عبدالصمد خرمشاهی*
حبس راه چاره نیست
صحبت ریاست قوه قضا مبنی بر بازدید قضات از زندان ریشه در سال‌های قبل دارد. قضات این داستان معروف را می‌دانند که چند قاضی را به زندان می‌فرستند و بعد از مدتی آنها را آزاد می‌کنند. بعد از آزادی به قضات می‌گویند که شما متهم نبودید، فقط می‌خواستیم بدانید که در زندان ماندن چقدر دشوار است تا به سادگی مجازات حبس ندهید.
صرف‌نظر از همه مسائل، پیشنهاد جناب رییسی پیشنهاد خوبی است تا به توصیه ایشان قضات با حال‌و‌هوای زندانی آشنا شوند. در زمان ریاست آقای لاریجانی و شاهرودی هم بارها بخشنامه شده بود که قضات در خصوص اعمال مجازات حبس سختگیری بیشتری به خرج دهند اما به این توصیه‌ها و بخشنامه‌ها کمتر توجه شد.
در حال حاضر بالای 250 هزار نفر زندانی داریم که این تعداد زندانی با تعداد و امکانات زندان‌های ما تناسبی ندارند و همین امر هم عواقب بسیاری را در پی داشته است. باید دید در این مدت مجازات حبس در کاهش جرم تاثیرگذار بوده است یا خیر. اخیرا هم مجلس طرحی تهیه کرد با تایید دو فوریت که مجازات‌های تعزیری را با هدف کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها به نصف تقلیل دهند اما طرح نمایندگان مجلس شتاب‌زده است، زیرا این طرح به کارشناسی نیاز دارد و باید به تناسب جرم و مجازات توجه بیشتری نشان داد.
به نظرم در این چندین و چند سال نه تنها اعمال مجازات حبس در پاره‌ای از جرایم کارایی نداشته است، بلکه خود مزید بر علت شده است و علاوه بر مجرم، خانواده و بستگانش را هم گرفتار این قضیه کرده است. اظهارنظر آقای رییسی در اصل بسیار جالب و فلسفه آن هم کاهش زندانیان است. مجازات زندان به آن شکلی که قانونگذار مدنظر داشته، برآورده نشده است. زندانی در زندان باید طوری تربیت و اصلاح شود که بعد از گذراندن دوران حبس با جامعه آشتی کند در صورتی‌که در عمل این‌طور نیست. مجازات حبس بدون درنظر گرفتن پرونده شخصیتی فرد و اعمال طبقه‌بندی به جایی نرسیده است و...
چه بسیار افرادی که فاقد سابقه هستند به زندان می‌روند و دچار بدآموزی می‌شوند. فردی که به زندان می‌رود، بعد از گذراندن مدت حبس، خود می‌شود فردی عاطل و باطل و بیکار، از جامعه فاصله می‌گیرد و تبعات این قضیه به خانواده سرایت می‌کند. در بسیاری از جرایم مجازات حبس در نظر گرفته شده و فایده عملی هم نداشته است.
البته در پاره‌ای از جرایم مثل اسیدپاشی، نوع جرم مجازات حبس‌های سنگین را ایجاب می‌کند، اما در بسیاری از جرایم می‌تواند چنین نباشد. در قوانین کیفری بالای هزار عنوان مجرمانه داریم و بیشترین جرم‌انگاری در قوانین ماست و بسیاری از این عناوین باید تغییر پیدا کنند. البته باید به یک ظرفیت دیگر هم توجه نشان داد. در قانون مجازات اسلامی بحث نهادهای ارفاقی مثل عفو، آزادی مشروط، تعویق حکم یا تاخیر در صدور حکم وجود دارد و بسیاری از نهادهای ارفاقی که جایگزین مجازات حبس هستند می‌توانند کاربرد موثری داشته باشند. گزینه دیگر هم می‌تواند تبدیل حبس به جزای نقدی باشد.
البته باید توجه داشت برخی از زندانیان حرفه‌ای تمایل دارند مرتکب جرم شوند تا به زندان بروند و کسب درآمد داشته باشند، اما برخی از افراد هستند که به هیچ عنوان طاقت حتی یک روز تحمل زندان را ندارند و آبروی‌شان در خطر است. می‌توان این موارد را با همان نهادهای ارفاقی رفع کرد و حبس نباید تنها راه چاره باشد.
*حقوقدان
منبع:روزنامه اعتماد
ارسال دیدگاه