روند استانداردسازی علمی در شورای هماهنگی علمی سازمان پژوهش بررسی شد

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در ابتدای این جلسه حسن ملکی، ضمن ابراز خرسندی از فعالیت شورای هماهنگی علمی در سازمان، گفت: همانطور که می‌دانید، این شورا، تنها شورای علمی و قانونی، دارای جایگاه در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی است لذا بر تشکیل مداوم آن تاکید دارم و معتقدم موقعیت علمی سازمان با این شورا عینیت می‌یابد.

وی ادامه داد: بدیهی است که سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، یک سازمان علم‌ محور است اما ضروری است این محوریت علمی را در عمل نیز اثبات کنیم؛ باید نشان دهیم که سازمان پژوهش، قدرت، صلاحیت علمی و شایستگی را دارد که در آموزش و پرورش مرجعیت علمی داشته باشد.

معاون وزیر بر لزوم توجه به 6 بخش، در مسیر پژوهش محوری سازمان تاکید کرد و گفت: یکی از مباحث مهم در این مسیر، تدوین فرایندها به شمار می‌رود بنابراین در مرحله نخست، باید بررسی کنیم که کدام فرایندها در سازمان معطل مانده است و پس از شناسایی فرایندهای معطل مانده، آن را در دستور جلسه قرار دهیم و به تولید فرایند بپردازیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد: آنچه که فرضیه را به علم تبدیل می‌کند، فرایند است. در واقع آنچه که علم را علمی‌تر می‌کند، همین فرایند است و فرایندها تعیین کننده هستند. نکته دوم در این مسیر، تعیین شاخص‌هاست زیرا فرایند یک راه است که در مسیر آن اطراق گاه‌های مختلفی وجود دارد لذا باید بررسی کنیم که در کدام نقاط شاخص کم داریم و برای آن به تولید بپردازیم.

ملکی ادامه داد: نکته بعدی در این مسیر، تولیدات علمی است که باید به آن توجه کنیم. در این راستا، باید فضای علمی مناسب در سازمان پژوهش، را مد نظر قرار دهیم زیرا اگر فضا علمی نباشد و افراد تنفس علمی نداشته باشند، رغبت برای تولیدات علمی نیز، وجود نخواهند داشت لذا باید با جدیت در این مسیر پیش برویم و فضای سازمان را در معیارها، الگوها و ... کاملا علمی کنیم.

نقدعلمی؛ عنصر مهم پژوهش محوری

وی، نقد علمی را عنصر مهمی در مسیر استانداردسازی و پژوهش محوری دانست و گفت: نقد علمی مبحث دیگری است که باید به صورت جدی، وارد آن شویم و این شورا در آن تاثیرگذار است لذا باید فرصتی برای راه اندازی نقد علمی در عرصه‌های مختلف ایجاد کنیم و کار را در این ریل دنبال کنیم. نکته آخر نیز ترویج علمی است که با همه نکات گفته شده متفاوت است. بدیهی است که تولید بهترین کالا بدون تبلیغ موثر نیست بنابراین ما باید بر روی ترویج به شکل جدی کار کنیم زیرا جا دارد برخی از کارهای مهم و جالب را در سطح بین المللی نیز معرفی کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم ارائه گزارشی از مبنای تعیین سنجه‌ها و شاخص‌ها در جلسه پیش رو تاکید کرد و گفت: موارد امروز بیشتر بر مبنای تعیین سنجه‌ها و شاخص‌ها پیش خواهد رفت.

عابد بدریان نیز در ادامه جلسه به ابعاد مختلف مصوبه 828 اشاره کرد و گفت: محور صحبت‌های امروز، بر پایه ماموریتی است که با مصوبه 828، به سازمان محول شده است زیرا یکی از سیاست‌های راهبردی وزارت آموزش و پرورش ساماندهی منابع آموزشی تولید شده توسط بخش خصوصی است. در واقع هدف از این مصوبه همسو سازی منابع آموزشی و تولید شده توسط بخش خصوصی با اسناد بالادستی است لذا من اشاره‌ای به بحث ساماندهی و رسالتی که بر عهده سازمان است خواهم داشت.

وی افزود: یکی از مهمترین اهداف این مصوبه استاندارد سازی و هدایت تولید یا به نوعی همسو سازی با اهداف وزارت آموزش و پرورش است لذا ما از این طریق می‌توانیم مدیریت و هدایت تولیدات را به سمت اسناد بالادستی داشته باشیم. از سویی به دلیل محدودیت تولیدات سازمان پژوهش و با توجه به پتانسیل‌های بخش خصوصی، می‌توان از این ظرفیت در این بخش‌ها استفاده کرد. طبعا با این نوع همکاری انتظاراتی نیز از سوی بخش خصوصی وجود دارد لذا ما می‌توانیم در این راستا از تولیدات بخش خصوصی حمایت به عمل آوریم که دارای روش‌های مختلفی خواهد بود.

وی در ادامه به ارائه گزارشی از وضعیت موجود در این عرصه پرداخت و روش‌های مختلف را نیز مورد بررسی قرار داد.

ضرورت ماموریت محوری در استانداردسازی احساس می‌شود

حسن مظاهری، دبیر شورای هماهنگی علمی در ادامه جلسه ضمن تشکر از بررسی ابعاد مختلف، گفت: براساس ماموریتی که سازمان دارد، تولید استانداردها و معیارها و شاخص‌ها با سازمان پژوهش است و در این راستا دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، مدیریت و راهبری این کار را انجام می دهد لذا تلاش ما این است که نگاه را به سمت تولید محور سوق دهیم.

وی افزود: در این راستا، هر استاندارد و راهنمایی برای تولید شدن از گروه درسی مربوطه کمک خواهد گرفت و کمیسیونی نیز برای آن، تشکیل خواهد شد که اقدام به تولید سند خواهد کرد. در واقع وقتی سند به دبیرخانه شورای هماهنگی علمی می‌رسد، یک کارگروه تخصصی برای بررسی ایجاد خواهد شد و در کمیته معین که کار تایید خواهد شد. در مرحله بعد، کار برای رسیدن به شورای هماهنگی علمی و مصوب شدن، آماده خواهد شد لذا تلاش ما این است که با رویکرد اسناد تحولی این فرایند را تغییر دهیم و خروجی‌های بهتری در آینده داشته باشیم.

علی محبی، معاون برنامه‌ریزی درسی و تولید بسته های تربیت و یادگیری سازمان نیز در این بخش، ضمن تقدیر از دفتر انتشارات و فناوری آموزشی برای فعالیت‌های انجام شده در راستای تعیین استانداردها، گفت: وضعیت موجود ما در تدوین استانداردها بیشتر تقاضا محور است یعنی در اغلب موارد، همکاران منتظر پیشنهاداتی از سازمان نوسازی یا سایر بخش‌ها هستند تا استانداردهایی را تعیین کنند البته بخشی از فعالیت‌ها نیز، بنا بر تشخیص خود سازمان انجام می‌شود.

وی افزود: در راستای بهبود این عرصه، ما باید بدانیم که کجا هستیم و کجا باید باشیم. در واقع ما باید بدانیم که چه میزان کار انجام نشده داریم و چه میزان کار، در این عرصه انجام شده است. به نظر من، یکی از موارد مهم در این عرصه، تقاضا محوری است اما اگر اینگونه حرکت کنیم معلوم نیست که چه زمانی به مطلوب خواهیم رسید؛ در حالی که اسناد تحولی از ما می‌خواهد یک نقشه جامع داشته باشیم لذا باید به سمت ماموریت محوری و نگاه هدفمند حرکت کنیم.

محبی تصریح کرد: ما باید در این نقشه جامع مشخص کنیم که در چه ابعاد و زمینه‌‌هایی نیاز به استاندارد داریم. وقتی سازمان متولی تایید و تعیین استاندارد است باید برای ابعاد مختلف آموزشی، ورزشی، نوسازی و ... استانداردها را تعیین کنیم زیرا در این صورت مصوبه 828 و مشارکت بخش خصوصی معنا پیدا می‌کند و در این صورت ما می‌توانیم با تعیین قالب، شاخص‌ها و استانداردها و ...، چارچوب همکاری را مشخص کنیم.

بررسی روند استاندارد سازی در بخش‌های مختلف سازمان پژوهش

الهه علوی، از دفتر تالیف آموزش عمومی و متوسطه نظری نیز در ادامه جلسه، بیان کرد: بر مبنای اهمیتی که این موضوع داشت، ما کارگروه و اعضای آن را از دانشگاه‌های مختلف و افراد متخصص انتخاب کردیم لذا ما سعی کردیم افرادی را داشته باشیم که هم در زمینه آموزش دبیران کار می‌کنند و هم دانشگاهی هستند زیرا سعی داشتیم که یک تجربه همه جانبه را در کارگروه داشته باشیم.

وی افزود: مسئله اصلی ما در بخش زیست شناسی این بود که ابتدا آسیب‌ها را تشخص دهیم زیرا آموزش در این بخش، به شدت تحت تاثیر روندی به نام کنکور قرار دارد. بر همین مبنا، ما یک روند نزولی در کتاب‌های آموزشی زیست شناسی داریم. این در حالی است که ما، برنامه درسی ملی و سند تحول و مبانی نظری تعلیم و تربیت را در این عرصه داریم اما مسئله اینجاست که حتی اگر نگاه ما به آموزش زیست شناسی کاملا تخصصی باشد، این امر محقق نشده است.

علوی افزود: در واقع، با توجه به اینکه زیست شناسی یک علم تجربی و حاصل فعالیت، مشاهده و تفکر و طراحی است، حتی اگر هدف، صرفا آموزش زیست شناسی باشد و بر تربیت شهروندان مفید جامعه تاکید نداشته باشیم، باز هم راه را به خطا می‌رویم زیرا کتاب‌های آموزشی در این عرصه، محدود به حفظ مفاهیم، وقایع و فرایندها و داده‌ها شده است.

نوروزی، نیز درباره تعیین استاندارد و سنجه‌های درس کار و فناوری، توضیح داد و بیان کرد: در سال 92، درس کار و فناوری در نظام آموزشی جدید بود لذا ما در آن سال و بر مبنای مصوبه 828 سنجه‌ها را مجددا تعیین کردیم. در این راستا ما کارگروهی تشکیل دادیم، و در طول این سالیان، جلسات متعددی برگزار، و کارهای زیادی نیز انجام شد تا جایی که نزدیک به 15 نسخه تدوین و تغییر پیدا کرد.

وی ادامه داد: در این سند ما بنا را بر برنامه درسی کار و فناوری گذاشتیم و با توجه به اینکه این حوزه شامل چهار قلمرو شایستگی است، ما کل سنجه‌های اختصاصی را بر این چهار قلمرو قرار دادیم.

افشار بهمنی، مدیرکل دفتر تالیف فنی و حرفه‌ای و کاردانش از اقدامات شورای هماهنگی تقدیر کرد و گفت: طی یکسال اخیر، شورای هماهنگی بستر خوبی را برای توسعه چارچوب‌های عملیاتی، و در تولید بسته‌ها ایجاد کرده است. آنچه که در دفتر ما پیگیری کرده است دارای دو بعد است که یک بعد منابع آموزشی و تربیتی حوزه‌های درسی است که بیشتر بر محور بسته‌های تربیتی و اجزای آن قرار دارد، و بعد دوم منابع آموزشی غیر درسی است.

وی تاکید کرد: ما در فضای دفتر در دو بخش، استانداردها و سنجه‌ها را بررسی کردیم. در این راستا ما اجزا، استانداردها و سنجه‌های متناسب را تدوین کردیم و سعی کردیم نسبت این منابع آموزشی و تربیتی غیر درسی با درسی، دیده شود و ارتباط نیز شفاف شکل گیرد.

مدیرکل دفتر تالیف فنی و حرفه‌ای و کاردانش ادامه داد: همانطور که می‌دانید، شاخه فنی و حرفه‌ای، دارای اقتضائات خاص خود است، و شاخه کار و دانش نیز، مباحثی مختص به خود دارد زیرا در شاخه فنی و حرفه ای می‌توان کتاب را محور قرار داد اما در کار و دانش اینگونه نیست. بر همین اساس در خود فنی و حرفه‌ای تنوع بالایی وجود دارد لذا ما سعی کردیم که اهداف حوزه مربوطه را به نحو کامل پوشش دهیم و مد نظر قرار دهیم.

کشاورز نیز در ادامه از سند تدوین شده، تشکر کرد وگفت: بحث کتاب‌های کمک آموزشی و کمک درسی که سازمان بر آن تاکید دارد، نیاز به یک انسجام دارد لذا باید استانداردهایی را در راستای آفرینش آثار داشته باشیم تا یک همگرایی بین حوزه‌های یادگیری صورت گیرد.

وی ادامه داد: شاید لازم باشد که اندکی از حجم این سند مورد نظر کاهش دهیم زیرا قطعا گسترده بودن این مباحث باعث دلسردی تولیدکنندگان آثار خواهد شد و کار را برای داوران و کارشناسان نیز سخت خواهد کرد.

تربیت باید به موازات آموزش در استانداردها و سنجه‌ها مد نظر قرار گیرد

در بخش پایانی این جلسه، حسن ملکی به جمع بندی مباحث مطرح شده پرداخت و گفت: ضروری است که در این مسیر عجله نکنیم زیرا به نظر می‌رسد برخی از اشکالات و معایب نیازمند تجدید نظر و دقت بیشتری دارد البته این به معنای نادیده گرفتن زحمات همکاران نیست.

وی افزود: ضروری است کارگروهی در دبیرخانه تشکیل شود و نمایندگانی از معاونت‌های مختلف و گروه‌ها حضور داشته باشند تا خروجی‌های شفاف و روشنی را برای تدوین راهنماها ارائه کند. هدف از تولید منابع آموزشی و تربیتی مکتوب این است که باید خلاءهایی را پوشش دهد. هدف اصلی تولید این راهنماها که سه عنوان از آن امروز ارائه شدند، این است که ما یک وسیله‌ای در اختیار داشته باشیم تا از طریق آن تولیداتی که در بازار وجود دارد و منابع آموزشی و تربیتی که از سوی ناشران متعدد تولید می شود، را بر مبنای ماده قانونی 828 مورد ارزیابی قرار دهیم. این ارزیابی باید مورد تایید یا عدم تایید سازمان قرار گیرد لذا آنچه که ما تحت عنوان راهنمای تولید بررسی می‌کنیم، باید ما را به این مقصود برساند.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تاکید کرد: در تولید راهنماها نکاتی وجود دارد که باید در کارگروه به آن توجه کرد. نکته اول این است که آیا لازم است که ما برای تک تک زمینه‌ها به صورت جداگانه، راهنما تولید کنیم؟ یا اینکه امکان ایجاد یک چارچوب کلی در این رابطه وجود دارد؟

ملکی ادامه داد: باید تعیین کنیم که یک کتاب آموزشی از نظر سازمان ما دارای چه مختصاتی است که این وجه مشترک را شامل می شود اما بدیهی است که یک سری وجوه افتراق نیز وجود دارد. این وجوه افتراق ناشی از ماهیت هر یک از زمینه های متعدد است زیرا مثلا کار و فناوری یک سری اقتضائات دارد که با علوم متفاوت است لذا ما باید نوع برخورد را مشخص کنیم تا ببینیم کدامیک از این راه ها ما را به مقصد بهتر خواهد رساند.

وی تصریح کرد: تقاضای من این است که در کارگروه اشکال گوناگون مورد بررسی قرار گیرد زیرا این نکته بسیار مهم است. شاخص‌های ما نیز باید کاملا مشخص شود زیرا علاوه بر آموزش، تربیت نیز برای ما بسیار حائز اهمیت است. در این راستا ما باید تعلیم و تربیت را به موازات یکدیگر مد نظر قرار دهیم.