پیادهمحوری؛ حق فراموش‌شده عابران در کلانشهرها
تهران (پانا) - رویکرد پیادهمحوری چندسالی است که در راستای اجرای سیاست‌های کاهش آلودگی هوا و همچنین ترغیب مردم به کاهش استفاده از خودروی شخصی در کلانشهرهای کشور دنبال شده و پایتخت به الگویی برای اجرای این رویکرد تبدیل شده است.
خیابان‌ها از مهم‌ترین عناصر فضاهای عمومی در شهر هستند که نباید تنها به‌عنوان یک مسیر عبوری برای خودروها دیده شوند و محلی برای تعاملات اجتماعی و قابل دسترس برای همه اقشار جامعه از جمله کودکان، سالمندان و افراد دارای معلولیت محسوب می‌شود اما امروزه با زندگی مدرن تغییراتی در شکل خیابان‌ها ایجاد شده است که بیشتر بر خودرومحوری تکیه دارد. در عین حالل موضوعی که امروزه در مدیریت شهری مورد توجه است این است که چگونه خیابان‌ها و معابر را در شهر برای همگان دسترس پذیر کرد تا مردم بیشترین تعاملات اجتماعی را در آنها داشته باشند و برای همگان مناسب، ایمن و دلپذیرتر باشد.
بنابراین ایجاد فضاهای جذاب و مناسب ازجمله پیادهروها یکی از گام‌های ارتقای کیفیت زندگی شهری است و توجه به مساله پیاده‌روی و احداث پیادهروها در دهه اخیر به رویکردی در مدیریت شهری تبدیل شده است. در دوره قبلی مدیریت شهری رویکرد پیادهمحوری شکل گرفت که در برخی موارد به شکست منجر شد از جمله پیاده‌راه 17 شهریور که یکی از پروژه‌های ناموفق بود. حال این رویکرد مورد استقبال مدیریت شهری فعلی پایخت نیز قرار گرفته است و مسیرهایی با رویکرد پیاده محوری ساخته شده است به این امید که بتواند در کاهش آلودگی هوا سهم اندکی داشته باشد. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که این رویکرد تاکنون چقدر موفق بوده و چقدر توانسته به اهداف خود برسد؟
محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران درباره موفقیت طرح‌های پیاده‌محور در کلانشهر تهران به پانا میگوید: «بخشی از رویکرد پیادهمحوری و استقبال نشدن از آن به نگاه غالب در این زمینه مربوط می‌شود چون نگاهی که در تمام این سال‌ها درباره معابر وجود داشته غلبه خودرو محوری بر عابران پیاده بوده است. خودروسواران و موتورسیکلت‌سواران به نوعی حاکم در معابر شهری بوده‌اند و در این روند حقوق عابران پیاده مورد توجه قرار نمی‌گرفته است و حتی عابران پیاده نیز به نظر می‌رسد خیلی مسلط و آشنا به حقوق خود نیستند و طبیعتاً این نگاه نیز در مدیریت شهری تسری داشته است.»
او با تاکید بر اینکه برخی طرح‌های پیاده‌محور موفق نبوده است، اضافه می‌کند: «از جمله پروژه حدفاصل میدان امام حسین(ع) تا میدان شهدا که هزینه زیادی به شهر تحمیل کرد، با اقبال روبرو نشد چون این پیاده‌راه با نیازهای شهر طراحی نشده بود و بیشتر روند دستوری داشت. از طرفی بودجه هم برای توسعه پیادهروها اختصاص داده شده است اما بازهم سهم عابران آنگونه که باید رعایت نشده است و این امر دست به دست هم داده است تا وضعیت پیادهروها وضعیت مطلوبی در شهر نداشته باشد.»
در دوره جدید مدیریت شهری نیز تلاش شده است سهم عابران پیاده و پیادهروها که محل گذر عابران است مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. حق‌شناس با بیان این مطلب میگوید: « در این دوره در برخی مناطق سعی شده است که سهم پروژه‌های پیاده‌محور را مورد توجه قرار دهیم و عبور خودرو را محو کنیم تا عابران پیاده با آرامش بیشتری تردد کنند. اقداماتی نیز اخیراً انجام شده مثل کاری که در پهنه رودکی و گذر شهریار شد و به نظر می‌رسد در مراحل مقدماتی با استقبال و توفیقاتی همراه بوده است اما اقبال از طرح‌های پیاده‌محور جزو مطالباتی است که نیازمند زمان و فرهنگسازی است، در واقع در این فرایند باید بتوانیم به حقوق شهروندان چه آنهایی که از خودرو و موتورسیکلت استفاده می‌کنند و چه آنهایی که از دوچرخه استفاده می‌کنند یا عابر پیاده هستند، توجه کنیم و نگاه به این بخش باید کامل باشد.»
در واقع استقبال از پیادهراهها به چند مولفه بستگی دارد که مهم‌تری آن درستی اجرای پروژه‌های پیاده محور است که بر اساس مطالعات کارشناسی شده صورت گرفته باشد و سلیقه‌ای اعمال نشده باشد. در اینصورت است که شهروندان نیز از پیاده‌راه استقبال می‌کنند و متولیان نیز به اهداف خود می‌رسند. زهرا نژادبهرام، رئیس کمیته شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران با تایید این مطلب به پانا میگوید: «استقبال شهروندان پایتخت نشین از پیاده‌راه‌های ایجاد شده در شهر مطلوب است. اکنون مردم خیلی خوب از پیادهراهها استقبال می‌کنند به عنوان نمونه پیاده‌راه سپهسالار در خیابان صف، پیاده‌راه باب همایون یا پیاده راه شهریار که امسال به بهره‌برداری رسید مورد استقبال شهروندان قرار گرفته و چنانچه مدیریت شهری پیاده‌راه ایجاد کند، مردم بنا به سلیقه خود از آن استفاده می‌کنند.»
این عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران معتقد است: «تجربه نشان داده پیاده‌راه‌هایی که هدف آنها مشخص است مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرد. اگر با شیوع بیماری کرونا مواجه نمی‌شدیم، افرادی که از این فضاها استفاده می‌کردند بیشتر بود و حلقه استقبال از این فضاها در شهر بیشتر می‌شد چون حضور بخشی از مردم در فضاهای عمومی شهر تحت تأثیر ویروس کرونا قرار گرفته است.»
پیادهراهها در بسیاری از کشورهای دنیا بر اساس محله و منطقه ایجاد می‌شوند یعنی ایجاد آن متناسب با آن محله است. در کلانشهر تهران نیز سابقه نشان داده است که برخی پیادهراهها از جمله پیاده‌راهی که در خیابان صف(باغ سپهسالار) ایجاد شده متناسب با محله است. موضوعی که زهرا نژادبهرام نیز بر آن تاکید می‌کند که منطقه‌ای بودن و فرامنطقه‌ای بودن باید در ایجاد پیاده‌راه مد نظر قرار بگیرد. او میگوید: « برخی پیادهراهها فرا محله‌ای و فرا منطقه‌ای هستند و بعضی دیگر از پیادهراهها محله‌ای و منطقه‌ای محسوب می‌شود. پروژه امیرکبیر، محله‌ای و منطقه‌ای است اما پیاده‌راه شهریار در محدوده منطقه ۱۱ فرامحله‌ای است چون دور تا دور آن اماکن فرهنگی وجود دارد و افراد از مناطق مختلف به آنجا مراجعه می‌کنند یا پیاده‌راه باب همایون که افرادی که قصد رفتن به بازار دارند به طور مداوم از آن استفاده می‌کنند پرتردد است و از آن استقبال می‌شود یعنی استقبال از این پیادهراهها به این بستگی دارد که مقصد آن کجا باشد و چه کارکردی داشته باشد و به همین دلیل میزان استقبال از آنها هم متفاوت است.»
به نظر می‌رسد برای اینکه پیاده‌راهی موفق در شهر داشته باشیم، باید امکان‌سنجی‌های اولیه انجام شود. اینکه آیا پیاده راه موردنظر، پاسخی به مشکلات ازدحام و شلوغی است و آیا اتفاق‌نظر میان مدیریت شهری در زمینه آن وجود دارد؟ آیا مردم موافق اجرای چنین پروژه‌هایی هستند یا خیر. بنابراین مدیریت شهری که رویکرد پیادهمحوری را در دستور کار خود قرار داده است، می‌بایست در توسعه این رویکرد بهتر عمل کند تا علاوه بر هدر نرفتن هزینه‌ها به اهداف اصلی این رویکرد نیز دست یابد.
ارسال دیدگاه