سینما قدرت بالایی در تغییر نگرش جامعه نسبت به سالمندان دارد

مهسا آذرنیوار، نویسنده و کارگردان فیلم کوتاه «خیره» در گفت‌و‌گو با پانا با اشاره بر روند شکل گیری ایده این فیلمنامه گفت: «ایده‌ی ساخت فیلم کوتاه «خیره» زمانی در ذهن من شکل گرفت که در روزنامه‌ای با گزارشی تکان‌دهنده درباره‌ی رها شدن سالمندان در سال‌های اخیر مواجه شدم. در این گزارش نوشته شده بود که سالمندانی به دلیل فقر و مشکلات اقتصادی، شبانه در پارک شوش تهران رها می‌شوند. گرچه علت ظاهری این پدیده فقر عنوان شده بود، اما در نگاه من این دلیل، سطحی و ناکافی می‌نمود. بر این باورم که فشارهای اقتصادی هرچقدر هم سنگین باشند، نباید عشق و عاطفه‌ای را که افراد را در کنار هم نگه می‌دارد، از میان ببرند. برایم غیرقابل پذیرش بود که فرزندی تنها به دلیل تنگدستی، والدین سالخورده‌ی خود را رها کند. یقین داشتم که دلیل این رفتار، باید در ریشه‌های روانی و عاطفی جست‌وجو شود.»

وی افزود: «یکی از پاراگراف‌های این گزارش، روزها ذهنم را به خود مشغول ساخت: «پیرزن به شدت کم‌توان بود. در راه بازگشت از یک عروسی، فرزندان به مادر سالخورده‌شان گفته بودند، همان‌جا در پارک منتظرشان بماند. زن سالمند ماه‌ها چشمانش به در خشکید، به امید آنکه فرزندانش بیایند و او را به خانه بازگردانند...»  

این هنرمند جوان بیان کرد: «خیره» از همین جا در ذهنم متولد شد. من این فیلم را با هدف طرح یک پرسش مهم در ذهن مخاطب ساختم: آیا ما به عنوان یک مادر، می‌توانیم عشقی نثار فرزندانمان کنیم که در دوران ناتوانی و پیری، آن را متقابلاً از آنان دریافت نماییم؟

وی اضافه کرد: «در خلاصه داستان فیلم، به ترس از طردشدگی سالمندان اشاره شده است؛ موضوعی که در جامعه‌ی امروز ما کمتر دیده یا پذیرفته می‌شود. تنها کسانی که دغدغه‌های اجتماعی دارند یا مطالعات جامعه‌شناختی انجام داده‌اند، ممکن است از این واقعیت تلخ آگاه باشند. تقدس‌گرایی نسبت به نهاد خانواده یکی از دلایلی است که باعث می‌شود جامعه، پذیرش چنین حقایقی را دشوار بداند و در نتیجه نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت شود.»

آذرنیوار خاطر نشان کرد: «در فرآیند تحقیق و نگارش فیلم، با واقعیت‌های تلخی درباره‌ی سالمندان مواجه شدم. اگرچه در اطرافم سالمندانی بودند که با مشکلاتشان آشنا بودم، اما آنان رها نشده بودند. تجربه‌ی آشنایی با دردهای آنان به من در نگارش داستان یاری رساند.»

وی افزود: «در انتخاب بازیگران و فضاسازی فیلم، تلاشم بر این بود که چهره‌هایی برگزینم که قضاوت یک‌سویه‌ی مخاطب را برنیانگیزند. ما در اولین نگاه به چهره‌ی افراد، ناخودآگاه برداشت‌هایی درباره‌ی شخصیتشان داریم. نمی‌خواستم که مخاطب شخصیتی را صرفاً مقصر بداند. از این رو با هر بازیگر درباره‌ی پیشینه‌ای فرضی صحبت می‌کردم تا آنان درک کنند چه اتفاقاتی منجر به این درجه از بی‌عاطفگی شده است.»

نویسنده و کارگردان فیلم کوتاه «خیره» عنوان کرد: «از نظر من، شکاف عمیق بین نسلی بزرگ‌ترین عامل رها شدن سالمندان است. فرزندی که از کودکی از لحاظ احساسی و روانی تأمین شده باشد، حتی در شدیدترین بحران‌های مالی، والدین سالخورده‌ی خود را رها نخواهد کرد. این عمل از ریشه‌ای روانی نشأت می‌گیرد و در بسیاری از موارد، نوعی انتقام پنهان است.»

وی ادامه داد: «ساخت این فیلم، چالش‌های احساسی و اجرایی فراوانی برایم به همراه داشت. از لحاظ احساسی، فکر کردن به سرنوشت سالمندانی که رها شده‌اند، تاریکی و سیاهی ذهنم را فرا می‌گرفت. بارها پشیمان شدم، اما صدایی در درونم می‌گفت که باید ادامه دهم و همین صدا باعث شد کار را به سرانجام برسانم. از لحاظ اجرایی نیز سختی‌هایی داشتیم؛ فیلم در سه لوکیشن خارجی فیلمبرداری شد و نیازمند آمادگی برای مواجهه با هر اتفاق غیرمنتظره‌ای بودیم.»

این هنرمند سینما ابراز داشت: «نام «خیره» را بر این فیلم نهادم، زیرا نگاه خیره، نگاهی است سرشار از انتظار؛ انتظاری بی‌پایان برای بازگشت کسانی که دوستشان داریم. سالمندانی که زبان سخن گفتن یا حافظه‌ای برای یادآوری ندارند، تنها با نگاهی خیره، انتظار بازگشت را فریاد می‌زنند.»

وی ادامه داد: «واکنش‌های اولیه به فیلم، پرسش‌هایی جالب در پی داشت. بسیاری متعجب بودند که چرا یک کارگردان جوان، چنین موضوعی را انتخاب کرده است، گویی پرداختن به این موضوعات تنها مختص به افراد مسن است. در پاسخ باید گفت که ایده‌ها سن و سال نمی‌شناسند.»

مهسا آذرنیوار در پایان تاکید کرد: «من بر این باورم که سینما قدرت بالایی در تغییر نگرش جامعه نسبت به سالمندان دارد. تصویری که در سینما ارائه می‌شود، می‌تواند نسل‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. در جامعه‌ی ما مسائل اجتماعی فراوانی وجود دارند که مغفول مانده‌اند و رسالت هنرمند، سخن گفتن از این ناگفته‌هاست. پیام کلیدی «خیره» آن است که: عشق و محبت را از یکدیگر دریغ نکنیم.»