حرکت به سمت تولید بسته‌های تربیت و یادگیری به جای چندتالیفی

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، حسن ملکی در برنامه مجازی «دورهمی مدارس پیشرو» اظهارداشت: در کل کشور تنها یک سازمان به نام سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، رسالت عظیم طراحی و تولید مواد آموزشی و رسانه های یادگیری برای تمام دوره های تحصیلی را برعهده دارد و از این جهت منحصر به فرد است.

وی افزود: گفت وگوی ما درباره رسالت چنین سازمانی است که اگر گفت وگوی مفیدی باشد به این سازمان یاری خواهد کرد تا یکی از وظایفش را به درستی انجام دهد و در این فضای تحولی گام های خود را استوارتر، عاقلانه‌تر و هوشیارانه تر بردارد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به مفهوم «تألیف» گفت: این واژه یک ظاهر ساده و بسیار معمولی را تداعی می کند اما اگر به باطن کار توجه و تفکر کنیم می بینیم که تألیف کار هرکسی نیست و علیرغم ظاهر ساده نمایش، باطن پیچیده ای دارد.

ملکی ادامه داد: در معنای لغوی تالیف، نکته ای وجود دارد. در تالیف می خواهیم بگوییم چگونه میان اجزای یک متن الفت ایجاد کنیم. یک متن دارای عناصر و اجزایی است که از جمله آنها می توان به داده‌ها، اطلاعات، مفاهیم، ارزش‌ها، نگرش‌ها، تصاویر و به عبارتی تمام اجزا و عناصری که رسانه های خرد و کلان نامیده می شوند، اشاره کرد. ایجاد موانست میان این همه اجزا کار هرکسی نیست.

وی افزود: متون آموزشی هنوز هم موضوع زنده ای در دنیاست و کهنه نشده است. عده ای متخصص دراین زمینه در حال تلاش هستند. ایجاد الفت میان مفاهیم سخت تر از ایجاد الفت میان آدم هاست. وقتی از چندتألیفی سخن می گوییم از ظرافتی که داخل آن عاطفه و معرفت هست نیز سخن می گوییم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: با سیمای ترسیم شده از مدرسه در سندتحول بنیادین فاصله زیادی داریم، ولی به هر حال در تاریخ تعلیم و تربیت هم می‌بینیم تعدادی از متخصصان تعلیم و تربیت هرگاه خواستند ایده‌ای را محک بزنند، مدرسه‌ای را تاسیس کردند. در مدرسه می‌توان ماهیت و هویت برنامه درسی را به جهت مواجه شدن با واقعیت به درستی شناخت.

وی با اشاره به اینکه در فرایندی که انتهای آن به کتاب درسی و تولید مواد آموزشی می رسد چند مرحله کار انجام می‌دهیم گفت: کتب درسی به مثابه میوه ای است که روی درختی ظاهر می‌شود. آن درخت را چه کسی کاشته و دارای چه مختصاتی است؟ باید کتاب درسی را با درختی که میوه روی آن روییده بنگریم وگرنه به تعریف درستی از چندتالیفی نمی‌توانیم برسیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: وقتی می‌خواهیم به مواد آموزشی و رسانه‌های تربیت و یادگیری نوینی برسیم قاعدتا باید این مسیر پیموده شود و اگر بخواهیم تالیف درست باشد باید اول از مرحله طراحی عبور کنیم. طراحی یعنی مجموعه فعالیت ها و اقداماتی که عناصر برنامه درسی را در آن تعیین تکلیف می‌کنیم. عناصر برنامه درسی در بین اهل نظر یکسان نیست و علت تنوع و تعدد عناصر برنامه درسی به ریشه‌ها برمی‌گردد.

ملکی با بیان اینکه باید توانایی این را داشته باشیم که خودمان مولد عناصر برنامه درسی باشیم گفت: اگر به درستی از مرحله طراحی عبور نکنیم میوه کتاب درسی نارس باقی می‌ماند. باید به طور بومی، ریشه ای و اساسی از این مرحله عبور کنیم. وقتی مبانی را خوب تشخیص دادیم و تدوین کردیم و ارزشگذاری درستی انجام دادیم به مرحله تدوین می‌رسیم. حال باید روش های تعیین هرکدام از ابزار را مشخص کنیم. در مرحله تدوین، روش‌های انتخاب محتوا را مشخص می‌کنیم. سپس ارزشیابی و تولید انجام می‌شود. به تولید که برسیم تالیف معنادار می‌شود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه کتاب درسی حذف شدنی نیست اما باید میدان داری و سیطره داشتن آن را بر همه عناصر کاهش دهیم و به جای چندتالیفی بگوییم چند بسته تربیت و یادگیری گفت: فراخوان داده خواهد شد و شرایط تولید بسته‌ها را اعلام خواهیم کرد.

وی با اشاره به اینکه در حین رسیدن از مرحله طراحی به رسانه های تربیت ممکن است چند اتفاق بیفتد گفت: یکی از آنها ریزش است، یعنی دچار کاستی مفهومی، مهارتی و کاستی ارزشی بشود و مفاهیم از مبدا کاهش یابد و دچار ریزش شود. این ریزش عوامل گوناگونی دارد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: دومین اتفاق، انحراف است. ممکن است مولفان و تولیدکنندگان از مرحله اول طراحی منحرف شوند.سومین اتفاق تورم مفهومی، مهارتی و ارزشی است.

وی با تاکید بر ضرورت تناسب میان اجزای بسته های تربیت و یادگیری گفت: اگر تولید بسته‌های تربیت و یادگیری در انحصار یک فرد یا یک گروه باشد، اشکال محتمل است اما اگر مشارکت باشد و از عقل جمعی استفاده و تیم ها با هم رقابت کنند، احتیاط های تربیتی هم افزایش می‌یابد و افراد مراقب هستند این مدار را دقیق تر و آسانتر بپیمایند.