حفاظت مشارکتی تالاب‌ها

در دنیای امروز به‌علت تغییرات اقلیمی و مصرف بیش از اندازه از تالاب‌ها، این شریان‌های حیاتی در حال از دست رفتن هستند و به‌علت وضعیت بحرانی بسیاری از تالاب‌ها، حفاظت پایدار یکی از راهکارهای پیش پای ما برای جلوگیری از نابودی کامل این تالاب‌هاست. حفاظت با اقتصاد گره می‌خورد و در هر بخشی از طبیعت که بهره‌برداری غیرپایدار باشد، حاصل چیزی جز نابودی نیست.

به‌همین دلیل است که بهره‌برداری پایدار تالاب‌ها در گرو بهره‌برداری خردمندانه از آنهاست. ما در سایه چنین راه و رسمی می‌توانیم هم بیشتر از تالاب‌ها بهره‌برداری کنیم و هم خردمندانه، به‌شکلی که پایداری این تالاب‌ها به‌هم نریزد. خشک‌شدن تالاب‌ها یکی از اتفاقاتی است که در نتیجه راه‌های ناپایدار برای بهره‌برداری به‌وقوع پیوسته است و تامین حقابه تالاب‌ها، راهی است برای نجات آنها از نابودی دایمی. اما امروز به قدری منابع مصرف گسترده شده است که حقابه تالاب‌ها در مسیر به هر کارکردی می‌رسد غیر از تالاب.

برای مثال در تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه، اگر قرار باشد حقابه‌ به آنها برسد، ماه‌ها طول می‌کشد تا آن آب از مسیر سد‌های چندگانه عبور کند. پیش از این ما در کشور خود هم تالاب‌های پرآب داشتیم، هم در کنار آنها کشاورزی می‌کردیم و هم از آب تالاب‌ها بهره می‌بردیم. در واقع ما دانش فنی مدیریت منابع را در سرزمین خود داریم و قدمت آن به قدمت تمدن ماست، اما با چشم‌پوشی از آن به چنین نتایجی رسیده‌ایم. حفاظت و بهره‌برداری مشارکتی از تالاب‌ها جزو راهکارهایی است که می‌تواند آن دانش بومی را زنده کند، زیرا در این نوع مشارکت، هم ذی‌نفعان دولتی و هم غیردولتی حضور دارند و می‌توانند پشت یک میز، از دانش هم بهره ببرند و محدودیت‌های یکدیگر را بشناسند. این روش در برخورد با تالاب‌ها می‌تواند روش نسبتا پایداری باشد، زیرا تامین حقابه تالاب‌های ما صرفا وابسته به ذی‌نفعان دولتی نیست، بلکه ذی‌نفعان غیردولتی نیز باید در رسیدن این آب باریکه‌ها به تالاب‌های تشنه ما کمک کنند.

*مدیر انجمن پرنده‌شناسی طرلان- کارشناس ارشد محیط‌زیست

منبع: اعتماد