احیای برجام و ضرورت شفاف سازی درباره مسائل غیرمرتبط

به گزارش ایرنا، توافق هسته ای ایران و آمریکا موسوم به برجام در سالهای بعد از انعقاد فراز و فرودهای بسیاری از سرگذرانده است.این توافق علیرغم مذاکرات سنگین و طولانی بین دیپلمات های ایرانی با نمایندگان ۱+۵ در عرصه اجرا با کارشکنی ها و بدعهدی های مکرر امریکا و بویژه شرکای غربی مواجه شد. همین تجربه سالهای اخیر در حالی که می توانست با عمل به تعهدات، سنگ بنایی برای تعاملات و گفت و گوها شود، به نوعی دیوار بی اعتمادی با غرب را بلندتر کرد. دونالد ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود به سفارش لابیهای سعودی-صهیونیستی و در سایه بی عملی سایر شرکا از هیچ اقدام مخربی برای نابودی برجام فروگذار نکرد. شعار ترامپ این بود که برجام بدترین توافق تاریخ آمریکاست و او می تواند به توافق بهتری با ایران دست یابد که هم محدودیتهای پیش بینی شده در برجام را افزایش دهد و هم برنامه موشکی و سیاستهای منطقه ای تهران را به زعم خود تعیبن تکلیف کند. هر چند ترامپ و دولت او اساسا اراده معطوف به گفت و گو و مذاکره نداشتند و صرفا نگاهی سلبی و تخریبی در قبال ایران در پیش گرفته بود. بلندپروازی های ترامپ باعث شد که حتی نتواند یک عکس یادگاری با مقامات ایرانی داشته باشد. در هر صورت دوران ترامپ کمتر از دو ماه دیگر به پایان می رسد و جو بایدن نامزد پیروز دموکراتها قرار است راهی کاخ سفید شود. سیاست اعلامی بایدن در رقابتهای انتخاباتی بازگشت به برجام بوده است. با این حال باید دید گذشته از سیاست اعلامی بایدن دولت وی چهرویکرد اعمالی در این خصوص خواهد داشت.

کریس کونز سناتور دموکرات که گفته می شود یکی از نامزدهای احتمالی کرسی وزارت خارجه آمریکاست، روز ۱ آذر گفت که تنها در صورتی از بازگشت به توافق هسته‌ای حمایت می‌کند که راهی برای محدود کردن برنامه موشکی ایران و حمایتش از نیروهای نیابتی در منطقه وجود داشته باشد.

این اظهارات در سالهای اخیر به کرات مطرح شده و پاسخش را هم گرفته است.واقعیت این است که برجام توافقنامه ای است که تنها در خصوص برنامه هسته ای ایران بوده و گره زدن آن با مسائل دیگر خصوصا برنامه موشکی ایران چندان معقول به نظر نمی رسد. در قطعنامه ۲۲۳۱ که بر اساس برجام تصویب شده تنها از ایران خواسته شده تا از فعالیت مرتبط با توسعه موشک‌های بالستیکی خودداری کند که با قابلیت حمل سلاح هسته‌ای طراحی شده باشد.

پیوند زدن برجام با برنامه موشکی و سیاستهای منطقه ای ایران افتادن در ورطه دور باطلی است که نتیجه بخش نخواهد بود. چرا که اگر قرار باشد موضوعات جدیدی در دستور کار هرگونه مذاکرات احتمالی قرار گیرد، ایران هم با عنایت به بدعهدی و سابقه سیاه شرکای برجامی میتواند پیشنهادات و ایده های جدیدی روی میز قرار دهد.

میخائیل اولیانوف، نماینده ویژه روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز ۱ آذر در توییتی نوشت: بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند که عادی‌سازی اوضاع پیرامون برجام نیازمند رسیدگی به برنامه موشکی و رفتار منطقه‌ای ایران است، این اشتباه است. سنجیده نیست که پرونده هسته‌ای را با باقی مسائلی قاطی کنیم که تنها شانس حل شدن‌شان از طریق بستر منطقه‌ای گسترده‌تری است.

چندی پیش نیز سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در این مورد گفته بود: ایران اجازه کامل برای توسعه برنامه موشکی خود در راستای تامین امنیتش دارد این حق انکارناپذیر جمهوری اسلامی ایران است.

مقامات جمهوری اسلامی از جمله محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان پیش از این بارها تاکید کرده‌اند که بحث در مورد موشک‌های بالستیک موضوع هیچ مذاکره‌ای نخواهد بود.

البته اختلاف جزئی در خصوص برنامه موشکی ایران در دوران باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا نیز وجود داشت. باراک اوباما فروردین ۱۳۹۵ از روح برجام سخن گفت و آزمایش موشکی ایران در اسفند ۹۴ را خلاف روح برجام دانست. جان کری وزیر خارجه ضد جنگ اوباما هم مهرماه ۱۳۹۵ در گفتگو با فارین افرز آزمایش‌های موشکی را مخل برجام دانسته و آرزو کرد که رفتار ایران به تدریج تغییر کند.

اما واقعیت آن است که نمی توان در منطقه بی ثبات و پرآشوب خاورمیانه کشور و مردم ایران را بی دفاع رها کرد. مسئولیت حفاظت و حراست از امنیت از شهروندان ایرانی مهمترین وظیفه حکومت است. بنابراین ایران حق دارد ترتیبات امنیتی لازم را برای دفاع از منافع خود اتخاذ و اجرایی کند. نکته قابل توجه اینجاست که تمامی هزینه‌های دفاعی ایران به مراتب کمتر از هزینه مشتریان ایالات متحده در همسایگی ایران است که برای خرید پیچیده‌ترین سلاح‌ها به ارزش صدها میلیارد دلار از جمله موشک‌های دوربرد مسابقه می‌دهند.

در زمان جنگ ۸ ساله و حمله صدام حسین به ایران، عراق بسیاری از شهرهای ایران را موشک باران کرد برخی از موشک ها دارای عامل شیمیایی بودند که توسط برخی از کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و آلمان تهیه شده بودند. در نتیجه این حملات، غیر از صدها هزار انسان بی‌گناه ایرانی که مستقیم جان خود را از دست دادند، هزاران نفر قربانیان این حملات هنوز هم از آثار آن رنج می برند. با این وجود، ایران حتی از خرید ابتدایی‌ترین ابزار دفاعی برای جلوگیری از حداقل تهاجم، منع شد. اعمال چنین محدودیت‌هایی علیه ایران توسط کشورهای غربی هنوز ادامه دارد.

نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل بر این باور هستند که نظام بین‌الملل ساختاری آنارشیک دارد. بنابر این عدم اعتماد کامل به دیگر بازیگران نظام بین الملل و اتکا به خود مهمترین اصل در این ساختار است. عقلانیت بازیگران ایجاب می‌کند که کشورها تأمین امنیت خود را به دیگران واگذار نکنند و در تامین امنیت به خود متکی باشند..

برنامه موشکی ایران بر اساس حقوق بین الملل و منشور ملل متحد قابلیت اعمال محدودیت یا ممنوعیت نخواهد داشت زیرا بر اساس اصل تساوی حاکمیت ها و حق ذاتی دفاع مشروع است و برای ایران نه تنها هیچ محدودیتی برای توسعه و تحقیق نظامی در زمینه موشک های دوربرد در چارچوب حقوق بین الملل وجود ندارد، بلکه چنین برنامه ای یک حق ذاتی است و به منظور حفظ موجودیت یک کشور ضروری است.