خطر بیابان‌زایی در خراسان جنوبی و ضرورت اقدامات فوری برای مقابله با آن؛
نهال‌ها؛ آخرین امید خراسان جنوبی
بیرجند (پانا) - در دل دشت‌های خراسان جنوبی، بیابان‌ها با سرعتی نگران‌کننده پیش می‌روند؛ به سمت خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی و روستاها؛ اگر همین حالا به این بحران توجه نشود، چه بسا این سرزمین در آینده‌ای نه چندان دور، تبدیل به صحرای غیرقابل سکونت شود.
در این شرایط، پروژه‌های کاشت نهال و تلاش‌های مختلف برای مقابله با بیابان‌زایی شاید آخرین شانس برای جلوگیری از فاجعه‌ای بزرگ باشند. این نهال‌ها، که آخرین امید این استان برای مقابله با بحران بیابان‌زایی هستند، می توانند تنها سد دفاعی باقی‌مانده در برابر نابودی آینده خراسان جنوبی باشند. اما آیا این تلاش‌های پراکنده، در مقابل گستره وسیع بحران، کافی است؟ آیا این اقدامات به اندازه کافی سریع و مؤثر خواهند بود؟
وضعیت بیابان‌زایی
بر اساس گزارش‌های رسمی، وضعیت بیابان‌زایی در خراسان جنوبی در سال‌های اخیر شدت یافته است. بیش از ۵۰ درصد از مساحت این استان تحت تأثیر فرآیندهای بیابان‌زایی و فرسایش بادی قرار دارد و پیشروی بیابان‌ها به مناطق مسکونی و کشاورزی تهدیدی جدی برای امنیت غذایی و معیشت مردم است. در سال‌های اخیر، وقوع پدیده‌هایی مانند طوفان‌های شن و ریزگردها، که همواره از پیامدهای بیابان‌زایی هستند، در این منطقه افزایش یافته است. این مسئله، علاوه بر تهدید سلامت انسان‌ها، باعث کاهش کیفیت خاک و نابودی منابع آبی می‌شود.
اقدامات مقابله‌ای
در سال ۱۴۰۳ و به تبع آن امسال، برنامه‌های مختلفی برای مقابله با این معضل در خراسان جنوبی آغاز شده است. به عنوان مثال یکی از پروژه‌های مهم در این زمینه، کاشت نهال‌های بیابانی در دشت سربیشه است. در این پروژه ۱۲ هزار و ۶۰۰ اصله نهال بیابانی از جمله تاغ و آتریپلکس در سطح ۹۰ هکتار از دشت سربیشه کاشته شده است. این نهال‌ها در واقع بخشی از پروژه‌ای وسیع‌تر به منظور مقابله با بیابان‌زایی و احیای زمین‌های بیابانی در این منطقه هستند.
مسعود محمودی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سربیشه، گفت که هدف از اجرای این پروژه جلوگیری از پیشروی بیابان‌ها، کاهش ریزگردها، جلوگیری از فرسایش خاک، و تولید علوفه برای دام‌ها است. وی همچنین اشاره کرد که این پروژه‌ها به‌ویژه در کانون‌های درجه یک فرسایش بادی و با تخصیص اعتبارات ملی و استانی اجرا می‌شود.
از نظر کارشناسان، این گونه پروژه‌ها نقش کلیدی در پیشگیری از گسترش بیابان‌ها دارند، اما به نظر می‌رسد که برای مقابله واقعی با این بحران، به اقداماتی جامع‌تر و مستمرتر نیاز است. همچنین، کاشت نهال به‌عنوان یک راهکار مؤثر تنها زمانی موفق خواهد بود که نگهداری و مراقبت از آن به‌طور جدی پیگیری شود. در غیر این صورت، این نهال‌ها به‌سرعت در برابر شرایط سخت محیطی و کمبود منابع آبی از بین خواهند رفت.
کاشت نهال و اهمیت آن
کاشت نهال در مناطق بیابانی، به‌ویژه در دشت سربیشه، اقدام مثبتی است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی در مهار بیابان‌زایی مؤثر باشد. در این منطقه، با کاشت گونه‌های مقاوم به خشکی مانند تاغ و آتریپلکس، تلاش می‌شود تا شرایط محیطی بهبود یابد و از فرسایش خاک و پیشروی بیابان‌ها جلوگیری شود. همچنین، این نهال‌ها می‌توانند به‌عنوان پناهگاه‌های طبیعی برای حیوانات وحشی و بهبود کیفیت محیط زیست منطقه عمل کنند.
ضرورت اقدام فوری
در حالی که پروژه‌های کاشت نهال در برخی مناطق استان اجرا شده و می شود؛ باید گفت که این اقدامات تنها گامی کوچک در برابر بحرانی بزرگ است. کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که برای مقابله با بیابان‌زایی در خراسان جنوبی، باید اقدامات وسیع‌تری از جمله بهبود مدیریت منابع آبی، تقویت کشاورزی پایدار و ترویج فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی در سطح جامعه انجام شود. همچنین، توسعه زیرساخت‌های لازم برای مقابله با ریزگردها و فرسایش خاک، از جمله استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی و آبیاری، امری ضروری است.
همچنین، با توجه به شرایط اقلیمی و خاکی خاص این منطقه، لازم است که گونه‌های گیاهی انتخابی در پروژه‌های نهال‌کاری با دقت بیشتری انجام شوند و مراقبت‌های لازم از این نهال‌ها در طول زمان به‌طور مستمر پیگیری شود. تجربه‌های گذشته نشان داده است که اگر پروژه‌های بیابان‌زدایی تنها به کاشت نهال محدود شوند و از نگهداری و مراقبت مستمر غفلت شود، این پروژه‌ها تأثیر چندانی نخواهند داشت.
بیابان‌زایی در خراسان جنوبی یک بحران جدی است که می‌تواند اثرات منفی غیرقابل جبرانی بر منابع طبیعی، کشاورزی، و معیشت مردم داشته باشد. در این شرایط، اقدامات فوری و جامع برای مهار این پدیده ضروری است.
پیش از این نیز مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اعلام کرد که از سال ۵۸ تا پایان سال ۱۴۰۲، آمار طرح‌های اجرا شده در حوزه بیابان ۱۴۸ هزار و ۲۵۰ هکتار بوده است؛ در این مساحت ۱۵ هزار و ۸۲۹ هکتار بذرکاری، ۴۰۱ کیلومتر احداث بادشکن زنده، ۵۷۷ کیلومتر احداث بادشکن غیرزنده و ۱۵۲۵ هکتار مالچ‌پاشی انجام شده است.
نصرآبادی ادامه داد: اجرای طرح مدیریت جنگل دست‌کاشت در ۲۳ هزار و ۸۱۱ هکتار، طرح‌های مقابله با بیابان‌زایی در یک میلیون و ۶۸۷ هزار و ۲۴۹ هکتار و احداث تله رسوب‌گیر در ۱۶۶ کیلومتر از دیگر اقدامات انجام شده است.
وی با بیان اینکه از محل اعتبارات استانی مقابله با بیابان، اعتبارات خوبی دریافت نمی‌کنیم، تاکید کرد: سال ۱۴۰۲ برابر ۱۷ میلیارد تومان از محل اعتبارات ملی تخصیص داشته‌ایم و بالغ بر یک میلیون هکتار اراضی احیایی داریم.
او گفت: درک شرایط اقلیمی استان و کشور و بروز پدیده‌هایی مانند گرد و غبار و سیل و خشکسالی برای همه قابل درک شده ولی هنوز برای بسیاری از ما قابل باور نیست. درخواست ما بر این است که تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران این موضوع را جدی بگیرند. این جمله خود گویای وضعیتی خطیر است؛ اینکه می دانیم با چه خطری مواجهیم اما توان مقابله با آن به دلیل وابستگی به اعتبارات و درک مدیران مرکز نشین با ضعف جدی مواجه است.
به همین دلیل است که این سؤالات درذهن تکرار می شود؛ آیا نهال‌هایی که امروز کاشته می‌شوند، می‌توانند در برابر بیابان‌های در حال پیشروی مقاومت کنند؟ یا این تنها آغاز یک بحران بزرگ‌تر است که دیر یا زود گریبان‌گیر این سرزمین خواهد شد؟ طومار پاسخ در دست های زمان است.
ارسال دیدگاه