مرور خاطرات جشنواره فیلم فجر: از غافلگیری با دیدن ابد و یک روز و ایستاده در غبار تا ناامیدی از برخی آثار

محمد سلیمانی، در گفت وگو با ستاد خبری جشنواره فیلم فجر، با بیان این که اولین بار در سال 1364 و در چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر با جشنواره فیلم فجرآشنا شده است، گفت: در آن موقع به عنوان علاقه مند سینما به تازگی نوشتن نقد و یادداشت در این حوزه را به طور نیمه حرفه ای آغاز کرده بودم، ولی در دوره پنجم جشنواره به عنوان یک منتقد حرفه ای حضور جدی تری در جشنواره داشتم .
او در پاسخ به این سئوال که خاطره‌انگیزترین دوره جشنوار فجر برای این منتقد سینما کدام دوره بوده است، گفت: خاطره انگیزترین دوره جشنواره برای من همان دوره پنجم بود چون جشنواره و خاطراتش برای من به واسطه فیلم های خوب و به یاد ماندنی که دیده‌ام، تعریف می شود نه آدم ها ، حواشی و ...
سلیمانی در این زمینه ادامه داد: در دوره پنجم به عنوان یک منتقد جوان، سعی می کردم در پاتوق اصلی ام که سینما «کریستال» بود، هیچ فیلمی را از قلم نیندازم. در آن دوره، مجموعه ای از آثار برگزیده سینمای ایران از جمله اجاره نشین ها، خانه دوست کجاست، شیر سنگی، ناخدا خورشید، تنوره دیو ، دستفروش، مادیان و ...به نمایش درآمدند؛ نمایش این تعداد فیلم برگزیده در یک دوره جشنواره فیلم فجر برای من که سینما را عاشقانه دوست داشتم، فرصتی مغتنم برای آشنایی با جدیدترین آثار فیلمسازان برجسته سینمای ایران بود.
این منتقد سینما اضافه کرد: بیست و دو سال بعد در بیست و هفتمین دوره جشنواره نیز، نمایش فیلم‌هایی همچون در باره الی، وقتی همه خوابیم، بی پولی و ...خاطره خوشی از حضور در جشنواره را در دورانی جدید برایم رقم زد ولی دوره پنجم و آن گردهمایی به یاد ماندنی دیگرهیچگاه با آن کیفیت تکرار نشد.
سلیمانی در پاسخ به این پرسش که در طول سال ها حضور در جشنواره، مشاهده کدام فیلم در جشنواره باعث غافلگیری او شده است، گفت: فیلم سینمایی ابد و یک روز به عنوان اولین فیلم بلند فیلمسازی جوان که قبلا فیلم های کوتاه خوبی از او دیده بودم، برایم پیش از تماشایش، کنجکاوی‌برانگیز بود، البته فقط در حد تماشای فیلمی متوسط رو به بالا از یک کارگردان فیلم اولی، ولی بعد از تماشای فیلم به این نتیجه رسیدم که ابد و یک روز بسیار فراتر از اولین تجربه فیلم بلند کارگردانی جوان است. ابد و یک روز و البته در مرتبه بعدی ایستاده در غبار غافلگیرکننده‌ترین فیلم هایی بودند که در جشنواره فیلم فجر دیدم.
این منتقد سینما در بخشی دیگری از این گفت‌وگو خاطر نشان کرد: در بیش از سه دهه فیلم دیدن در جشنواره، در کناره خاطرات به یاد ماندنی از دیدن فیلم‌های خوب و بعضا غافلگیر کننده، دوره‌های بسیاری هم بوده‌اند که به واسطه کمبود فیلم خوب و دیدنی یا برآورده نشدن انتظارها از فیلمسازان با تجربه و بنام ،دلسرد شده ام و فقط به ضرورت شغلی و به ناچار به تماشای فیلم ها نشسته ام. از بین این دوره ها که تعدادشان هم کم نیست، به عنوان مثال می‌توانم به دوره سی و یکم جشنواره اشاره کنم که تعداد فیلم‌های قابل توجه جشنواره به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسید و فیلمسازان خوش سابقه ای مانند مازیار میری، داریوش مهرجویی، علیر ضا داودنژاد و ... هم نتوانستند علاقه‌مندان آثارشان را راضی کنند و طبیعی است که وقتی در دوره‌هایی فیلم خوب وبه یاد ماندنی که در شما رغبت دوباره و چند باره دیدن را ایجاد کند، به نمایش در نیاید، نسبت به آن دوره و به طور کلی سینمای ایران دلسرد می‌شوید.
او هم چنین در پاسخ به این سئوال که کدام کارگردان را با دیدن فیلمش در جشنواره برای اولین بار کشف کرده است؟ گفت: نمایش فیلم «رقص در غبار» ساخته اصغر فرهادی در بخش فیلم‌های اول و دوم بیست و یکمین دوره جشنواره فیلم فجر نوید حضور فیلمسازی با استعداد را می داد که بعدها با چهارشنبه سوری، در باره الی، جدایی نادر از سیمین و ...نشان داد که گمانه زنی ها در باره او بی‌اساس نبوده و او شایستگی تبدیل شدن به یکی از فیلمسازان برجسته بین المللی سینمای ایران را داشته است.
سلیمانی در واکنش به این موضوع که عده ای می گویند رنگ و بوی جشنواره عوض شده است و به نظر او اگر این چنین است، این تغییر از کجا می آید؟ گفت: واضح است که رنگ و بوی جشنواره نسبت به دو سه دهه گذشته تغییر کرده است، همان طور که رنگ و بوی سینمای ایران با آن دوره متفاوت است چرا که جنس مخاطبان جشنواره و به طور کلی سینمای ایران تغییر کرده است ونسل ها جابه‌جا شده اند.

او گفت: من که به عنوان منتقد و نویسنده از جشنواره پنجم در این جشنواره حضور داشته ام، اکنون بسیاری از هم دوره ای‌هایم را دیگر نمی بینم یا کمتر می بینم به این علت که بسیاری از آنها دیگر در سینمای رسانه ها فیلم نمی بینند و در سینما های دیگر و بین مردم عادی به تماشای فیلم ها می نشینند مثل همان سال های دور که نویسندگان و منتقدان، سینمای اختصاصی نداشتند و تعدادی از صندلی های سینما ها در اختیارشان بود و اتفاقا از چای، قهوه ،شیرینی و شام و ناهار هم خبری نبود. برخی دیگر هم عطای این حرفه را به لقایش بخشیده اند و نسل های جدید و تازه نفس پای کار آمده اند که البته من با خیلی از آن‌ها نمی توانم ارتباط برقرار کنم یا به سختی و از سر ضرورت شغلی ارتباط دارم. اکنون بسیاری از قواعد مرسوم در آن سال ها که هنوزهیچ اثری از شبکه‌های اجتماعی و دسترسی سریع و آسان به اطلاعات نبود، دیگر رعایت نمی شود، از دیگر سو متاسفانه در اغلب موارد در دوره‌های مختلف جشنواره، جای نگاه تخصصی به سینما را که از دل عشق نویسنده و منتقد به سینما بیرون می آید ، پرداختن به حواشی و نگاه های زرد گرفته است.
سلیمانی ادامه داد: البته همه این‌ها ناشی از چگونگی برگزاری جشنواره نیست، چرا که به طور کلی حال و هوای جامعه ایرانی، سینمای ایران و کسانی که در باره‌اش می نویسند و دوستش دارند، خیلی فرق کرده است.
این منتقد افزود: سعی می کنم حضور در دوره گذار را درک کنم و با واقعیت های موجود کنار بیایم چون هنوز هم با وجود همه ناملایمات، عاشق سینما هستم، هنوز هم وقتی درباره دوره جدید جشنواره خبر تازه ای می شنوم، ناخود آگاه کنجکاو می شوم و خودم را برای حضور در دوره‌ای جدید آماده می کنم. دغدغه های انتشار ویژه نامه جشنواره مجله «جهان سینما» نیز بیش از یک دهه است در همین روز ها به سراغم می آید و قرار گرفتن در حال و هوای شروع جشنواره با آنکه دیگر خیلی هم انتظار دیدن آثار به یاد ماندنی را ندارم ، تا مدتی حالم را خوب می کند و احتمال نمایش اثر یا آثار غافلگیر کننده هنوز هم برایم جذاب و انرژی بخش است.
او خاطر نشان کرد: رنگ و بوی جشنواره به دلیل تغییر شرایط اجتماعی، فرهنگی، تغییر نسل ها و ... مدام در حال عوض شدن است ولی آنچه که محکم و استوار سر جای خودش باقی مانده است، اشتیاق برای دیدن فیلم خوب است که برای عاشقان سینما هیچوقت کمرنگ نمی شود .
سلیمانی به بیان این که جشنواره فیلم فجر هنوز هم می تواند به یاد ماندنی ترین رویداد سینمای ایران برای سینما دوستان باشد به شرطی که فیلم خوب برای گنجاندن در برنامه هایش در اختیار داشته باشد، در پایان این مصاحبه گفت: همین حالا هم وقتی به دوره های گذشته جشنواره نگاه می کنیم ملاک اول ارزیابی مان تعداد فیلم های خوب آن دوره است یا ترکیب هیات داوران و بخش های جشنواره، نوع جوایز و حواشی برگزاری؟ یادمان باشد که حواشی می آیند و می روند و آنچه برای همیشه خاطره و تاثیرش باقی می ماند، فیلم خوب است.