هشدار کارشناسان از دل بحران مشهد

مهدی زینلی، کارشناس ارشد مهندسی منابع آب و عضو گروه مهندسی اجتماعی آبانگاه با اشاره به اینکه فرونشست زمین، برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و غفلت رسانه‌ها از واقعیت‌های بحران را از نشانه‌های هشدارآمیز این وضعیت دانست عنوان کرد:ما با کمبود آب مواجه نیستیم، بلکه با مصرفی مواجه‌ایم که به هیچ وجه با ظرفیت منابع موجود هماهنگ نیست.تمدنی که امروز در مشهد شکل گرفته، حاصل دسترسی به منابع پایدار بوده، اما اکنون رفتار مصرفی ما به‌شدت از کنترل خارج شده است.

زینلی با استناد به آمارهای منابع رسمی افزود: در سال ۱۳۴۸، با تنها ۱۳۰۰ حلقه چاه، دشت مشهد ممنوعه اعلام شد. امروز نیز بیش از ۸۰ درصد آب مشهد از طریق چاه‌ها تأمین می‌شود. این یعنی فشار بی‌سابقه‌ای بر منابع زیرزمینی که هر سال بیشتر فرو می‌نشینند. فرونشست زمین در برخی نقاط مشهد به ۲۰۰ میلی‌متر رسیده است.

وی در ادامه با انتقاد از نگاه ساده‌سازی‌شده به بحران آب، گفت: ما به جای آن‌که به مردم بگوییم بحران از ناترازی میان منابع و مصرف است، توصیه‌های خُردی مثل بستن شیر آب موقع مسواک زدن را تکرار می‌کنیم. این در حالی است که حدود ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و مدیریت این بخش مغفول مانده است.

وی منابع آب، طرح بارورسازی ابرها را نیز یک موضوع علمیِ جذاب اما بی‌اثر در مقیاس شهری دانست و گفت: رسانه‌ها روی ایده‌هایی مثل بارورسازی ابرها به‌خاطر جذابیت علمی‌ آن مانور می‌دهند، در حالی‌ که این روش‌ها در سطح کلان‌ هیچ تأثیری در حل بحران ندارند. بارورسازی ممکن است تأثیراتی در سطح محلی داشته باشد، اما سهم آن در تراز آبی یک شهر تقریباً صفر است.

زینلی تأکید کرد که مسئله اصلی، فهم دقیق ناترازی آب در جامعه است و رسانه‌ها باید به جای سطحی‌نگری، به آموزش و آگاهی واقعی بپردازند.

وی گفت: مردم باید بفهمند منابع محدود ما تجدیدپذیر نیستند مگر از طریق بارش، و هر سال تنها بخشی از منابع زیرزمینی بازیابی می‌شود. در غیر این صورت، هم منابع آبی را از دست می‌دهیم و هم با پدیده فرو‌نشست ساختاری زمین مواجه خواهیم شد.

وی در پایان به فقدان جریان سازی رسانه ای واقعی در حوزه آب اشاره کرد و گفت: به جای اقدامات کلیشه‌ای و روابط عمومی‌محور، باید جریان مطالبه‌گری در رسانه‌ها شکل بگیرد. نظام رسانه‌ای باید روی سه سطح ارزش، شناخت و رفتار مصرفی تمرکز کند تا تغییر پایدار رخ دهد. تنها سند جامع آموزش و فرهنگ‌سازی در حوزه آب تاکنون در مشهد تدوین شده که می‌تواند به الگویی برای کشور تبدیل شود.