تربیت دینی با منزلت‌بخشی محقق می‌شود

مفسر قرآن کریم و شارح نهج البلاغه در گفت‌وگو با پانا گفت: امیدوارم دل‌های شما به نور ولایت اهل بیت و معارف عمیق خاندان عصمت و طهارت روز به روز روشن تر باشد و در مقام تعلیم و تربیت و رشد موفق باشید که گوهری برتر از دانش و معرفت برای وجود انسان نمی اندیشم.

محمدعلی انصاری در ادامه خطاب به شرکت کنندگان در دوره منادیان تربیت ۴ استان اصفهان گفت: بلوغ و رسیدن یک شی به حد نهایی و کمال به واژه تربیت تعبیر می شود. در واژه تربیت دینی، یک دین داریم که واژه عربی است، از این شاخه گرفته می شود، "دان یدین"به معنای حساب و کتاب، این دین عربی است، اما دو واژه دینی داریم که عربی نیست و مشترک است بین زبان فارسی و عربی و به معنای کیش و آیین و مرام به کاربرده می شود.

وی افزود: هنگامی که انسان به جایی برسد که تمام ظرفیت ها و استعدادهایی که در درون اوست شکوفا شود، مبتنی بر آموزه های وحیانی، تربیت دینی خواهد داشت.

انصاری بیان کرد: اساسا وظیفه دین تبیین غرض و هدف آفرینش انسان است، اول اینکه خداوند چرا انسان را آفریده است و خداوند شش عنوان را برای چرایی خلقت و چرایی آفرینش انسان بیان می کند.

وی بیان کرد: دومین فلسفه دین و هدف اصلی ایجاد ارتباط بین انسان و خداوند است، هیچ مکتبی جز ادیان الهی امکان زدودن راه ارتباط بین انسان و خدا را ندارد. به دلیل این که خود دوست باید بگوید خانه دوست کجاست و راهکار رسیدن به خداوند و ارتباط با حضرت احدیت صرفا از مسیر الهی طراحی می شود، اسامی که در قرآن به دین داده می شود همه راه است. صراط، طریق، شریعت. یعنی راهی که آغازی دارد و از ما شروع می شود، پایانی دارد که به ذات او منتهی می شود، این مسیر را انسان طی می کند تا انتهایی که راه خداوند است.

انصاری تصریح کرد: هدف دوم دین که گشودن راه ارتباط انسان با خداست، به چهار شاخه تقسیم می شود. اول ارتباط عبادی. یعنی جز از مسیر ادیان و وحی ارتباط با خداوند را نمی توانند پیدا کنند. دوم راه ارتباط حبی، راه عشق ورزی و راه محبت با خداوند است، سومین راه، راه علمی است و اینکه چگونه انسان می تواند آگاهانه با خداوند ارتباط برقرار کند که خود دانش و ساز و کار نیاز دارد. این راه را خداوند باز کرده است به صورتی که تک تک انسانها می توانند از مسیر تقوا به طریق الهی برسند، خداوند معلم و انسان متعلم باشد. چهارم راه ارتباطی همراهی و همدمی که این راه فقط در دین و در تعالیم دین دیده می شود، پس ادیان الهی آمده اند تا راه‌های چهارگانه ارتباط الهی را باز کنند.

وی در ادامه گفت: هدف سوم باروری امور بشریت است، انبیا آمده اند تا فراموش شده ها را به بشر یادآوری کنند و نعمت های پنهان را رو کنند، آمده اند تا حقوق بشریت را زیر و رو و بارور کنند یعنی رسالت دین شکوفایی اندیشه های بشری است.

انصاری تصریح کرد: چهارم،انسانها حس مسئولیت و شخصیت پیدا کنند و پاسخگو باشند، دین بار مسئولیت را بر دوش انسان قرار داد تا در قبال خود و وجود و داشته هایشان پاسخگو باشند. خداوند مسئولیت را به انسان داد و در قبال آن به انسان ظرفیت داد، او را به جایی رساند که لیاقت مسئولیت و پاسخگویی را داشته باشد که این رساات ادیان الهی است. پنجم، معنابخشی به زندگی انسان. تمام شاخه های علوم بر این مبنا است که ساز و کارها و رفاه بیشتری به انسان بدهد، اما هیچ مفهومی ندارد، آن چیزی که معنا به زندگی انسان می بخشد، ادیان الهی است. ششم، ایجاد نظم و انضباط دادن به زندگی انسان، در دین آگاهی به انسان داده می شود که انضباط پیدا کند، وقتی انسان به این نتیجه می رسد که پایانی در انتظار اوست، این اعتقاد به معاد است که انضباط را به زندگی وی می دهد و ضمانت اجرایی زندگی انسان نظم زندگی است.

وی ادامه داد: در مبحث مدیریت، مدیریت زمان اولین جایگاه را به خود اختصاص می دهد، انضباطی که نماز به انسان نمازگذار می دهد، زندگی انسان را منضبط می کند و بهترین فواید احکام الهی انضباط بخشی به انسانها است.

وی افزود: چهار مزیت برای تربیت دینی شمرده شده است که اولین آن این است که تنها مکتبی که می تواند تربیت اصیل برای انسان ‌داشته باشد، خالق انسان است.

انصاری در ادامه گفت: دومین نکته تربیت دینی مبتنی بر مقوله ای به نام فطرت است، خداوند در وجود و ذات انسان استعدادها و توانایی هایی را قرار داده است که از آن تعبیر به فطرت می کنیم و شناخت و به کار بستن اینها، کار پیامبران الهی است. پیامبران با فطرت به بشر نفوذ می کردند و تربیت دینی مبتنی بر فطرت است. پیچیدگی های انسان از درون فطرت او می آید. از اجزای فطرت در انسان کمال جویی و اوج خواهی است. انسان سیری ناپذیر است و این فطرت انسان است. چه در مسائل مادی و چه در مسائل معنوی و علمی، پیامبر به بالاترین رتبه علمی رسیده بود و باز خداوند به او گفت: قل رب زدنی علما، انسات زیباطلب و زیبایی گراست و این فطرت انسان است، مزیت تربیت دین این است که فطرت گراست.

وی در مورد مزیت سوم تربیت دینی گفت: عقل بنیاد است. یعنی تربیت دینی جهل سوز است و با جهل میانه خوبی ندارد و چهارم تربیت دینی علم پایه، یعنی مبتنی بر علم است. در تربیت دینی خرافه نداریم، سحر و جادو در مجموعه دینی وجود ندارد، تربیت دینی علم بنیاد است.

این مفسر قرآن بیان کرد: شش اصل در باب تربیت دینی وجود دارد که اولین آن، تربیت آگاهی بخش یعنی رشدی که در این تربیت وجود دارد مبتنی بر آگاهی بخشی است، قرآن کریم که اصلی ترین و بنیادی ترین کتاب تربیت ماست، ترییت محور است، اصلا برای تربیت انسان آمده است. سه محور کل دین را تشکیل می دهد. محور باورهای دینی، اخلاق دینی و احکام و قواعد دینی و آگاهی بخشی در این سه حوزه تربیت بخشی است. روش‌های این آگاهی بخشی مهم است.

وی بیان کرد: دومین تربیت دینی تربیتی است عینیت بخش. یعنی قبل از آن که شنیداری باشد دیداری و مبتنی بر عمل است. همه چیز در محور عمل در تربیت دینی است. اصل سوم به کار گرفتن عنصر تنبیه و تشویق است. وجود انسان را خداوند بهانه ای آفریده که تا شوق نیاید، عمل نمی جوشد. اصل چهارم نقد است. از ابتدایی ترین روش‌های نقد، خطاب غیرمستقیم است، بزرگان ادب فارسی وقتی خواسته اند نقد کنند خودشان را خطاب قرار داده اند.

انصاری در مورد اصل پنجم گفت: همه مسلمانان باید یک دوره کامل معروف شناسی و منکر شناسی داشته باشند. در قانون وقتی امر به معروف و نهی از منکر می آید، اول امر به معروف آمده، وقتی جای آن عوض شد، نتیجه اش هم عوض می شود، خیلی ساده برای بچه ها معروف ها را بگویید، انسان نیاز به دیدن دارد پس ریا می کند، نوجوان می خواهد دیده شود، مربی نگاهش نگاه منکری نباشد. والدین در خانه بیشتر نهی از منکر می کنند، اگر می خواهید بچه ها را نهی کنید، بابی را باز کنید تا زمانی که دری را باز نکنیم نمی توانیم دری را ببندیم، بنابراین راهی به آنها نشان دهید.

وی در پایان گفت: تربیت دینی محقق نمی شود مگر با منزلت بخشی و در تربیت دینی تکنیک بنده یُسر است. پیامبر چند توصیه به امیرالمومنین فرموده اند اول این که آسان بگیر، سخت نگیر، تربیت دینی تربیت یُسر محور است، از روش‌ها و آسان استفاده کنید و سومین ملاحظه تربیت باید مبتنی بر ملاطفت و لطف باشد و مقوله تربیت با جبر نمی سازد و اگر عنصر اختیار فعال باشد موثر است.