مستندهای انتقادی و افشاگرانه نیاز امروز سینمای ماست

به گزارش روابط عمومی سازمان سینمایی حوزه هنری، این برنامه با حضور: حجت الاسلام سعید فخرزاده وقایع‌نگار دفاع مقدس و انقلاب اسلامی و مسئول واحد «تاریخ شفاهی»حوزه‌ی هنری، جواد اردکانی نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون، محمد تقی فهیم منتقد و مدرس سینما، ناصر هاشم‌زاده فیلمنامه نویس و کارگردان، کامران ملکی منتقد و مدیر امور اصناف خانه سینما، محمود کریمی علویجه رئیس پژهشکده مطالعات و ارتباطات فرهنگی وزارت علوم و گوینده خبر آزادی خرمشهر در رادیو، ناصر درخشان مدیردبیرخانه و ارزشیابی جشنواره فیلم مقاومت، محمد دیندار مستندساز، غلامحسین حیدری تهیه کننده و مستندساز و علیرضا نورانی کارگردان مستند و انیمیشن ساز و فرزند شهید محمد نورانی در تالار آوینی سازمان سینمایی حوزه هنری برگزار شد.

در ابتدای جلسه یزدان عشیری مدیر روابط عمومی و محافل سازمان سینمایی حوزه هنری با اشاره به هفته دفاع مقدس عنوان کرد: برنامه سینما پاتوق حوزه هنری به دلیل حساسیت و اهمیت موضوع خرمشهر این قسمت از برنامه اش را به نمایش فیلم«از آزادی تا آبادی» اقای دیندار اختصاص داد. این فیلم مستندی چالشگر، جسور و منتقدانه است و انتخاب آن برای این برنامه به دلایلی مختلفی بود.

به گفته وی، خرمشهر برای همه ما نوستالژیک است. مقاومت و آزادی اش و ترانه«جهان ارا» در ذهن و ضمیر همه ما نقش بسته و در این فیلم به طرز تلخی شاهدیم که با آمد و رفت دولت های مختلف همچنان این شهر هنوز اباد نشده است. زخم جنگ بر جان و تنش وجود دارد.

محمد دیندار با اشاره بر رسالت کارگردان‌ها برای کنکاش در مشکلات و معضلات جامعه و انعکاس آنها در آثارشان گفت: شهر خرمشهر و مشکلات این شهر همیشه در ذهنم بود. زمان جنگ این شهر را دیده بودم و پس از آن نیز بارها به این شهر سفر کردم. خرمشهر همیشه برایم شهری نوستالژیک و دوست داشتنی است و همیشه این نگرانی با من است که چرا این شهر که پیش از جنگ آباد و زیبا بود حالا و پس از گذشت بیش از سه دهه از جنگ هنوز آثار جنگ را در خود دارد.

او افزود: آزادی خرمشهر از افتخارات ملی ماست و دغدغه همیشگی من این است که چرا این شهر که با آنهمه از خودگذشتگی آزاد شد هنوز آباد نشده است. اتفاقا بودجه بسیاری برای آبادی این شهر اختصاص داده شده است اما بخاطر مدیریت نادرست این شهر هنوز تا آباد شدن فاصله‌ای بسیار دارد. آنچه باعث شد به فکر ساخت این مستند بیفتم دغدغه‌ای است که در مورد این شهر داشته و دارم. ضمن اینکه تصمیم داریم به سراغ مدیران و مسئولانی که در فیلم صحبت‌های‌شان را می‌شنویم و وعده‌هایی در مورد شهر می‌دهند برویم و از آنها پرس و جو کنیم که آیا وعده های‌شان محقق شده است یا نه؟ خلاصه اینکه پرونده این مستند هنوز بسته نشده است.

در ادامه جلسه حجت الاسلام سعید فخرزاده ضمن تشکر از کارگردان به جهت پرداختن به مسایل و مشکلات شهر خرمشهر اظهار داشت: به عنوان یک مخاطب فیلم «از آزادی تا آبادی» را دوست دارم و به دلم می‌نشنید. تصاویر انتخاب شده و تصویربرداری خیلی خوب و از نظر فنی فیلم را مقبول می‌دانم اما از نظر محتوایی به فیلم ایرادهایی وارد است. اگر قرار بود به موضوع بازسازی خرمشهر پرداخته شود باید گروهی متخصص که به چنین کاری اشراف داشته باشند هم در مجموعه سازندگان قرار می‌گرفتند یا نظرات‌شان توسط تیم سازنده را جویا می‌شد. فیلم آقای دیندار خطاب به مسئولان است اما فیلم را می‌شد برای مخاطب عام ساخت. باید پیش از فیلم تصمیم گرفته می‌شد که آیا این فیلم صرفا برای مسئولان ساخته می‌شود یا عموم مردم.

فخرزاده در ادامه گفت: مشخص است برای این فیلم بسیار زحمت کشیده شده و مشخص است گروه سازنده وقت بسیاری برای تولید آن صرف کرده‌اند. ایکاش در پایان فیلم جمع بندی ای هم می‌شد و راهکاری هم برای مشکلات ارائه می‌شد و عنوان می‌شد برای حل مشکلات خرمشهر چه قدم‌هایی باید برداشته شود. ضمن اینکه من معتقدم قدم‌هایی هم برداشته شده است که در فیلم هیچ اشاره‌ای به اقدامات انجام شده در این سال‌ها نشده است.

در ادامه، محمد تقی فهیم اظهار داشت: بنظر من وظیفه فیلمساز ارائه راهکار یا به تصویر کشیدن قدم‌هایی که در این شهر برای آبادانی برداشته شده نیست. اگر قرار بود مستندی با این موضوع ساخته شود باید همان استاندار و مسئولانی که در فیلم می‌بینیم هزینه کرده و تهیه کنند. وظیفه هنرمند ایستادن کنار مردم و بازتاب سخنان آنهاست. طبیعی است آقای دیندار به خرمشهر رفته است تا به مردم در سراسر ایران بگوید که شهری در این کشور است که هموطن‌های شما در آن برای حفظ ایران جان داده و شهید شده‌اند اما این شهر هنوز آباد نیست و نه تنها آباد نشده که در آن مردمی که روی لوله های نفت زندگی می‌کنند تنها هفته‌ای دو ساعت آب دارند. از این منظر فیلم «از آزادی تا آبادی» اثری ارزشمند است.

فهیم گفت: البته فیلم خالی از اشکال نیست اما از نظر موضوعی قدم بزرگی برداشته است و در آن دغدغه ای ملی مطرح می‌شود. درواقع فیلم اثری معترضانه نیست بلکه منتقدانه است و این انتقاد را بخوبی مطرح می‌کند.
مستند از آزادی تا آبادی فیلمی منتقدانه است،اما معترضانه و برانداز نیست.سیاه نمایی نمی کند اما حرف و مشکلات مردم را بخوبی و باصداقت نشان می دهد.

ناصر هاشم‌زاده نیز، ضمن انتقاد از مدیران اجرایی گفت: در بحث خرمشهر همه می دانیم که این شهر با چه عظمت و فداکاری آزاد شد،اما آبادی آن را ندیدیم، اما می بینیم مدیرانی که در این مستند حضور دارند طوری حرف می زنند که انگار ما و مردم‌ باید کاری می کردیم و انجام ندادیم در حالی که خود آنها باید پاسخگو باشند.
هاشم زاده ضمن تاکید بر ادامه مسیر فیلمسازی کارگردان‌های دغدغه‌مند با موضوعات جنگ و دفاع مقدس گفت: وقتی برای اولین بار فیلم را دیدم با آقای دیندار تماس گرفتم و به ایشان خسته نباشید گفتم و به ایشان گفتم این مسیر باید ادامه پیدا کند. آقای دیندار فیلمسازی متعهد و دغدغه مند هستند و چنین فیلمسازی هم در حوزه سینمای داستانی و هم مستند کم داریم.

وی اظهار داشت: من خیلی به نام فیلم‌تان فکر کردم. آزادی خرمشهر حماسه‌ای کم نظیر در تاریخ ایران بود. وقتی خبر آزادی خرمشهر را با صدای گرم آقای کریمی شنیدیم نه فقط شاد شدیم که احساس آزادی کردیم. آزادی خرمشهر آزادی کل ایران و مردم ایران بود چراکه ما همه احساس کردیم خانه و شهر خودمان آزاد شده است. این حس حتی هنوز هم زنده است. کلی جانفشانی شد تا آزادی خرمشهر محقق شود اما آبادانی آن هنوز محقق نشده است. وقتی در نام فیلم می‌خوانیم از آزادی تا آبادی مخاطب حس می‌کند آبادانی آن را هم باید ببیند. به این معنی که نام فیلم به مخاطب القا می‌کند که آبادانی شهر نیز صورت گرفته در حالی که چننی نیست و حرف فیلم هم همین است. شاید یک علامت سوال کنار واژه آبادی می‌توانست حق مطلب را در عنوان فیلم نیز ادا کند.

جواد اردکانی از دیگر میهمانان برنامه سینما پاتوق حوزه هنری کمبود مستندهای انتقادی و افشاگرانه را مشکل سینمای مستند اجتماعی کشور دانسته و گفت: از آقای دیندار بخاطر فیلم خوبی که ساخته اند تشکر می‌کنم.

اردکانی با اشاره به اینکه اختلاس و فساد مالی امروز کشور را تهدید می کند، تاکید کرد که وظیفه مستندساز امروز این است که فضا را برای مفسدان ناامن کند.

وی گفت: سوژه‌هایی مانند موضوعی که فیلم «از آزادی تا آبادی» به آن می‌پردازند به شدت نیاز امروز سینمای ماست. مستندهایی انتقادی و حتی افشاگرانه. خط قرمزها اینروزها کمی جابجا شده است و بعد از مناظره‌های انتخاباتی که در تلویزیون دیدیم خط قرمزهای رسانه‌ای فرق کرد و فضا برای انتقاد بازتر شده است. حرف‌هایی که در حال حاضر در رسانه ها گفته می‌شود بسیار انقلابی تر از حرف‌هایی است که ما در مستندهای اجتماعی مان مطرح می‌کنیم. متاسفانه ما هنوز با خط قرمزهای بیست سال پیش مستندهای اجتماعی می‌سازیم در حالی که مطالبه مردم چیز دیگری است. متاسفانه در حال حاضر در کشور رانت‌خواری و اختلاس بسیار شده و مطالبه مردم افشاگری این موارد است.

در ادامه جلسه کامران ملکی دفاع مقدس و آزادی خرمشهر را نقطه عطف تاریخ معاصر کشور دانسته و گفت: آنچه ما را از پیش از انقلاب متفاوت می‌کند روحیه ای است که در مردم تغییر کرد و اتفاقاتی است که کشور به خود دیده و بی شک مهمترین این اتفاقات جنگ تحمیلی و شکل گیری دفاع مقدس بود. اگر بخواهیم مثال بزنیم که در طی این چهل سال چقدر با پیش از آن تفاوت داشته ایم می‌توانیم دفاع مقدس را مثال بزنیم و با استناد بر این واقعه تاریخی بگوییم این تفاوت در کجاست و به چه شکل بروز کرده است.

ملکی در ادامه افزود: اگر قرار است در مورد دفاع مقدس صحبت کنیم قطعا آزادی خرمشهر نگین این صحبت‌ها خواهد شد. متاسفانه در فیلم آقای دیندار شاهد بودیم پس از سی سال هنوز خرمشهر آباد نشده است و سوال من اینجاست که چه چیزی از آباد کردن این شهر در کشور مهم تر بوده که است به خرمشهر نرسیدیم و به آن موضوع رسیدگی کردیم؟ آقای فهیم فرمودند فیلم یک اثر منتقدانه است اما من می‌خواهم بگویم این فیلم اثری واقعگرایانه است و کارگردان موضوعی را واقعگرایانه روایت کرده است.

درخشان در ادامه جلسه با اشاره به اینکه خود ساکن خرمشهر است و با مشکلات شهر بخوبی آشناست اظهار داشت: به عنوان یک خوزستانی از دغدغه های آقای دیندار خبر دارم و از شرایط مردم خرمشهر هم کاملا باخبرم. متاسفانه ما در کشور بیش از مدیریت بحران، بحران مدیریت داریم. بنظر من آقای دیندار بخاطر دغدغه هایی که داشتند به موارد بسیاری از مشکلات این شهر حتی شده در حد چند صحنه اشاره کرده اند. واقعیت این است که می‌توان به هرکدام از مشکلاتی که در فیلم می‌بینیم در حد یک فیلم مستند مستقل پرداخت.

او در ادامه گفت: بسیاری از مردم این شهر بعد از جنگ تمایل به بازگشت به شهر و دیارشان داشتند اما واقعا شرایط مطلوب نیست. برای مثال یک تاجر چطور به این شهر بازگردد و به تجارت بپردازد وقتی زیرساخت ها هنوز تکمیل نشده است. در فیلم می‌بینیم که یکی از اهالی خرمشهر به کشتی وسط رودخانه الوند اشاره می‌کند و می‌گوید اگر این کشتی مخروبه از این میان برداشته شود بسیاری از مشکلات ما حل میشود. واقعا مگر چقدر هزینه برای برداشتن آن کشتی لازم است که هنوز بعد از سی و اندی سال جابجا نشده است؟

در ادامه جلسه محمود کریمی علویجه گوینده خبر آزادی خرمشهر از رادیو، گفت: آقای اردکانی به درستی اشاره کردند که خط قرمزها جابجا شده اما آیا اگر این فیلم لحن تندتری می‌داشت باز هم به مرحله پخش در تلویزیون می‌رسید؟ البته من به مسئولان هم تا حدی حق می‌دهم که ملاحظاتی را در نظر بگیرند. شبکه های خارجی برنامه های ما را رصد می‌کنند و از صحبت‌های مسئولین و اخبار ما برداشت‌هایی دارند که همان‌ها را در قالب برنامه های مختلف تولید می‌کنند.

کریمی علویجه اظهار داشت: وقتی فیلم «جورچین» آقای دیندار را دیدم فهمیدم ایشان کارگردانی دغدغه مند، عمیق و بی ادعا هستند و انسان هایی مثل ایشان در عرصه هنر کم داریم. من از حوزه پژوهشی به فیلم نگاه می‌کنم و می‌دانم آقای دیندار چند سال درباره موضوع فیلم شان تحقیق داشته اند و این مورد در فیلم کاملا مشهود است.

در پایان جلسه علیرضا نورانی ضمن قدردانی از سازندگان مستند «از آزادی تا آبادی» گفت: مسایل و مشکلات خرمشهر واقعا فاجعه آمیز است. متاسفانه فقر و بیکاری در شهر بیداد می‌کند و مردم امکانات درمانی ندارند. عموی من فرمانده جنگ بودند و در عملیات ولفجر شیمیایی شدند و بینایی یک چشم را کاملا و چشم دیگر را تا هفتاد درصد از دست دادند. چند وقت پیش مشکل چشم پیدا کردند و نیاز بود فشار خون چشم شان اندازه گیری شود اما متاسفانه دستگاه فشار خون چشم در کل شهر آبادان و خرمشهر وجود ندارد.

او در پایان افزود: خرمشهر برای همه مردم ایران عزیز و نوستالژیک است و این شهر عزیز با مشکلات بسیاری دست به گریبان است که یکی از عمده ترین شان نداشتن آب آشامیدنی مناسب است. متاسفانه در چند وقت اخیر ما عزادار پنج میلیون اصله درخت نخل بودیم که بخاطر مدیریت های غلط در زمینه کشاورزی رخ داد.