تأثیرات مثبت برنامه‌های تلویزیونی بر یادگیری دانش‌آموزان
تهران (پانا) _ در اغلب مطالعات مربوط به نقش تلویزیون بر یادگیری کودکان و نوجوانان بر آثار منفی این رسانه تاکید شده است درحالی که تازه‌ترین تحقیقات نشان می‌دهد بهره‌گیری آگاهانه از تلویزیون می‌تواند آثار بسیار مثبتی در یادگیری داشته باشد.
تازه‌ترین مطالعات درباره نقش تلویزیون در زندگی گروه‌های مختلف سنی نشان می‌دهد کودکان و نوجوانان بین ۱۱ تا ۲۱ ساعت در هفته را صرف تماشای برنامه‌های تلویزیون می‌کنند که بخش عمده‌ای از این گروه را دانش‌آموزان تشکیل می‌دهند.
با توجه به تأثیر انکارناپذیر تلویزیون بر دانش‌آموزان، جای تعجب نیست که محققان و دانشمندان بسیاری به بررسی اثرات این جعبه جادویی بر فرایند یادگیری دانش‌آموزان پرداخته‌اند اما می‌توان اظهار داشت که تقریبأ تمام این مطالعات، با رویکردی منفی به سراغ تلویزیون رفته‌اند و همواره سعی کرده‌اند تأثیرات منفی این رسانه را بر یادگیری دانش‌آموزان نشان دهند.
کاهش میزان توجه و تمرکز دانش‌آموزان، بی‌علاقگی به مدرسه (چون معلم نمی‌تواند جذابیت شخصیت‌های تلویزیونی را داشته باشد) و تبدیل شدن دانش‌آموزان به یک بیننده منفعل از جمله نتایجی هستند که مطالعات مختلف درباره تأثیر تلویزیون بر دانش‌آموزان به آنها دست یافته‌اند.
علاوه بر این تلویزیون به عنوان منبعی که باعث ایجاد مشکلات رفتاری در دانش‌آموز (مانند رفتار خشن، کاهش عملکرد تحصیلی، چاقی و …) می‌شود، به والدین معرفی شده و از آنها خواسته شده تا جایی که ممکن است فرزندان خود را از تماشای برنامه‌های تلویزیونی منع کنند.
به رغم این نتایج، تحقیق دانشمندی به نام وارتلا (Wartella) در سال ۱۹۹۵ نشان داد بسیاری از مطالعاتی که تأثیر منفی تماشای برنامه‌های تلویزیونی بر یادگیری دانش‌آموزان را نشان داده‌اند، فاقد داده‌های تجربی لازم بوده‌اند و پیش‌فرض منفی محققان باعث شده است که به نتایج نادرستی دست یابند. وارتلا پس از بررسی‌های دقیق به این نتیجه رسید که دانش‌آموزان نه تنها بینندگان منفعل برنامه‌های تلویزیونی نیستند بلکه بسیار پویا و فعال به تماشای این برنامه‌ها می‌نشینند. علاوه براین او به برنامه‌هایی در تلویزیون اشاره کرد که نه تنها باعث ایجاد بی‌علاقگی به مدرسه در دانش‌آموزان نشده‌اند، بلکه در بلندمدت تأثیرات بسیار مثبتی روی یادگیری و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان داشته‌اند.
مسلمأ هیچکس نمی‌تواند تأثیرات منفی تماشای برخی از برنامه‌های تلویزیونی بر روی دانش‌آموزان را انکار کند، اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که اگر دانش‌آموزان می‌توانند از تلویزیون نکات منفی بیاموزند، آیا نمی‌توانند از طریق این رسانه نکات مثبت را نیز بیاموزند؟ رسانه‌ای که می‌تواند از طریق تبلیغات تجاری گسترده، اطلاعات زیاد - و در برخی موارد زاید- را به دانش‌آموزان بیاموزد، نمی‌تواند در یادگیری مفاهیم بعضأ سخت و پیچیده دروسی مانند ریاضی، علوم و زبان به دانش‌آموزان کمک کند؟ اگر تلویزیون می‌تواند باعث ایجاد رفتار خشن در دانش‌آموز شود، آیا نمی‌تواند رفتار سالم اجتماعی را نیز در او به وجود آورد؟ تحقیقات نشان داده است که پاسخ به تمام سؤالات بالا مثبت است.
افزایش کیفیت آموزش با استفاده از برنامه‌های تلویزیونی
در طول سال‌های اخیر، از عبارات مختلفی برای توصیف برنامه‌های تلویزیونی که با اهداف آموزشی برای دانش‌آموزان ساخته می‌شوند، استفاده شده است که از میان آنها عبارت «تلویزیون آموزشی» (Educational Television) کاربرد بیشتری داشته است. تعاریف مختلفی برای عبارت تلویزیون آموزشی مطرح شده است که از میان آنها این تعریف کامل و جامع به نظر می‌رسد:
منظور از عبارت تلویزیون آموزشی، آن دسته از برنامه‌هایی هستند که محتوای آنها باعث توسعه مثبت دانش‌آموز در تمامی ابعاد، شامل نیازهای شناختی/ هوشی یا عاطفی/ اجتماعی دانش‌آموز می‌شوند. (لایحه‌ی تلویزیون کودکان، ۱۹۹۰)
باید توجه داشت که تلویزیون آموزشی، در دسته آموزش‌های غیررسمی قرار می‌گیرد و با آموزش رسمی که در مدرسه و سرکلاس درس به دانش‌آموز ارائه می‌شود، تفاوت دارد. برخلاف آموزش‌های رسمی، آموزش غیررسمی خارج از فضای مدرسه در اختیار دانش‌آموز قرار می‌گیرد و شامل تجربه‌هایی می‌شود که در برنامه درسی (curriculum) اشاره‌ای به آنها نشده است.
قرارگرفتن تلویزیون آموزشی یا همان آموزش از طریق تلویزیون در دسته آموزش‌های غیررسمی می‌تواند برای سازندگان این برنامه‌ها به یک تهدید یا فرصت تبدیل شود. غیررسمی بودن این نوع آموزش سبب می‌شود که دانش‌آموزان اجباری برای یادگیری نداشته باشند.
این درحالی است که دانش‌آموز در کلاس درس موظف به یادگیری است و در صورتی که در انجام این مهم کوتاهی کند، با وی برخورد خواهد شد؛ اما آموزش از طریق تلویزیون به هیچ وجه اجباری نیست، زیرا دانش‌آموز می‌تواند هر زمان که می‌خواهد شبکه تلویزیون را عوض کند یا آن را خاموش کند و بدین ترتیب فرایند آموزش متوقف می‌شود.
حذف عنصر اجبار، رمز موفقیت برنامه‌های تلویزیون در امر آموزش
این ویژگی می‌تواند کار را برای ساختن برنامه‌های آموزشی سخت کند زیرا اگر برنامه‌ی تلویزیونی فقط به جنبه آموزش توجه کند و جنبه‌های تفریحی و سرگرمی را مورد توجه قرار ندهد، مطمئناً در آموزش مفاهیم موردنظر شکست خواهد خورد. از طرفی برداشته شدن عنصر «اجبار» از فرایند یادگیری سبب می‌شود که دانش‌آموز با علاقه‌ی بیشتری روی به یادگیری بیاورد و این آزادی در یادگیری، اثرات مثبتی در بلندمدت برای او در پی خواهد داشت.
بنابراین برای تبدیل کردن چالشی به نام تلویزیون آموزشی به یک فرصت، لازم است برنامه‌سازان تعادل سازنده‌ای با معلمان و سایر مسئولان آموزشی داشته باشند و پس از نیازسنجی درست، برنامه‌هایی تولید کنند که هم به لحاظ آموزشی از کیفیت و استانداردهای لازم برخوردار باشند و هم لحظات سرگرم‌کننده‌ای را برای دانش‌آموزان رقم بزنند.
در این نوشتار از بخشی از مقاله « افزایش کیفیت آموزش با استفاده از برنامه‌های تلویزیونی» مندرج در وبسایت سمیم استفاده شده است.
ارسال دیدگاه