انتشار کتابی جدید در حوزه حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها

کتاب «ضرورت در حقوق مسئولیت دولت‌ها» نوشته حقوقدان سوئدی، ماریا آگوئیس، از سوی دو تن از پژوهشگران و استادان حقوق بین‌الملل دانشکده حقوق دانشگاه تهران ترجمه شد و حالا به عنوان جدیدترین کتاب در حوزه مسئولیت دولت‌ها در ادبیات فارسی به شمار می‌آید.

مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها زمانی محقق می‌شود که دولتی برخلاف قواعد حقوق بین‌الملل رفتار کرده و در نتیجه مرتکب تخلف بین‌المللی شود. مسئولیت بین‌المللی درصدد بیان قواعدی است که پس از وقوع تخلف بین‌المللی باید به اجرا درآید. این قواعد، از جمله بیانگر این هستند که دولت متخلف برای جبران تخلف خود چه وظایفی را در مقابل دولت زیان‌دیده یا جامعه بین‌المللی برعهده دارد.

با وجود این،براساس برخی قواعد در حوزه مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها، مواقعی وجود دارد که یک دولت مرتکب تخلف بین‌المللی شده است اما مسئولیت بین‌المللی به معنای دقیق و شدید کلمه متوجه چنین دولتی نیست. در حقوق بین‌الملل از این مفاهیم و قواعد با عنوان «شرایط یا معاذیر رافع وصف متخلفانه» یاد می‌شود. اگر چنین معاذیر یا شرایطی وجود داشته باشد، دولت خاطی، مسئولیت‌های کمتری در قیاس با دولتی دارد که بدون وجود این شرایط مرتکب تخلف بین‌المللی شده است.

دفاع مشروع، اضطرار، اقدام متقابل، فورس ماژور و ضرورت از جمله معاذیر رافع وصف متخلفانه هستند. کتاب پیش رو به یکی از این شرایط یعنی ضرورت مربوط می‌شود. تاکنون کتابی با این موضوع در کشورمان منتشر نشده بود.

مهدی حدادی، عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران (پردیس فارابی) به همراه سیامک کریمی، مدرس همین دانشگاه، کار ترجمه این کتاب را انجام داده‌اند.
پیشتر نیز از این دو نویسنده کارهای مشترک دیگری از جمله «مسئولیت بین‌المللی بابت اعمال منع نشده» و «‌دیوان بین‌المللی دادگستری و توسعه حقوق سازمان ملل متحد» منتشر شده است.

مفهوم ضرورت که محور اصلی کتاب پیش رو است، متضمن آن است که اگر دولتی برای صیانت از منافع بنیادین خود، چاره و ضرورت دیگری جز ارتکاب تخلف بین‌المللی نداشته باشد، توجیهی برای عمل خطای خود پیدا می‌کند. این کتاب، همه ابعاد این موضوع چالش برانگیز را مورد بررسی قرار داده است.

کتاب ضرورت در حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها با شروع سال تحصیلی جدید دانشگاهی و از سوی انتشارات خرسندی روانه بازار کتاب شده است.