طرح جامع منطقه آزاد بانه‌ - مریوان باید تا پایان شهریور تصویب شود

ارسلان ازهاری روز چهارشنبه در نشست بررسی طرح مطالعاتی جامع منطقه آزاد بانه‌ - مریوان با اشاره به پیشینه این طرح عنوان کرد: درخواست تأسیس این منطقه برای نخستین بار در ۵ مرداد ۱۳۸۳ مطرح شد و مطالعات اولیه آن در سال ۱۳۸۴ آغاز گردید. این طرح با وجود ظرفیت‌های بالای استان کردستان در سال ۱۳۹۴ به صورت لایحه به مجلس ارائه شد و نهایتاً در سال ۱۴۰۰ به تصویب رسید.

ازهاری ادامه داد: پس از تصویب، در خرداد ۱۴۰۱ قراردادی ۱۸ ماهه با یک شرکت برای تهیه مطالعات طرح جامع این منطقه منعقد شد که باید تا دی‌ماه ۱۴۰۲ نهایی می‌شد، اما تاکنون تنها ۲۰ درصد پیشرفت داشته و اکنون در حالی وارد سومین سال خود شده که این تأخیر سبب قفل‌شدن سرمایه‌گذاری‌ها در منطقه شده است.

وی با اشاره به انتظار مردم و سرمایه‌گذاران برای اجرای این طرح افزود: بارها از مسئولان مربوطه خواسته‌ایم وضعیت این طرح را روشن کنند. تعامل استان و سرمایه‌گذاران به پایان رسیده و مدیریت استان نیز به‌شدت پیگیر اجرای طرح است. از شورای عالی و دبیرخانه مناطق آزاد درخواست داریم که تکلیف طرح جامع را در بازه‌ای مشخص تعیین کنند.

معاون استاندار کردستان با بیان اینکه مطالعات طرح باید تا پایان شهریورماه به تصویب شورای پژوهشی برسد، تأکید کرد: در غیر این‌ صورت، چرخه طولانی تصویب و اصلاحات باعث عقب‌ماندگی بیشتر خواهد شد و ما فرصت‌های سرمایه‌گذاری را از دست خواهیم داد.

ازهاری همچنین از روند اجرایی طرح در مناطق آزاد موفق مانند ماکو و قشم یاد کرد و گفت: در منطقه آزاد ماکو پس از تصویب، اقدامات زیرساختی گسترده‌ای همچون ساخت فرودگاه بین‌المللی، پایانه صادراتی، سالن نمایشگاهی و احیای ده‌ها واحد صنعتی انجام شد، در حالی‌که منطقه آزاد بانه‌ـ مریوان هنوز در مرحله ابتدایی مانده است.

وی با اشاره به نقش مهم مسئولان استانی گفت: اراده لازم در بین مدیران استان وجود دارد و باید با هم‌افزایی میان نهادهای اجرایی، شرایط را برای رونق سرمایه‌گذاری و تولید در این منطقه فراهم کنیم.

ازهاری با انتقاد از محتوای ارائه‌شده در طرح اولیه گفت: سند ارائه‌شده دارای اشکالات جدی است و باید برای هر فعالیت اقتصادی، صنعتی و گردشگری منطقه، برنامه عملیاتی، راهبرد و سیاست‌های مشخص در طرح جامع لحاظ شود.

وی در پایان گفت: انتظار داریم دبیرخانه مناطق آزاد و شورای عالی مناطق آزاد کشور با قاطعیت پیگیر تصویب این طرح باشند تا گره‌های فعلی پیش‌روی توسعه منطقه آزاد بانه‌ـ مریوان گشوده شود.

در ادامه جلسه نژاد جهانی، فرماندار مریوان، با تأکید بر ضرورت شناخت دقیق ویژگی‌های منطقه، گفت: بررسی‌های انجام‌شده از سوی مشاوران، با وجود سوابق و تجربه‌های ارزشمندشان، در برخی بخش‌ها دچار کمبود اطلاعات و نادیده‌گرفتن مؤلفه‌های بومی است.

فرماندار مریوان افزود: اگر این ویژگی‌ها به‌درستی شناسایی و وارد مطالعات نشده باشد، اشکال از نقطه آغاز کار بوده و اگر وارد شده اما درست تفسیر نشده باشد، همین عامل می‌تواند فرصت‌ها را به تهدید تبدیل کند.

جهانی با انتقاد از نقش کم‌رنگ نخبگان محلی در این فرآیند گفت: مراجعه به داده‌های دقیق منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت فکری نخبگان هنوز جایگاه روشنی در این طرح ندارد و حتی برخی کارشناسان ما نیز از کمبود اطلاعات اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند.

وی همچنین تحقق‌پذیری طرح را در هاله‌ای از ابهام دانست و تأکید کرد: شاخص‌هایی مانند کیفیت خدمات، مشارکت عمومی و نحوه مدیریت آینده این طرح هنوز به‌درستی مشخص نشده و این مسئله باید هرچه سریع‌تر تعیین تکلیف شود.

در ادامه این نشست، احمد رضایی، فرماندار بانه نیز با بیان اینکه نسخه‌ای از مطالعات طرح پیش از جلسه در اختیار مسئولان شهرستان قرار نگرفته، گفت: انتظار می‌رفت پیش‌تر اسناد به دست ما برسد تا بررسی و اظهارنظر دقیق‌تری داشته باشیم.

وی به هم‌پوشانی و تعارضات حقوقی بین چهار مجموعه منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: در محدوده شهرستان بانه، بازارچه مرزی، پایانه مرزی، منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد هم‌زمان وجود دارند که این مسئله چالش‌هایی را ایجاد کرده و نیازمند راه‌حل‌های روشن و تخصصی است.

در ادامه نیز، علی فرنام پژوهشگر حوزه مسکن و شهرسازی استان کردستان با بیان اینکه ایده ایجاد این منطقه آزاد سابقه‌ای بیش از دو دهه دارد، اظهار کرد: این طرح پس از سال‌ها پیگیری و تغییر در مکان‌یابی، در نهایت در سال ۱۴۰۰ به تصویب رسید.

وی، با اشاره به اینکه طراحی منطقه آزاد بانه و مریوان نیازمند نگاهی فراتر از مطالعات کالبدی و صرفاً فیزیکی است، افزود: آینده‌پژوهی، تحلیل محیطی و سناریونویسی از ارکان اصلی این طرح بوده و هدف ما، مقاوم‌سازی منطقه در برابر تحولات سریع منطقه‌ای و جهانی است.

فرنام، با تأکید بر اینکه ویژگی‌های خاص بانه و مریوان آن را از سایر مناطق آزاد کشور متمایز می‌کند، افزود: سهم بالای معیشت مردم از فعالیت‌های مرزی، کوله‌بری و وابستگی مستقیم شهروندان به تحولات مرز ایجاب می‌کند که توسعه این منطقه مبتنی بر فهم عمیق از بوم محلی و اقتصاد منطقه‌ای باشد.

وی ادامه داد: ارتباط یک‌سویه با اقلیم کردستان عراق نمی‌تواند تضمین‌کننده پایداری روابط اقتصادی باشد و باید از طریق تعریف منافع مشترک، فرصت‌های سرمایه‌گذاری متقابل و همکاری‌های منطقه‌ای، زمینه‌ساز ثبات در مبادلات و اشتغال‌زایی پایدار باشیم.

پژوهشگر حوزه مسکن و شهرسازی استان کردستان، با اشاره به دشواری‌های فنی تهیه نقشه‌های پایه و کاداستر منطقه گفت: برخلاف دیگر مناطق آزاد کشور، بخش بزرگی از اراضی منطقه شامل مستثنیات مردمی است و همین مسئله ضرورت برنامه‌ریزی دقیق، تعامل سازنده با ساکنان و همکاری نزدیک دستگاه‌ها را دوچندان کرده است.

فرنام افزود: تحلیل‌های گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، محیط زیست، بازارهای هدف، زیرساخت و تجارت انجام شده و مطالعات در چهار سطح بین‌المللی، ملی، استانی و شهرستانی در حال نهایی شدن است.

وی با اشاره به چشم‌انداز جمعیتی عراق گفت: پیش‌بینی می‌شود جمعیت عراق تا چندین سال آینده بیش از ۱۰۰ میلیون نفر برسد که این مسئله می‌تواند فرصت بزرگ اقتصادی برای مرزهای غربی ایران باشد، مشروط بر آنکه راهبردهای پایداری تدوین و اجرا شود.

فرنام، در پایان با تأکید بر اهمیت همکاری نهادهای اجرایی و بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان محلی اظهار کرد: برای تدوین یک طرح واقع‌گرایانه و عملیاتی، نیاز به اطلاعات به‌روز، نگاه یکپارچه، و مشارکت مؤثر همه ذی‌نفعان داریم تا این منطقه آزاد بتواند به الگویی برای توسعه پایدار مرزی تبدیل شود.

سمیرا محمودی، مشاور مطالعاتی طرح منطقه آزاد بانه و مریوان، در ادامه جلسه بررسی ابعاد اجرایی این طرح، با اشاره به نتایج حاصل از بررسی‌های میدانی و جلسات کارشناسی گفت: در مجموع، محدوده پیشنهادی برای منطقه آزاد در دو پهنه بانه و مریوان حدود ۷۴ هزار هکتار است که از این میزان، ۴۳ هزار و ۵۰۰ هکتار مربوط به بانه و ۳۰ هزار و ۵۰۰ هکتار متعلق به مریوان است.

وی، با بیان اینکه تیم مطالعاتی در بازبینی طرح، بر واقع‌بینی و سنجش اجرایی بودن تأکید داشته است، ادامه داد: در چند ماه گذشته بیش از هشت بازدید میدانی و نشست‌های تخصصی متعدد با مدیران محلی، استانی و کشوری برگزار شد تا ابعاد مختلف طرح از منظر اجرایی و میدانی دقیق‌تر ارزیابی شود.

محمودی با اشاره به اینکه هدف از این بازنگری، تعریف یک مدل مرحله‌ای برای اجرای منطقه آزاد بوده، اظهار کرد: رویکرد ما فازبندی اجرای طرح است، به‌این معنا که ابتدا قطعاتی از اراضی آماده و در تملک دولت به‌عنوان شروع کار در نظر گرفته شود تا ضمن سرعت‌بخشی به فرآیند عملیاتی‌سازی، از ایجاد موانع حقوقی و اجرایی نیز جلوگیری شود.

وی، با تأکید بر اینکه منطقه آزاد باید متناسب با ظرفیت‌های واقعی شکل بگیرد، افزود: اراضی پیشنهادی دارای دسترسی مناسب به مرز رسمی، فرودگاه سقز، راه‌های مواصلاتی و مراکز جمعیتی هستند که همین ویژگی‌ها امکان شروع سریع عملیات اجرایی و جذب سرمایه‌گذار را فراهم می‌کند.

مشاور مطالعاتی طرح در پایان تصریح کرد: نگاه ما این است که اجرای منطقه آزاد در قالب فازهای عملیاتی، با اتکا به ظرفیت‌های بالفعل آغاز شود و به‌مرور با تکمیل زیرساخت‌ها و رفع موانع، گسترش یابد؛ تا هم بهره‌وری منابع افزایش پیدا کند و هم زمینه برای مشارکت بخش خصوصی فراهم شود.

سروش سادات موسوی، مدیر مطالعات محیط‌زیست منطقه آزاد، در ادامه این جلسه اظهار کرد: در مطالعات زیست‌محیطی این منطقه، طیف گسترده‌ای از شاخص‌ها از جمله اقلیم، توپوگرافی، زمین‌شناسی، خاک‌شناسی، پوشش گیاهی و منابع آب سطحی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

وی با بیان اینکه مطالعات پایه زیست‌محیطی، مقدمه‌ای برای تحلیل‌های راهبردی هستند، افزود: مطالعات اقلیم و هواشناسی بر اساس داده‌های ۳۱ ساله ایستگاه‌های معتبر منطقه، تهیه و گزارش‌های آن به شورای عالی مناطق آزاد ارائه شده است.

سادات موسوی ادامه داد: محدوده مورد مطالعه برای ارزیابی زیست‌محیطی حدود ۷ تا ۱۰ برابر بزرگ‌تر از محدوده سایت پروژه است. نقشه‌های توپوگرافی نیز در مقیاس یک‌پنج‌هزارم و با بهره‌گیری از داده‌های جدید تهیه شده‌اند.

مدیر مطالعات محیط‌زیست منطقه آزاد تصریح کرد: مطالعات زمین‌شناسی و زلزله‌شناسی منطقه نشان می‌دهد که هرچند در محدوده اصلی گسل فعال قابل توجهی وجود ندارد، اما خطر نسبی زلزله در منطقه بالا برآورد شده و در تهیه طرح‌ها باید این موضوع مدنظر قرار گیرد.

وی همچنین با اشاره به اهمیت منابع آب منطقه گفت: در مقایسه با میانگین کشوری، منطقه از نظر بارش، منابع آب سطحی، کیفیت و کمیت چشمه‌ها، وضعیت مطلوب‌تری دارد که نقطه قوتی برای توسعه است.

سادات موسوی با تأکید بر ارزش پوشش گیاهی منطقه اظهار کرد: تنوع گیاهی منطقه، اعم از پوشش مرتعی، درختی و درختچه‌ای، در کنار تنوع زیستی، فرصت‌ها و حساسیت‌هایی را ایجاد کرده که در ضوابط استقرار طرح‌ها لحاظ شده‌اند.

وی به مطالعات تناسب اراضی نیز اشاره کرد و افزود: این مطالعات بر پایه ضوابط مصوب سازمان حفاظت محیط‌زیست و مدل‌های علمی انجام شده و هدف آن شناسایی مناسب‌ترین نقاط برای بارگذاری کاربری‌های مختلف از جمله صنعتی، کشاورزی، تجاری و گردشگری است.

مدیر مطالعات محیط‌زیست منطقه آزاد گفت: بر اساس نتایج این مطالعات، بخش‌هایی از مریوان برای کشاورزی و گردشگری مناسب تشخیص داده شده و برای کاربری صنعتی نیز مناطقی دارای اولویت هستند. در منطقه بانه، با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی بیشتر، ضوابط سخت‌گیرانه‌تری اعمال می‌شود.

سادات موسوی در پایان خاطرنشان کرد: هدف نهایی این مطالعات، تدوین برنامه مدیریت زیست‌محیطی برای دوران ساخت و بهره‌برداری و ارائه راهکارهای کاهش‌دهنده و پیشگیرانه جهت توسعه پایدار منطقه آزاد است.