۹۰ هزار کیلومتر مربع از مساحت ایران تحت تاثیر فرونشست قرار دارد

سیداسکندر صیدایی با تاکید بر ضرورت ایجاد هماهنگی ملی برای مقابله با فرونشست و جلوگیری از تخریب زیرساخت‌های کشور اظهار داشت: فرونشست یک چالش بین‌المللی است که تاکنون در ۴۱ کشور و در حدود ۲۰ هزار و ۹۰ منطقه جهان شناسایی شده است.

وی با بیان اینکه این پدیده در ایران نیز به‌ویژه طی ۲ دهه اخیر با نرخ فزاینده‌ای در حال رخ دادن است، یادآور شد: برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی، تغییرات کاربری زمین و ساخت‌وسازهای گسترده از عوامل اصلی گسترش بحران فرونشست در کشور محسوب می‌شود.

صیدایی اظهار داشت: در ایران نخستین نشانه‌های فرونشست زمین در اوایل دهه ۱۳۸۰ و در منطقه بزرگراه آزادگان تهران مشاهده شد، از آن زمان تاکنون، سازمان نقشه‌برداری با استفاده از شبکه‌های ایستگاه‌های دائمی جی پی اس (GPS)، روند پایش مستمر این پدیده را آغاز کرده است.

ابعاد گسترده فرونشست در ایران

رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور درباره میزان گسترش فرونشست در ایران گفت: حدود ۹۰ هزار کیلومتر مربع از مساحت کشور، معادل مساحت پنج کشور بزرگ جهان، تحت تاثیر فرونشست قرار دارد. استان‌هایی مانند تهران، البرز، قزوین، خراسان رضوی، کرمان، اصفهان و فارس از جمله مناطقی هستند که بیشترین نرخ فرونشست را ثبت کرده‌اند.

صیدایی اظهار داشت: در برخی مناطق کشور، نرخ فرونشست به طور میانگین به ۳۱ سانتی‌ متر در سال نیز رسیده است.

وی با بیان اینکه استاندارد جهانی فرونشست ۳ تا ۵ سانتی متر در طول سال است، تاکید کرد: در استان تهران و البرز، میانگین معمول فرونشست به ۸ تا ۱۲ سانتی‌متر در سال است اما در برخی نقاط جنوبی تهران، به دلیل برداشت‌های بیشتر از منابع آب زیرزمینی، این نرخ بالاتر از حد میانگین است.

صیدایی در خصوص پیامدهای فرونشست تصریح کرد: فرونشست زمین تاثیرات مخربی بر زیرساخت‌های کشور دارد که شامل تخریب جاده‌ها، بزرگراه‌ها، خطوط لوله گاز و آب، ساختمان‌ها، قنات‌ها و حتی مراکز آموزشی است. همچنین تغییر شیب زمین، تخریب خاک‌های حاصلخیز، افزایش شوری زمین‌های کشاورزی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، از دیگر اثرات این پدیده است.

رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور در خصوص راهکارهای ارائه‌شده برای مدیریت این پدیده گفت: سازمان نقشه‌برداری پیشنهاد تشکیل "کارگروه ملی مواجه با مخاطره فرونشست" را مطرح کرده است. این کارگروه باید تحت نظارت مستقیم رئیس جمهور و با هماهنگی تمامی نهادهای متولی از جمله وزارت نیرو، سازمان زمین‌شناسی، وزارت راه و شهرسازی، و وزارت جهاد کشاورزی فعالیت کند تا بتواند اقدامات همسو و موثری برای مدیریت این بحران داشته باشد.

تغییر شیب زمین، تخریب خاک‌های حاصلخیز، افزایش شوری زمین‌های کشاورزی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، از آثار فرونشست است

وی به اقدامات پیشگیرانه دیگر نیز اشاره کرد و ادامه داد: تغییر الگوی کشاورزی، اجرای طرح‌های آبخیزداری، تغذیه مصنوعی دشت‌های بحرانی و مدیریت منابع آب از جمله راهکارهای پیشنهادی ما است. همچنین بازسازی قنات‌ها، که یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه آب زیرزمینی بوده‌اند، می‌تواند کمک شایانی به کاهش نرخ فرونشست کند.

صیدایی خواستار کاهش محرمانگی اطلاعات مربوط به فرونشست شد و خاطرنشان کرد: اطلاعات دقیق و نقشه‌های مرتبط با فرونشست تا امروز در سطح محرمانه نگاه داشته شده‌اند. اما پیشنهاد ما این است که این اطلاعات برای آگاهی عمومی و برنامه‌ریزی بهتر مدیران استانی، در سطح مشخصی منتشر شوند چرا که این اقدام می‌تواند به شفافیت و اقدام موثرتر در جلوگیری از گسترش بحران کمک کند.

تهران با ۲۰ درصد جمعیت کشور و نرخ فرونشست بالاتر در برخی مناطق جنوبی، نیازمند تدابیر ویژه‌ای است.

رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور با تاکید بر حساسیت وضعیت کلان‌شهرهایی مانند تهران و البرز گفت: تهران با ۲۰ درصد جمعیت کشور و نرخ فرونشست بالاتر در برخی مناطق جنوبی، نیازمند تدابیر ویژه‌ای است. گرچه میانگین فرونشست در این کلان‌شهر مشابه سایر نقاط کشور است، اما برداشت آب‌های زیرزمینی و وجود چاه‌های غیرمجاز می‌تواند بحران را تشدید کند. جلوگیری از برداشت آب بیش‌ازحد، به‌ویژه برای مصارف آشامیدنی و صنعتی، از اولویت‌هاست.

وی به ضرورت اقدام فوری و پیشگیرانه اشاره و اضافه کرد: فرونشست در کشور ما به نقطه‌ای رسیده است که اگر اقداماتی موثر و فوری صورت نگیرد، خسارات آن غیرقابل جبران خواهد شد. ما خواستار توجه بیشتر مدیران، تخصیص اعتبارات لازم و هماهنگی دستگاه‌های مختلف هستیم تا بتوانیم از تبدیل شدن این چالش به بحرانی تمام‌عیار جلوگیری کنیم.

 فرونشست زمین که به کاهش تدریجی یا ناگهانی ارتفاع سطح زمین بر اثر تخلیه یا تغییر در لایه‌های زیرین اطلاق می‌شود، یکی از مخاطرات مهم محیطی است که ابعاد جهانی دارد. بر اساس آمارهای رسمی، این پدیده تاکنون در ۲۰ هزار و ۹۰ منطقه از ۴۱ کشور جهان شناسایی شده و اغلب از سال‌های ۱۹۰۰ میلادی به بعد به دلیل فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی شدت یافته است.