برگزاری جلسه «هیات علمی بیستمین جشنواره شعر فجر»/دیدار با هیات تاجیکی در خانه کتاب

جلسه هیأت علمی بیستمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر چهارشنبه ۲۶ آبان‌ ۱۴۰۴ با حضور محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ابراهیم حیدری مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در سرای کتاب برگزار شد.

جوادی در این جلسه با اشاره به اینکه جشنواره شعر فجر بی‌تردید برای همه کسانی که دل در گرو شعر و ادبیات ایران دارند، رخدادی مبارک و ارزشمند است، مطرح کرد: هر اقدامی که برای اثرگذاری هرچه بیشتر این رویداد و حفظ شأن و اعتبار این جایزه لازم باشد، در حد توان انجام خواهیم داد. ما خود را بیش از هر چیز، در جایگاه یک مجموعه اجرایی می‌دانیم که دغدغه‌اش برگزاری هرچه بهتر برنامه و صیانت از جایگاه و منزلت این رویداد است.

وی افزود:‌ درباره اهمیت شعر و به‌ویژه شعر فجر، سخن گفتن چندان ضرورتی ندارد؛ چراکه تکرار این مباحث، برای همه ما روشن و بدیهی است. همه ما به‌خوبی می‌دانیم که شعر در جامعه ایرانی، همچون خون در رگ‌های زندگی جاری است و برای حیات فکری و معنوی این سرزمین، نقشی بنیادین و بی‌بدیل دارد. آنچه اهمیت دارد، این است که ما نباید کاری کنیم که این جریان زنده دچار انسداد یا رکود شود؛ بلکه باید بکوشیم آن را قوی‌تر، رساتر و روان‌تر کنیم تا در فرهنگ این کشور ماندگار بماند و برای آیندگان، به‌ویژه نسل جوان و حتی فراتر از مرزهای ایران، همچنان منبع الهام و بالندگی باشد.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه شکوه و رونق شعر فارسی، پیشینه‌ای جهانی دارد، اضافه کرد: شعر فارسی از دیرباز فراتر از جغرافیا اثرگذار بوده است و ما امروز نیز باید در امتداد همان مسیر حرکت کنیم.

جوادی در پایان سخنانش گفت: بخش مربوط به «پیامبر رحمت(ص)» از جایگاهی بسیار مهم برخوردار است. شعر پیامبر در زبان فارسی بخشی از جان و هویت تاریخی شعر فارسی است و در بسیاری از کشورهای اسلامی نیز این حوزه پیوندی عمیق با زندگی، سیره و آموزه‌های دینی دارد. اگر این بخش به‌درستی انتخاب و پرداخته شود، می‌تواند برکت و اثرگذاری ویژه‌ای برای این دوره از جشنواره شعر به‌همراه داشته باشد.

حیدری نیز در این جلسه گفت:‌ بی‌نیاز از تأکید است که جایگاه شعر در کشور ما، جایگاهی ریشه‌دار و تاریخی است. شعر در تاریخ و پیشینه فرهنگی ما، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ایرانیان بوده است؛ هنری که افزون بر محتوای عمیق خود، از شیرینی، موسیقی و لطافت خاصی برخوردار است و همواره در محافل محلی و ملی در سطوح دانشگاهی و غیردانشگاهی، شأن و منزلت ویژه‌ای داشته است. پس از انقلاب اسلامی نیز این جایگاه به‌صورت ساختارمندتر دنبال شد و شعر را می‌توان یکی از بهترین ابزارهای پیام‌رسانی دانست؛ ابزاری که با موسیقی و زیبایی ذاتی خود، پیام را به شکلی ماندگار منتقل می‌کند.

وی افزود: در حوزه شعر و ادبیات، در دولت چهاردهم با تأکید وزیر فرهنگ و پیگیری‌های معاون فرهنگی، اصلاحات و اقدامات مؤثری صورت گرفته است؛ تا جایی که امسال حتی اداره‌کل مستقل شعر و ادبیات در وزارتخانه تشکیل شد و به‌عنوان نهاد سیاست‌گذار ایفای نقش می‌کند و ما نیز در جایگاه مجری، بر اساس همین سیاست‌ها عمل می‌کنیم. این موضوع نشان‌دهنده جایگاه ارزشمند شعر در این دولت است؛ جایگاهی که خروجی آن نیز بر مبنای نگاه دقیق، علمی و با دبیری شناخته‌شده و معتبر رقم خورده و همین انتخاب، بازتاب رسانه‌ای مناسبی داشته و اعتماد جامعه علمی کشور را به‌همراه آورده است.

حیدری در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به این که فراخوان بیستمین دوره جشنواره بین المللی شعر فجر در مهرماه اعلام شد، اضافه کرد: با وجود تغییرات و پیوست‌هایی که امسال وجود داشت، تلاش کردیم جشنواره را به شکلی متفاوت‌تر، علمی‌تر و جامع‌تر برگزار کنیم؛ به‌گونه‌ای که همه اقشار جامعه، با هر گروه، سلیقه، طیف و نژادی، بتوانند خروجی و بروز و ظهور خود را در این جشنواره مشاهده کنند.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران عنوان کرد: مجموعاً حدود دو هزار و ۹۲۹ اثر به دبیرخانه رسیده است که از این تعداد، دو هزار و ۱۶۹ اثر مربوط به شعر بزرگسال و ۳۷۵ اثر مربوط به حوزه شعر کودک و نوجوان است. نکته قابل توجه این است که ۹۱۹ ناشر آثار خود را به این جشنواره ارسال کرده‌اند و بررسی‌های اجمالی نشان می‌دهد که در مجموع، با وجود همه مشکلات و محدودیت‌ها، شاهد رشدی حدود ۲۰ درصدی نسبت به دوره قبل بوده‌ایم. در برخی حوزه‌ها این رشد چشمگیرتر بوده است؛ به‌طور خاص در حوزه شعر کودک و نوجوان، رشدی نزدیک به ۴۷ درصد ثبت شده که مایه امیدواری و دلگرمی است. طبقه‌بندی و دسته‌بندی اولیه‌ای که همکاران ما انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که آثار از سطح قابل قبولی برخوردارند و امید داریم خروجی نهایی نیز درخور شأن جشنواره باشد.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه امسال هزاروپانصدمین سال میلاد پیامبر اکرم (ص) است بخش ویژه‌ای با عنوان «ماه مجلس» برگزار می‌شود. در این بخش، حدود ۳۰۰ اثر به دبیرخانه رسیده که بسیاری از آن‌ها از سطح فاخر و قابل توجهی برخوردارند. ان‌شاءالله این آثار نیز با داوری و نگاه دقیق بررسی خواهد شد تا بتوان آثار برگزیده و شایسته را به جامعه ادبی معرفی کرد.

حیدری در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه بخش جنبی جشنواره بین المللی شعر فجر با محوریت شعر آزاد می‌تواند به تقویت جریان شعر جوان و شعر نوپایی که در کشور ما در حال شکل‌گیری است، یاری برساند، گفت: این نگاه از آن جهت حائز اهمیت است که حمایت ما صرفاً به کتاب‌خوانی محدود نمی‌شود، بلکه خودِ شعر و آثار شعری نیز مورد حمایت و توجه قرار می‌گیرند. همچنین تلاش ما بر این است که به استان‌هایی که دارای ظرفیت و رنگ‌وبوی شعری هستند اما تاکنون فعالیت کمتری در این حوزه داشته‌اند، کمک کنیم تا میزبان محافل شعری شوند. برگزاری دوره‌ آموزشی کلک خیال نیز در دستور کار قرار دارد که با حضور حدود ۱۰۰ شاعر نوقلم و جمعی از اساتید برگزار می‌شود.

در بخش دیگر این آیین سیدعلی میرافضلی مطرح کرد: با نگاهی که اخیراً به آمار کتاب‌های منتشرشده در سال ۱۴۰۳ داشتم، نشان می‌دهد که تنها در حوزه شعر، نزدیک به دو هزار و ۵۰۰ اثر منتشر شده است و از این میان، ۳۵۸ عنوان به موضوعات مرتبط با شعر اختصاص دارد. این آمار، در عین شگفتی، به‌روشنی بیانگر میزان گرایش و اقبال جامعه ما به شعر است و در عین حال، دشواری و حساسیت کاری را که دوستان داور بر عهده دارند، دوچندان می‌کند. در این دوره، بیش از هزار و ۱۰۰ اثر در حوزه شعر کلاسیک و ۹۶۲ اثر در حوزه‌های دیگر شعر، پیش روی داوران قرار دارد که خود گواه حجم بالای آثار و مسئولیت سنگین داوری است.

او اضافه کرد: با توجه به پیشینه کهن و ریشه‌دار شعر فارسی و نیز نوآوری‌های متعددی که در ۱۰۰ سال اخیر، به‌ویژه در دوران معاصر، تحولی تازه در این عرصه رقم خورده، انتظار می‌رود که داوری آثار با نگاهی دقیق و بنیادین صورت گیرد. نگاه ما بر این اساس است که شعر، پیش از هر چیز، باید به‌مثابه «شعر» دیده شود؛ یعنی شعریتِ شعر در اولویت قرار گیرد و پس از آن، به سایر ملاحظات پرداخته شود.

دبیر علمی بیستمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در پایان گفت: با حمایت و همراهی این جمع فرهیخته، آثاری که شایستگی و توان ادبی لازم را دارند، به‌درستی شناسایی، عرضه و معرفی شوند و این رویداد گامی مؤثر در اعتلای شعر و ادبیات فارسی باشد.

در این جلسه سیدعلی میرافضلی، وحید عیدگاه طرقبه‌ای، نرگس باقری، قربان ولیئی، مرتضی کاردر، سینا جهان‌دیده و محمدسعید میرزایی از اعضای هیات علمی بیستمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر و غلامرضا طریقی، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران نیز حضور داشتند.

هیات فرهنگی تاجیکستان طی سفر خود به ایران در نشست‌ها و کارگاه‌های مختلفی شرکت کردند. این هیات با حضور در خانه کتاب و ادبیات ایران از این موسسه و زیرمجموعه‌های آن همچون خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) و شبکه کتاب بازدید کرده و با ابراهیم حیدری، مدیرعامل این موسسه دیدار و گفت‌وگو کردند.

حیدری در این دیدار ضمن معرفی خانه کتاب و ادبیات ایران و تشریح فعالیت‌های آن از جمله بانک اطلاعاتی صنعت نشر کشور، برپایی نمایشگاه‌های کتاب، جوایز و جشنواره های ادبی، تخصیص شابک و… به اشتراکات فرهنگی، زبانی، ادبی و شعری میان ایران و تاجیکستان اشاره کرد و گفت: همین نقاط اشتراک بهترین بستر برای گسترش مراوداتی است که می‌تواند به‌عنوان زیرساختی مستحکم، سایر تعاملات از جمله روابط اقتصادی و همکاری‌های میان‌بخشی را نیز تقویت کند. حوزه شعر، ادبیات و فرهنگ اصلی‌ترین سرمایه مشترک ماست و این پیوند عمیق فرهنگی، به‌ویژه میان ایران و کشورهای هم‌زبان، احساس نزدیکی و ارادت قلبی ویژه‌ای ایجاد کرده است.

وی با بیان اینکه کشور تاجیکستان به‌عنوان یکی از شرکای جدی و اثرگذار در حوزه شعر و ادبیات فارسی، همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است، اضافه کرد: در گذشته میان ایران و تاجیکستان تعاملاتی در حوزه مراودات فرهنگی وجود داشت، اما امروز بیش از هر زمان دیگری، نیازمند برنامه‌ریزی منسجم، هدفمند و عملیاتی هستیم؛ به‌ویژه در سطح بدنه کارشناسی و مدیران میانی که نقشی تصمیم‌ساز دارند. گزارش‌های کارشناسی، بازدیدهای میدانی و فعالیت‌های حرفه‌ای شما می‌تواند تأثیر بسزایی در تعمیق مراودات فرهنگی میان دو کشور داشته باشد.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در پایان سخنان خود گفت: این میان، خانه کتاب و ادبیات ایران یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که می‌تواند نقش تسهیل‌گر ارتباط میان کارشناسان، مدیران، بخش خصوصی و فعالان حوزه نشر و فرهنگ را ایفا کند. ما آمادگی کامل داریم تا در حوزه‌های چاپ، نشر، ویراستاری، آموزش و برگزاری محافل و برنامه‌های فرهنگی، همکاری‌های گسترده‌ای با تاجیکستان داشته باشیم. همچنین آمادگی داریم از ظرفیت چاپخانه‌های توانمند ایران برای چاپ آثار مشترک و انتشار آن‌ها استفاده کنیم.