کارنامه چهل‌وسه سال «سوادآموزی»؛ ریشه‌کنی بی‌سوادی به برکت انقلاب اسلامی

شاپور محمدزاده در گفت‌وگو با پانا درباره دستاوردهای سازمان نهضت سوادآموزی اظهار کرد: «در دهه‌های سپری شده نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شاهد حرکت‌های آموزشی، علمی، فرهنگی و اجتماعی متعدد و متنوعی بودیم، بعد از گذشت بیش از چهل و دو سال از تأسیس نهضت سوادآموزی کاملاً مشخص است که از مهم‌ترین و ریشه‌ای‌ترین این حرکت‌ها، آغاز بسیج ریشه‌کنی بی‌سوادی به فرمان حضرت امام خمینی (ره) در سال‌های آغازین تأسیس بوده است. چنانچه توسعه عدالت آموزشی و ایجاد فرصت برابر یادگیری برای همه را در اولویت اصلی نظام نوپای جمهوری اسلامی قرار دادند و تأکید کردند همه باسوادان برای آموزش افراد محروم از نعمت سواد به پا خیزند.»

وی افزود: «سازمان نهضت سوادآموزی به عنوان تنها متولی سوادآموزی با برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر روند فعالیت‌ها و طرح‌های سوادآموزی در کشور همواره سعی و اهتمام کرده تا با ترسیم چشم‌اندازی بلندمدت و متعالی، برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدتی برای علاج معضل بی‌سوادی در جمهوری اسلامی ایران انجام دهد و باعث ارتقای نرخ‌های باسوادی در گروه‌های سنی مختلف از جمله 49 - 10 سال شده که نتایج سرشماری‌های ملی اخیر، نمونه‌ای از نتایج و اثرات کمی آن در جامعه است.»

محمدزاده با بیان اینکه سازمان نهضت سوادآموزی همواره به منظور تحقق امر تاریخی حضرت امام خمینی (ره) در تلاش و فعالیت بوده است ادامه داد: «این سازمان با مد نظر داشتن تصمیماتی همانند تمرکززدایی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های برون‌سازمانی، کاهش تصدی‌گری و برون‌سپاری، تنوع‌بخشی به محتوا و لحاظ‌کردن ویژگی‌های فردی افراد بزرگسال، اقدام به طراحی و اجرای طرح‌های میان‌مدت و ضربتی برای شناسایی، جذب و آموزش افراد بی‌سواد و کم‌سواد کرده است.»

معاون وزیر و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی بیان کرد: «در سال‌های اخیر شعارهای انتخابی که از سوی مقام عظمای ولایت و معظم‌له بیان می‌شود که اکثراً حول محور تولید بوده و سال 99 به عنوان «جهش تولید» و سال 1400 هم مزین به عنوان «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» مزین بود، از این رو سازمان نهضت سوادآموزی نیز همچنان و همانند سال‌های گذشته سمت و سوی فعالیت‌های خود را به تلفیق مهارت‌های شغلی و حرفه‌ای با سوادآموزی پایه سوق داده است و علیرغم همه‌گیر شدن بیماری کووید 19 و تعطیلی مراکز آموزشی و به وجود آمدن بحران در این عرصه، توانسته است در چهارچوب دوره‌های سوادآموزی، آموزش مجازی و تلویزیونی را ادامه دهد و جلوی تداوم امر بی‌سوادی را بگیرد. سازمان در کنار آموزش سواد با اجرای طرح سواد و زندگی اقدام به آموزش‌های شغلی و حرفه‌ای بومی و زودبازده به مخاطبین دوره‌های خود کرده است.»

وضعیت سواد در ایران قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در یک نگاه

وی اضافه کرد: «تا آخرین سال‌های سقوط رژیم شاهنشاهی خیل عظیمی از کودکان لازم‌التعلیم از امکان ورود به مدارس محروم بودند و به همین دلیل روز به روز با توجه به روند صعودی رشد جمعیت، بر تعداد بی‌سوادان جامعه افزوده می‌شد. به طوری که طبق سرشماری سال 1355 خورشیدی، از کل جمعیت 27.1 میلیون نفری 6 ساله به بالا، 14.2 میلیون نفر (52.5 %) بی‌سواد بوده‌اند. یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و با توجه به اهمیت و ضرورت سوادآموزی، به فرمان امام خمینی (ره) در دی ماه 1358 نهضت سوادآموزی تأسیس شد.»

محمدزاده گفت: «در اساسنامه نهضت سوادآموزی، هدف از تشکیل این نهاد از بین بردن بی‌سوادی در کشور اعلام شد و در این اساسنامه که در سال 1363 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، نهضت، سازمانی وابسته به وزارت آموزش وپرورش اعلام شد. در این اساسنامه قید شد سرپرست نهضت به عنوان معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان انجام وظیفه کند. پس از تأسیس نهضت سوادآموزی تا سال 1365 نزدیک به 11 میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از %47.5 به حدود 61.8% رسید. اما به علل گوناگون و از جمله رشد سریع جمعیت و فقدان امکانات آموزشی برای همه خردسالان، قدر مطلق بی‌سوادی نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود 600 هزار نفر نیز افزایش داشته است. با اجرای طرح بسیج عمومی سوادآموزی در سال 1369 و آموزش بیش از 4.1 میلیون نفر بی‌سواد مطلق در طول یک دهه، در سال 1375 نرخ باسوادی در ایران به 79.5% رسید (18% افزایش). این افزایش در سرشماری 1385، 90 و 1395 به ترتیب به %84.6، %84.8 و 87.6% ادامه پیدا کرد و در برآورد سال 1400 این رقم به 90.5 درصد افزایش یافته است.»

افزایش درصد باسوادی در گروه سنی 6 ساله و بالاتر

معاون وزیر و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی ادامه داد: «جمعیت 6 سال و بالاتر کشور بالغ بر 71.506.392 شمارش شده است که 62.666.760 نفر آن‌ها خود را باسواد و 8.795.553 نفر فاقد سواد اعلام کرده‌اند. بر این اساس درصد باسوادی از 47.5 درصد سال 1355 به 87.6 درصد در سال 1395 رسیده است و در برآورد سال 1400 به عدد 90.5 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ بر 42.5 درصد افزایش یافته است.»

افزایش درصد باسوادی در گروه سنی 49 - 10 سال

وی افزود: «کل جمعیت 49 - 10 ساله 51.731.334 نفر بوده‌اند که از این رقم تعداد 49.006.796 نفرباسواد، 2.692.389 نفر بی‌سواد و 32.149 نفر اظهارنظر نشده بوده‌اند. درصد باسوادی در این جمعیت حدود 48.8 درصد در سال 1355 بوده است در حالی که طبق سرشماری سال 1395 این رقم به 94.7 درصد رسیده است و قریب به 46 درصد رشد نشان می‌دهد که این رقم در برآورد سال 1400 به 97.1 رقم درصد افزایش یافته است.»

کاهش فاصله درصد باسوادی بین زنان و مردان

محمدزاده بیان کرد: «در راستای هدف ایجاد عدالت جنسیتی در سوادآموزی همچنین ضمانت دسترسی کامل و عادلانه دختران به آموزش پایه باکیفیت مناسب، در سال‌های مورد مطالعه با اختصاص حدود 80 درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به دختران و زنان به‌خصوص در مناطق روستایی باعث شده شاخص سواد در قشر زنان با شتاب بیشتری افزایش پیدا کند، به‌طوری که نتایج سرشماری انجام شده در بین سال‌های 1355 تا سال 1395 نشان می‌دهد تفاوت نرخ باسوادی در بین زنان و مردان از 23.4 درصد در سال 1355 به حدود 6.8 درصد در سال 1395 کاهش یافته است و این رقم در برآورد سال 1400 به کمتر از 6.1 درصد رسیده است.»

کاهش فاصله درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی

معاون وزیر اضافه کرد: «به منظور تحقق عدالت آموزشی و کاهش اختلاف سواد بین مناطق شهری و روستایی کشور، اختصاص حدود 55% از فعالیت‌های سوادآموزی به مناطق روستایی در 39 سال گذشته، باعث شده شاخص سواد در مناطق محروم کشور بهبود پیدا کند، به طوری که طبق سرشماری‌های انجام شده، بین سال‌های 1355 تا 1395 میزان باسوادی مناطق شهری از 65.4 درصد در سال 1355 به 90.8 درصد در سال 1395 افزایش یافته است. در همین زمان نرخ باسوادی مناطق روستایی از 30.5 % به 78.5% درصد افزایش نشان می‌دهد. به عبارت دیگر میزان افزایش باسوادی در مناطق روستایی باشتاب بیشتری صورت گرفته است و تفاوت درصد باسوادی در بین مناطق شهری و روستایی از 34.9 % سال 1355 به حدود 12.3 درصد در سال 1395 کاهش یافته است و این رقم در برآورد سال 1400 به11 درصد رسیده است.»

رئیس سازمان نهضت سوادآموزی با بیان طرح‌های در حال اجرای سوادآموزی آنان را در قالب آموزش اولیای بی‌سواد دانش‌آموزان؛ سوادآموزی گروه سنی 19 - 10 ساله؛ سوادآموزی عشایر؛ مراکز یادگیری محلی؛ حلقه‌های کتاب و کتابخوانی؛ خواندن با خانواده؛ سوادآموزی اتباع خارجی؛ سوادآموزی زندان‌ها؛ سوادآموزی نیروهای مسلح؛ طرح آموزش مقدمات رایانه به سوادآموزان دوره انتقال؛ برنامه‌های فرهنگی و آموزشی (طرح نماز کلید بهشت) آموزش عملی نماز؛ طرح سوادآموزی تبلتی خانواده سلامت؛ محتوا و رسانه‌های آموزشی؛ محتوا و رسانه‌های آموزشی نام برد.

دستاوردهای بین‌المللی

وی در پایان افزود: «سازمان نهضت سوادآموزی با هدف از بین بردن بی‌سوادی، توسعه و تعمیق سواد و ارتقای فرهنگ اسلامی با اجرای طرح‌های مختلف و اثربخش توانسته علاوه بر سوادآموزی قشرهای وسیعی از جامعه هدف خود، طرح‌های موفقی را به مرحله اجرا بگذارد که به تعدادی از آن‌ها در این مطلب اشاره شد. ارسال نتایج برخی از این برنامه‌ها به مجامع بین‌المللی و شرکت در مسابقات مذکور باعث شد که جوایز و نشان‌های افتخار متعددی را کسب کند.»