و مقابله مکانیکی انجام می شود و نیز با کنترل بیولوژیک به مبارزه آفات می رویم.
اسکندری افزود: بیش از ۱۳۵۰ نفر به طور مستقیم در حال فعالیت در این گلخانه هستند که حدود ۸۰ درصد نیروهای کار در بخش تولید و ۲۰ الی ۲۵ درصد آنها نیروهای پشتیبانی و خدماتی هستند و به ازای ۵ برابر این تعداد اشتغال غیر مستقیم داریم و چهره اشتغال منطقه را عوض کرده ایم.
وی گفت: در حال حاضر ۳۰ هزار تن صادرات داریم که از طریق سیستم نیما انجام می گیرد و برای ایجاد این سیستم برای هر مترمربع حداقل ۱۴۰ یورو بودجه نیاز است.

۲۶۰ هکتار زمین گلخانه ای در کل استان در حال بهره برداری
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌ شرقی در خصوص راههای افزایش میزان تولید محصول گفت: می‌توانیم با افزایش سطح زیر کشت، میزان تولید را ارتقا دهیم اما برای انجام این کار باید محدودیت‌ها را هم در نظر بگیریم.
وی افزود هم اکنون ۲۶۰ هکتار زمین گلخانه ای در کل استان در حال بهره برداری هستند و ۱۶۰۰ هکتار دیگر در حال مطالعه هستند تا توسعه داده شوند که پیش بینی می شود امسال حدود ۳۴۰ هکتار زمین گلخانه ای به بهره برداری برسد و در آینده ۱۹۰۰ هکتار گلخانه در سطح استان داشته باشیم.
محمدباقر بی پروا با اعلام این مطلب که بیش از ۶ الی ۷ نفر در هر هکتار به طور مستقیم و حدود ۱۵ نفر به طور غیرمستقیم مشغول به کار هستند گفت: گلخانه ها به نیروی کار ماهر و مهندسین بیشتری نیاز دارند؛ زیرا گلخانه یک کار اقتصادی است.
وی روش احداث گلخانه های شیشه ای و هیدروپونیک را علمی خواند، چرا که در این روش غذا و دمای گیاهان قابل کنترل است ولی در کشت های خاکی اینطور نیست و چون محصولات گلخانه ای تحت نظارت و کنترل زیادی پرورش داده می شوند و بر اساس رنگ و سایز و کیفیت توسط دستگاه های کاملا مکانیزه جدا شده و بسته بندی می شوند، هم از لحاظ غذایی و هم از لحاظ اینکه سعی می کنیم از سموم کمتری استفاده شود، مرغوبیت بالایی دارند که ۸۰ درصد محصولات این گلخانه ها یعنی فلفل، گوجه فرنگی، خیار و بادمجان به کشورهای خارجی مخصوصا منطقه اوراسیا صادر می شوند و در آینده برنامه داریم ۱۰۰۰ هکتار گلخانه درختان میوه راه اندازی کنیم و خارج از فصل، محصولات درختانی مانند گوجه سبز، زردآلو و... را تولید کنیم. در حال حاضر این کار بصورت آزمایشی در گلخانه ها انجام می شود، ولی هنوز نیاز به ظرفیت های بالاتری دارد که سعی داریم روی آنها کار کنیم.
او همچنین ادامه داد با ۲۰ درصد محصولات زنجیره تولید گلخانه های استان کامل است و از تولید تا بازار کارهایش انجام شده و حتی برای نگهداری این محصولات به صورت میوه خشک طرحی را آماده کردیم که هیچگونه محصول پرت نخواهیم داشت و صادرات به خوبی در تمامی زمینه ها انجام می شود.

گرم کردن محیط گلخانه آسان تر از سرد کردن آن است

معاون بهبود تولیدات گیاهی و مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی گفت: وقتی در کشور توسعه گلخانه ای انجام می شد استان ما به دلیل سردسیر بودن در اولویت توسعه گلخانه نبود ولی در سال ۹۲ حدود ۶۰ هکتار گلخانه به صورت پراکنده زیر کشت گلخانه ای ایجاد کردیم و با وجود امکانات کم افرادی که علاقه مند بودند، مشغول به فعالیت شدند و به این نتیجه رسیدند که با توجه به اینکه گرم کردن محیط گلخانه آسان تر از سرد کردن آن است استان ما می تواند جزو اولویت های کشت گلخانه ای باشد پس این کار را گسترش دادیم و روی پروژه‌های مختلفی کار کردیم که هم اکنون ۲۷۰ هکتار گلخانه به بهره‌برداری رسیده است و اگر این عدد را به ۳۰۰ تن محصول در هر هکتار ضرب کنیم تولید صادراتی بسیار عظیمی را شاهد خواهیم بود.
علی رخ افروز افزود: گلخانه ها به ازای هر لیتر آب ۱۰ برابر محصول بیشتری از دیگر زمین ها ارائه می دهند و در آخر برنامه مان برای سال جاری این است که نزدیک ۵۵ هکتار زمین گلخانه ای دیگر را وارد خط تولید کنیم و انتظار داریم به ۵۱۰ هکتار گلخانه در حال اجرا برسیم. علاوه بر این رویکرد ما این است که در شهرستان جلفا در گلخانه های ارس تارلا زمین ۳۰ هکتاری را که در حال کلنگ زنی است و زمین های مفید دیگر در شهرستان های دیگر را به بهره برداری برسانیم. در حقیقت گلخانه ها صنعتی در استان هستند، که توجیه اقتصادی، فنی و اجتماعی بالایی دارند.
او همچنین درباره جذب سرمایه دار ها گفت: در مناطقی که مشکل کم آبی وجود دارد اولویت تخصیص سازمانها برای گلخانه ها است و ما تلاش می کنیم با وجود تحریم ها تسهیلات تمام گلخانه ها را بپردازیم.

برای احداث هر متر مربع گلخانه شیشه ای دو الی دو و نیم میلیون تومان و گلخانه پلاستیکی یک الی یک و نیم میلیون تومان هزینه نیاز است

هاشمی مدیر شرکت شهرک های کشاورزی آذربایجان شرقی نیز گفت: شهرک های کشاورزی از سال ۹۴ فعال شده و ۱۱ شهرک آماده داریم که ۹ تا از آنها واگذار شده است.
وی افزود تا تیرماه ۱۱ هکتار سالن زیر کشت خواهد رفت که ۹ هکتار از آن در شهرستان کلیبر و بقیه در عجب شیر و ملکان به طور پراکنده وجود دارند ولی هنوز به مرحله تولید نرسیده اند.
وی درباره جذب سرمایه دارها گفت: زیرساخت‌ ها را آماده می‌کنیم تا از طریق فراخوان سرمایه‌گذار جذب کنیم و هزینه زمین و زیر ساخت‌ها را طی سه سال به صورت اقساطی پرداخت می کنیم.
او همچنین گفت: برای احداث هر متر مربع گلخانه شیشه ای دو الی دو و نیم میلیون تومان و گلخانه پلاستیکی یک الی یک و نیم میلیون تومان هزینه نیاز است و تفاوت این دو گلخانه در ارتفاع سالن‌ها و طول رشد بوته ها است که ۲۵ الی ۳۰ درصد در عملکرد تولید فرق می‌کند و کیفیت محصولات گلخانه شیشه ای مرغوب تر است چون کنترل آفات و بیماری و هوادهی و اکسیژن دهی و... در این گلخانه ها راحت تر است.
به گفته وی حداقل متراژ زمینی که به شهرک های کشاورزی داده می شود قبلا نیم هکتار بود ولی الان به یک هکتار و بیش از آن رسیده است.
هاشمی درباره استقبال از گلخانه ها افزود: نهضت گلخانه سازی ایجاد شده است و اکنون مقداری رقابت هم به آن اضافه شده است و استقبال خوبی از آن می شود و چندین سرمایه گذار در انتظار پروژه های جدید هستند و ما اکنون در حال طراحی دو ابر پروژه هستیم که یکی گلخانه هزار هکتاری در یکانات شهرستان مرند و دیگری گلخانه هزار هکتاری در بخش خاروانا شهرستان ورزقان است که در حال مطالعه برای واگذاری هستند و اعتبار برای زیر ساخت ها تخصیص داده شده است و امیدواریم همزمان واگذار و افتتاح شوند که اگر به نتیجه مطلوبی برسند استان ما جزو استان‌های برتر کشور در زمینه کشت ، تولید و اشتغال خواهد بود.
وی در آخر افزود: برای هر هکتار سرمایه آورده ۵۵۰ میلیون تومان برآورد شده است که ۳۰ درصد آن را دریافت می کنیم و در واقع با ۱۰ میلیارد تومان میتوان یک گلخانه یک هکتاری ساخت.
رونق کشت گلخانه ای نیاز به فرهنگ سازی دارد. توسعه کشت گلخانه ای و ترویج و توسعه محصولات جدید گلخانه ای از سیاست های کشور است و پیش بینی می شود با تخصیص به موقع تسهیلات بانکی، کشت گلخانه ای تا پایان امسال شتاب بیشتری یابد. تدوین و اجرای برنامه های ارشادی و اطلاع رسانی برای هدایت سرمایه ها، نیروی انسانی از سوی دولت به این بخش، ایجاد زیرساخت ها و تاسیسات لازم برای راه اندازی مجتمع های تولید گلخانه ای، اعطای تسهیلات بانکی به سرمایه گذاران و علاقمندان و ارائه معافیت ها و امتیازهای تشویقی به این قشر و تشکیل تعاونی ها از جمله اقدامات این مفید برای توسعه محصولات گلخانه ای در استان های کشور است. عدم ثبات بازار، نبود امکانات و تأسیسات سردخانه ای و حمل و نقل، گرانی بیش از حد نهاده های تولید و ناپایداری صادرات، از عمده ترین مشکلات گلخانه داران عنوان شده و با سازماندهی مطلوب به راحتی می توان با محصولات گلخانه ای، بازارهای روز کشورهای منطقه را در اختیار گرفت.