چرا آواز در موسیقی ایرانی گم شده است

در یکی از روزهای پاییزی، موسسه هنرمندان پیشکسوت برای هنرمندان آبان ماهی جشن تولدی برگزار کرد و من هم بنا به حرفه خبری‌ام در آن جمع حضور پیدا کردم. حضور هنرمندان رشته‌های مختلف که حالا بعد از دو سال دیداری تازه می‌کردند حال و هوای خودش را داشت اما ارتزاق معرفت از گعده‌های چندنفری که هرکدام دور میزی نشسته بودند و درباره موضوعی گپ و گفت داشتند، جذاب‌ترین بخش این دورهمی بود.
در گوشه‌ای از سالن جمع سه نفره‌ای از اساتید حوزه موسیقی را می‌بینم که گرم صحبت هستند. «علیرضا افتخاری»، خواننده نام‌آشنای ایرانی و «منوچهر غیوری» از نوازندگان موسیقی ایرانی که بیشتر اوقات خود را در حضور استاد کسایی بسر برده است و ردیف‌های موسیقی اعم از ساز نی و آواز را از وی فراگرفته است و «ابوالفضل صادقی نژاد» آهنگساز و نوازنده‌سنتور که سال‌ها قبل رئیس نظارت و ارزشیابی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.
آرام و با کسب اجازه در کنار میز جمع سه نفره شان می‌نشینم و گوش می‌دهم تا فرصت و مجالی به من می‌دهند و خطاب به علیرضا افتخاری، خواننده شناخته‌شده و پیشکسوت می‌پرسم: «استاد، چرا آواز در موسیقی ایرانی گم شده است ؟»
گویی داغ دل جمع سه نفره شان را تازه کرده باشم، فنجان‌هایشان را زمین می‌گذارند و افتخاری با همان لهجه شیرین اصفهانی‌اش خطاب به «منوچهر غیوری» می‌گوید: «استاد شما سر صحبت را باز کنید»
غیوری با شعری سخنش را آغاز می‌کند: «گفتم به فلک چه سرخ کردار شد، با بی‌هنران و سبقگان یاد شد، برگوی این شیوه که آموخت تو را؟»
افتخاری: «استاد ما تازه دنبالش می‌گردیم در حالیکه همه این‌ها در قدیم وجود داشت. افسوس... دیگر کجاست تاج و طاهرزاده و ادیب‌ها»

غیوری: «زمانی آقای کسایی می‌گفت، موسیقی ما به چند دسته تقسیم شده است. دسته اول آن‌هایی هستند که موسیقی را می‌دانند ولی نمی‌توانند اجرا کنند چون درواقع تئوریسین بودند. دسته دیگر آن‌هایی هستند که نمی‌دانند اما به داخل میدان می‌آیند درواقع این گروه تقلید و تحقیق نمی‌کنند.»
افتخاری: «اصل موسیقی آواز در بیان درد است. شما ببینید از اوایل انقلاب به این‌طرف این آوازهایی که شنیده شده کدامش درد است و جایی گیر است. وقتی درد و رنج و عشق را بشناسند خروجی‌اش اثرگذار است.»
غیوری: «طبیعی است وقتی کار مادی شود و به خاطر پول باشد، همین می‌شود. آن زمان با یک‌تکه نان خشک خوب زندگی می‌کردند. درواقع زمان قدیم آرامش داشتیم اما آسایش نداشتیم یعنی ده نفر زیر کرسی غذا می‌خوردیم و صبح می‌رفتیم و برمی‌گشتیم و حرفی از یخچال و فریزر نبود اما اکنون آسایش داریم یخچال و امکانات و غیره اما آن آرامش را نداریم.»
افتخاری: «دلیلش این است که حقیقت گم شده است.»
غیوری: «آرامش از اجتماع گرفته شده است. زمانی آقای خوشدل می‌گفت؛ من تنگدلم یا که جهان تنگ شده است، تیره بصرم یا افقم رنگ شده است، بر گوش نمی‌رسد صدای مرغ یا ساز طبیعت خَش آهنگ شده است.»

افتخاری: «ما خودمان را گم کرده‌ایم. من نوعی نمی‌دانم چرا باید بخوانم؟ یک قرارداد پولی بسته می‌شود و اگر آن‌طرف آب باشد دلار و غیره، ملاک قرار می‌گیرد. این درحالی است که اگر آن زمان به حضرت حافظ می‌گفتند بیا سوار کشتی شو و برو به محیطی غیر از ایران می‌گفت چرا باید بروم؟»
غیوری: «چه آسان می‌نمود اول غم دریا به بوی سود. غلط کردم که این طوفان به صد گوهر نمی‌ارزد.»
صادقی نژاد: «دو موضوع اتفاق افتاده است. یکی اینکه ما در خودمان گم شده‌ایم و دیگر اینکه ارزش‌ها و اهداف گم شده است. من به‌عنوان آهنگساز برای ادامه مسیر کارم با سختی‌های زیادی روبرو هستم. برای مثال آخرین کاری که برای استاد ساختم در زمان اجرا با دنیایی از موضوعات خاص روبرو شدیم و اکنون هم یکسالی است آلبوم سالار عقیلی را آماده کرده‌ام و یک سال است تک‌نوازی‌های خودم را در قالب آلبوم آماده کرده‌ام، اما نمی‌توانم پخش کنم زیرا کسی حمایت نمی‌کند. کسی دنبال ارزش‌ها نیست و بیشتر از اینکه بخواهند به ارزش فکر کنند که موسیقی ایرانی و سنتی و غیره چیست به چیزهای دیگر فکر می‌کنند.»

افتخاری: «در این مواقع فقط به سود و پول توجه می‌شود و نه چیز دیگر.»
صادقی نژاد: «بله وقتی از ارزش‌ها ضد ارزش می‌سازیم و ضد ارزش‌ها را ارزشمند جلوه می‌دهیم بزرگ‌ترین معضل جامعه که ریا و نفاق است، رشد می‌کند. آنچه این روزها در موسیقی گم شده است، صداقت است. همین منجر به گم‌شدن آواز در موسیقی ایرانی شده است.»
غیوری: در انتها با این سخن بحث را تمام می‌کند: «هنر باید در نهاد افراد باشد. برخی چسبیده به کار هستند و برخی چکیده کار هستند و ذاتاً هنرمنداند. اگر هنر از آموزش‌وپرورش پایه‌ریزی شود و مقداری به این نونهال‌ها بال‌وپر داده شود و استعدادیابی کنند، آنچه باید رخ می‌دهد. این مهم به‌وسیله آموزش‌وپرورش ممکن می‌شود.»