تعریف کودک و نوجوان وابسته به نگاه ماست؛ از منظر حقوقی تا فرهنگی و تربیتی تفاوت دارد

فرهاد فلاح، معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌و‌گو با پانا، در پاسخ به این پرسش که آیا کودک و نوجوان را می‌توان دو مقوله جداگانه در نظر گرفت، اظهار کرد: «تفکیک موضوع کودک و نوجوان از منظرهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. از نگاه حقوقی، کودک و نوجوان تعریف مشخصی دارند؛ به عنوان نمونه در کنوانسیون حقوق کودک و سند ملی حقوق کودک، فرد زیر ۱۸ سال در گروه کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد.»

وی افزود: «از منظر روان‌شناسی و تربیتی، معمولاً افراد بالای ۱۲ سال وارد دوره نوجوانی می‌شوند، اما برخی نظریه‌های جدید در حوزه آینده‌پژوهی و تعلیم و تربیت بر این باورند که ما دیگر دوران کودکیِ سنتی را تجربه نمی‌کنیم و بچه‌ها از همان سال‌های ابتدایی زندگی وارد مرحله‌ای از رشد شناختی و رفتاری می‌شوند که شباهت زیادی به نوجوانی دارد.»

فلاح با تأکید بر اینکه تعریف این دو واژه وابسته به نوع نگاه ماست، گفت: «اینکه از چه منظری به کودک یا نوجوان نگاه می‌کنیم، تعیین‌کننده است. ممکن است در متون آموزشی، فرهنگی یا هنری، تفکیک سنی و مفهومی متفاوتی وجود داشته باشد. اما در نهایت، موضوع کار ما در کانون شامل تمام افرادی است که زیر ۱۸ سال هستند.»

معاون فرهنگی کانون در ادامه به ساختار نهادی مرتبط با موضوع نوجوان اشاره کرد و گفت: «در شورای عالی جوانان وزارت ورزش و جوانان، بخشی به نام شورای عالی نوجوان و جوان تعریف شده است که وظیفه سیاست‌گذاری و پیگیری مسائل نوجوانان را برعهده دارد. موضوع نوجوانی امروز به‌صورت تخصصی‌تر در سطح ملی در حال بررسی است.»

وی در بخش دیگری از سخنانش به حوزه فرهنگ و هنر اشاره کرد و گفت: «در زمینه فیلم و سینما هم نباید همه مخاطبان زیر ۱۸ سال را در یک گروه دید. طبیعی است که علاقه و درک یک کودک ۹ یا ۱۰ ساله با یک نوجوان ۱۷ یا ۱۸ ساله یکسان نیست. همان‌طور که در جشنواره‌ها بخش‌های جداگانه‌ای برای خردسال، کودک و نوجوان تعریف شده است، در تولیدات فرهنگی و هنری نیز باید این تمایز لحاظ شود.»

فلاح در پایان تصریح کرد: «برای طراحی برنامه‌های فرهنگی و تربیتی لازم است علاوه بر نگاه حقوقی، از منظر هویتی و فرهنگی هم به مسئله بنگریم. شناخت دقیق ویژگی‌های هر گروه سنی کمک می‌کند محتوا و پیام مناسب‌تری برای کودکان و نوجوانان فراهم شود.»