مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان خواسته همگانی باشد

سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر، از سال ۱۹۹۲ و از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولین اعلام شده است. هدف از نامگذاری این روز افزایش آگاهی عمومی، درک و پذیرش افراد دارای معلولیت و تجلیل از دستاوردها و مشارکت‌های آنها در جامعه است. کم‌توان یا معلول به کسی گفته می‌شود که به علت حادثه، بیماری و یا مادرزاد دچار نقص جسمی یا ذهنی می‌شود، بطوریکه اختلال مستمر و قابل توجهی در سلامت و کارآمدی عمومی وی ایجاد شده و تا حدی یا به کلی ازتامین ضرورت‌های زندگی عادی فردی یا اجتماعی ناتوان است؛

بر خلاف تصور اغلب مردم، بسیاری از این افراد داری نقص عضو، با وجود داشتن معلولیت جسمی به موفقیت‌های بسیار بزرگی رسیده‌اند و الهام‌بخش سایر افراد برای موفقیت و پشتکار هستند. افرادی که با قبول عدم توانمندی‌های خود به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کرده‌اند و در میان اطرافیان خود زبانزد هستند.

آشنایی با زندگی و روند دستیابی به موفقیت افراد دارای نقص عضو که توانسته‌اند مشکلات و موانع سر راهشان را کنار زده و همانند سایر افراد وارد جامعه‌ای شوند که از بسیاری جهات هنوز آمادگی لازم جهت پذیرش چنین پتانسیل‌هایی را ندارد، می‌تواند الگوی مناسبی برای دیگر معلولین و سایر افراد باشد. از این رو فرصتی دست داد تا با شقایق خلجی، زن موفق و پرتلاش به گفتگو بنشینیم و از دغدغه‎‌های اجتماعی و فردی او به عنوان نمونه موفقی از این جامعه باخبر شویم.

آشنایی با زندگی افراد دارای نقص عضو، می‌تواند الگوی مناسبی برای دیگر معلولان و سایر افراد باشد

خلجی که توانسته است با تلاش بسیار، سمت‌های رسمی و اداری قابل ارائه زیادی در حیطه کاری‌اش‌ کسب کند، در معرفی مقدماتی خود به جای تمام معارفه‌های رسمی، مایل است خود را از زاویه دید همکارانش توصیف ‌کند. او می‌گوید: «گمان می‌کنم وصف همیشگی که همکاران من برای من در نظر گرفته‌اند صفت «پیگیر» بودن است. تمام تلاشم را می‌کنم که همواره فردی خوشحال و پرانرژی باشم که قطعا با سختی کار، زمان‌هایی خستگی و رنجوری هم که از ویژگی‌های تمام انسان‌ها است به روحیاتم افزوده می‌شود.»

او در توصیف تلخ‌ترین اتفاق زندگی‌اش که او را با محدودیت جسمی مواجه کرد، از صبح سی‌ام شهریور ۱۳۸۰ چنین می‌گوید: «به خوبی آن روز را به یاد دارم. حدود ۱۹ سال پیش به مسافرتی رفته بودیم و من در آن زمان دانشجوی ترم آخر دوره فوق‌لیسانس بودم. جهت آماده شدن برای شروع ترم جدید تحصیلی به تهران برمی‌گشتیم. در راه متوجه مسدود شدن جاده‌ اصلی شدیم و مجبور به حرکت از جاده‌ای قدیمی به سمت تهران بودیم. مسیر پر از پیچ و خم‌های خطرناک بود و تنها چیزی که در ادامه به خاطر می‌آورم این است که وقتی به هوش آمدم به من گفتند مهره‌های کمر تو از ناحیه نخاعی دچار آسیب شده و دیگر برای همیشه قادر نخواهی بود روی پاهای خود راه بروی. به همین سادگی ورود من به زندگی جدید آغاز شد و تمام تلاشم را به کار بستم تا مشکلات و موانع را از سر راهم کنار زده و همانند سایر افراد، با تمام سختی‌هایش وارد جامعه شوم.»

شقایق خلجی از انرژی درونی انسان‌ها می‌گوید و معتقد است هیچ‌ فردی نمی‌تواند بدون تحرک مانده و جریان و پویایی زندگی است که امید را در انسان‌ها باقی نگه می‌دارد. «هر فردی در زندگی به اقتضای غریزه خدادادی نیاز به تغییر، تولید و زایش خلاقیت دارد تا بتواند درون خود حس رضایت داشته باشد. ارتباط با بقیه انسان‌هاست که در ما حس زنده‌بودن و پویایی ایجاد می‌کند. با این اوصاف اگر بخواهیم افرادی که دچار معلولیت هستند را از جامعه جدا کنیم، در واقع انسانیت و حیات آنها را زیر سوال برده‌ایم چون انسان موجودی اجتماعی، خلاق و سازنده تعریف شده است، بنابراین برای معلولان نیاز به این روابط اجتماعی از سایر انسا‌ن‌ها حیاتی‌تر است و داشتن این رابطه باعث می‌شود که تحمل مشکلات روحی و جسمی برایشان آسان‌تر شود.»

تمام تلاشم را به کار بستم تا موانع را از سر راهم کنار بزنم

این بانوی نخبه که پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه تخصصی شغلی خود کسب کرده است، موفقیت را اینگونه توصیف می‌کند: «موفقیت قاعدتا به چند دسته تقسیم می‌شود. ما موفقیت‌های اجتماعی، شغلی و مالی داریم که هرکدام تعاریف خاص خود را دارند. با توجه به محدودیت جسمی که داشتم، زمان زیادی طول کشید تا در محیط شغلی به دیگران ثابت کنم ذهن انسان است که او را قادر به انجام فعالیت‌ها‌یش می‌کند و ملاک توانمندی افراد، قابلیت راه رفتن یا نرفتن آنها نیست. با یاری خدا، تلاش و پیگیری‌های بسیاری که انجام دادم، موفق شدم خودم را به دیگران ثابت کنم و موانع و سختی‌ها را پشت سر بگذارم و از نظر سازمانی مدارج و پست‌های تخصصی به دست آورم. از نظر اجتماعی هم همواره تلاش کرده‌ام به همنوعان خود عشق بورزم و در شادی و ارتقای روحیه آنها کوشا باشم.»

او موفقیت تحصیلی خود را لطف خدا دانسته و اینچنین ادامه می‌دهد: «با مشکل بزرگی که در آن سانحه برای من اتفاق افتاد، روحیه خود را از دست ندادم و به یاری خدا موفق به اخذ فوق‌لیسانس شیمی از دانشگاه تهران با رتبه برتر در حوزه تخصصی شغلم شدم و خدا را به خاطر این موفقیت‌ها هزاران بار شاکرم.»

از سویی موفقیت‌هایی در ذهن خلجی شکل گرفته که شاید در تقسیم‌بندی‌های کلاسیک گنجانده نشده باشند؛ مثلا نرنجاندن و ناراحت نکردن دیگران و یا ایجاد خوشحالی و شادی در دل همنوع از نظر او جزو موفقیت‌ها شمرده می‌شوند.

دغدغه‌ این سالهای او اهمیت دادن به محیط زیست و سایر مخلوقات خداوند است و اعتقاد دارد اگر روزی بشر بتواند بجز خود، به حیوانات و مخلوقات دیگر روی زمین اهمیت دهد، به موفقیت جمعی بزرگی دست یافته‌ است.

به استقلال معلولان احترام بگذاریم

خلجی به جای توصیه به همنوعان خود، بیشتر دوست دارد با اطرافیان آنها صحبت کند و به خانوده‌‌ها و همراهان افراد دارای مشکل جسمی _حرکتی می‌گوید: «همراهان افراد کم توان یا معلول نباید به اشتباه فکر کنند که اگر به انجام تمام امور روزمره آنها رسیدگی کنند، در واقع در حق آنها لطف کرده‌اند، بلکه باید به استقلال معلولان احترام بگذارند و اجازه دهند خودشان با تمرین و ممارست از پس کارهایشان برآیند؛ چرا که خداوند توانایی‌های بی‌شماری در درون ما انسان‌ها قرار داده تا در هر شرایطی بتوانیم با مشکلات جنگیده و استقلال خود را از دست ندهیم.»
او ادامه می دهد: «یک فرد دچار معلولیت، گلدان روی طاقچه اتاق ما نیست که هر روز فقط به آن آب بدهیم، بلکه باید توانایی‌های او را تقویت کنیم و با تشویق و حمایت‌های روحی کمک کنیم تا بتواند وارد جامعه شود و مانند سایر افراد به فعالیت‌های اجتماعی خود بپردازد. ما می‌دانیم که بسیاری از شغل‌های موجود در جامعه مناسب افراد با محدودیت جسمی نیست، اما فعالیت‌هایی هستند که با توانایی‌های این افراد مطابقت دارند و با یاری به آنها برای حضور در جامعه، بزرگترین کمک را به آنها کرده‌ایم.»

استفاده یکسان از خدمات عمومی در سطح شهر حق تمام اقشار جامعه محسوب می‌شود

خلجی در پاسخ به تشریح وضعیت معلولان و اینکه آیا آنها می‌توانند همانند دیگران در جامعه حضور یابند عنوان می کند: «متاسفانه با وجود تمام پیشرفت‌هایی که در زمینه فرهنگ‌سازی برخورد با معلولان صورت گرفته، همچنان معلولان بسیاری مجبور به خانه‌نشینی هستند و از درآمد مشخصی برخوردار نیستند. می‌دانیم که هزینه‌های یک فرد معلول به مراتب از سایر افراد بالاتر است و هیچ چیز مانند استقلال مالی نمی‌تواند در این افراد حس رضایتمندی ایجاد کند.»

او تاکید می کند: «معلولین هنوز برای حضور بی دردسر در خیابان، معابر و مکان‌های عمومی مانند بانک، مغازه‌ها، اتوبوس و مترو با چالش‌های خاص خود مواجه هستند. به گمانم برطرف کردن این موانع برای معلولین، نه تنها هزینه زیادی ندارد بلکه با همسان‌سازی معابر و امکانات شهری می‌توان سطح نشاط را در این قشر از جامعه تا حد زیادی ارتقا داد، چرا که استفاده یکسان از خدمات عمومی در سطح شهر حق تمام اقشار جامعه محسوب می‌شود.»

او روی صحبتش را با مدیران شهرداری و تمام سازمان‌هایی می‌داند که در حوزه خدمات شهری خدمت‌رسانی می‌کنند و از آنها می‌خواهد موانع و محدودیت‌های شهری را برای معلولان برطرف کنند و تصریح می کند: «اقداماتی مانند ایجاد رمپ برای عبور معلولان، ساخت پل بر روی جوی‌های طویل، نصب بالابر در مکان‌های عمومی مثل بانک‌ها و ادارات دولتی، مناسب‌سازی معابر برای تردد معلولین و ساخت پل‌های عابر پیاده مناسب‌سازی شده برای این افراد جهت عبور بی خطر از خیابان، می‌تواند جامعه امن‌تری برای افراد با ناتوانی‌های جسمی فراهم کند.»
خواسته بعدی او به عنوان نماینده قشر بزرگی از جامعه، در نظر گرفتن خدمات بیمه‌ای جداگانه برای افرادی است که دارای بیماری خاص هستند، چون این افراد هزینه‌های جانبی زیادی را متحمل می‌شوند.

شقایق خلجی در پایان انتظاراتش را از شهروندان مطرح می‌کند و از آنها می‌خواهد که همواره همراه و در کنار معلولان باشند و خود را از این افراد دور ندانند. او معتقد است هر انسانی ممکن است در زندگی با نقص عضو مواجه شود؛ پس از تمام هموطنان خود می‌خواهد که مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان خواسته همگانی باشد و چشم بینا برای نابینایان و دست یاری برای تمام افراد با هرنوع نقص عضو باشند.

خبرنگار: سمیه نیک‌فکر