کمبود فضای سبز؛ مشکل اساسی کلانشهرهای کشور

عماد مطالبی در گفت‌وگو با پانا با اشاره به نقش فضای سبز در ارتقای کیفی محیط شهری، اظهار کرد: «نقش و جایگاه فضای سبز در ارتقای کیفی محیط شهری بر همگان آشکار بوده زیرا پارک‌ها و فضاهای سبز برای شهر به منزله ریه برای انسان است. از طرفی مکان‌یابی و احداث کاربری‌های شهری همچون پارک و فضای سبز از نیازهای اساسی شهرهای امروز است که در راستای رفاه و آسایش شهروندان و حل مشکلات شهرها انجام می‌شود.»

وی با تاکید بر اینکه وسعت توزیع و راحتی دسترسی فضاهای سبز، سهم کلیدی در کارکرد اجتماعی و اکولوژیکی محیط زیست شهری دارد، گفت: «فضاهای سبز عمومی به عنوان مُسکن‌های طبیعی در مناطق شهری و به‌ویژه محیط زیست شهری در کلانشهرها بسیار مفید است به طوری که وجود درختان و علفزارها در فضاهای عمومی بیرون از خانه وابستگی‌های اجتماعی که در کلانشهرهای امروزی، روز به روز ازهم گسسته می‌شوند را، قوت می‌بخشد و برای کاهش پرخاشگری و رسیدن به آرامش روحی بسیار موثر هستند.»

این کارشناس برنامه‌ریزی و محیط زیست شهری تاکید کرد: «برنامه‌ریزان و مدیران شهری با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی می‌توانند با شناسایی مکـان‌هـای مناسـب و اختصـاص آنها به فضاهای سبز تا حدودی از مشکلات موجـود در کلانشهرها بکاهند. یکی از مشکلات اساسی شهرها، به‌ویژه کلانشهرها کمبود فضای سبز شهری است که از جنبه‌های مختلف بر زندگی انسان تاثیر سوء می‌گذارد. در مقایسه با استانداردهای شهرسازی، علاوه بر پایین بودن سطح کاربری فضای سبز در شهرهای مختلف ایران، پراکندگی نامناسب آن نیز مشکلاتی را به وجود آورده است که از جمله می‌توان به عدم توزیع عادلانه فضای سبز در شهر و مشکلات دسترسی شهروندان اشاره کرد.»

مطالبی تصریح کرد: «مدیران شهری برای پاسخگویی به نبود تعادل در فضای سبز شهری، نیازمند به کارگیری ابزارهای تحلیلی جدید هستند. از این رو باید تلاش کرد که تناسب فضایی و مکانی ایجاد شود که مکان مناسب را در پهنه تعیین شده برای کاربری فضای سبز با توجه به سازگاری، قابلیت، شایستگی زمین تعیین می‌کند. بنابراین هدف برنامه‌ریزی شهری آسایش، زیبایی و سلامت است و مکان یابی فضای سبز شهری نیز به عنوان یکی از مهمترین عناصر مجهز شهری سهم زیادی در مطلوبیت و مطبوعیت فضا از نظر شهروندان دارد.»

این کارشناس محیط زیست با اشاره به معیارهایی که در اولویت محیط زیست شهری هستند، گفت: «معیارهایی که در نگرش تحلیلی در فضاهای سبز محیط زیست شهری برای مکان‌یابی در کلانشهرها در اولویت قرار دارد شامل مرکزیت، سلسله مراتب و دسترسی است. از عملکرد دیگر پارک‌ها در فضای شهری می‌توان به عملکرد اکولو‍‍ژیکی (کاهش آلودگی،کنترل رواناب‌های شهری و ایجاد نفوذپذیری برای جذب آب و تلطیف هوا) و عملکرد اجتماعی و روانی(دسترس بودن همه فضابرای شهروندان،سالم نگهداشتن سلامتی انسان،به وجود آوردن محیط های آرام در شهر است) و همچنین در توزیع فضای سبز هماهنگی با معیارها و ضوابط مکان یابی و مناسب بودن کاربری‌ها از نظر سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت و وابستگی بسیار اثربخش است و در تعیین فضای سبز شهری در محیط زیست شهری کلانشهرها به‌ویژه فضای مصنوع بسیار با ارزش است.»

وی ادامه داد: «فضای سبز شهری و پارک‌های موجود در شهر نه تنها ارزش تفریحی داشته و محل مناسبی برای سپری کردن اوقات فراغت مردم به شمار می‌آید بلکه این فضاها در موارد بسیاری از توسعه بی قواره و نسنجیده شهرها جلوگیری می کنند. امروزه با توجه به گستردگی و ناهنجاری‌های اجتماعی رشد بیمارگونه محیط شهری بر اعتبار و اهمیت فضاهای سبز و پارک‌های شهر افزوده است.»

به گفته وی، استفاده از فضای سبز به عنوان حریم بصری، استفاده از درختان به عنوان حریم حفاظتی، استفاده از فضای سبز بر اساس طراحی مناسب برای عملکرد اجتماعی ویژه، استفاده از فضای سبز برای ایجاد مسیرهای هدایتی می‌تواند کاربرد مناسبی داشته باشد.

مطالبی تصریح کرد: «درختان و فضای سبز و پارک‌ها تنها باقی مانده طبیعت در اقلیم طبیعی محیط زیست شهری در کلانشهرها هستند و از این رو اصولا وجود فضای سبز مناسب در شهرها افزون بر سلامت جسمانی، موجب آرامش روان، بازده کاری بیشتر و کیفیت زندگی برتر می‌شود.»

این کارشناس برنامه‌ریزی و محیط زیست شهری با بیان اینکه در نگرش تحلیلی فضای سبز شهری در محیط زیست شهری کلانشهرها توجه به برخی نکات اهمیت دارد، گفت: « این نکات شامل موارد زیر است از جمله: مناسب بودن کاربریها از نظر سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت و وابستگی در مکان یابی فضای سبز اثرگذار است. درتوزیع فضای سبز سطح شهر هماهنگی با ضوابط و معیارهای مکان‌یابی اثربخش است. معیارهای مکانی(مرکزیت و دسترسی و سلسله مراتب) در عملکرد فضای سبز در ساخت کالبدی شهر تاثیرگذار است، فضاهای سبز شهری خدمات اجتماعی را در راستای بالا بردن کیفیت زندگی شهروندان ارایه می‌دهند و در نهایت رشد شاخص‌های کمی مانند (تراکم و فاصله) باعث افزایش فضای سبز شهری است.»