بررسی طرح ساماندهی اتباع خارجی؛ از آموزش پذیرش مهاجران تا آسیب‌های اجتماعی
تهران (پانا) - یک جامعه‌شناس گفت: باید برای افراد جامعه نیز آموزش‌هایی برای پذیرش مهاجران و افزایش آستانه تحمل در نظر گرفته شود در این صورت آسیب‌های اجتماعی ناشی از این مساله به حداقل می‌رسد.
امیر طیبی در گفت‌وگو با پانا درخصوص ساماندهی اتباع خارجی در کشور اظهار کرد: پذیرش اتباع مهاجر به خودی خود نمی‌تواند امری مذموم یا پسندیده باشد. این پدیده می‌تواند به‌عنوان ایجادکننده امکان‌های جدید برای جامعه در نظر گرفته شود. این امکان‌ها را می‌توان در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تقسیم کرد که هرکدام از آن‌ها بی‌تأثیر و بی‌ارتباط به دیگری نیستند.
این جامعه‌شناس افزود: در بُعد فرهنگی، مهم‌ترین اقدام از طرف نهاد قدرت، سیاست‌گذاری برای فرهنگ‌پذیری مهاجران است. هر کشور بر اساس جغرافیا و تاریخ خود، فرهنگی مختص به خود دارد. این مساله نه به معنای خوب یا بد بودن آن فرهنگ و نه به معنای برتری یک فرهنگ بر دیگری است، بلکه صرفا به این دلیل حائز اهمیت است که فرهنگ فرد مهاجر ممکن است در جامعه میزبان کارکرد لازم را نداشته باشد.
وی ادامه داد: این فرهنگ‌پذیری، در افرادی که از بدو تولد در همان جامعه زندگی کرده‌اند، ابتدا در خانواده و سپس در آموزش‌وپرورش شکل می‌گیرد. اما در مورد مهاجران، این جامعه‌پذیری باید با برنامه‌ریزی دقیق و از سوی نهاد قدرت انجام شود. این آموزش‌ها باید پیش از ورود مهاجران به جامعه صورت بگیرد تا اولا از بروز ناهنجاری‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی جلوگیری شود، و ثانیا جامعه میزبان، دچار بی‌اعتمادی نسبت به مهاجران نشود. در بُعد اجتماعی، برای فرد مهاجر، مهم‌ترین امر پذیرفته‌شدن در اجتماع است؛ تا بتواند با ایجاد ارتباط با افراد جامعه و عضویت در گروه‌ها، علاوه بر هویت‌سازی، نیازهای فردی خود را نیز ارضا کند.
طیبی افزود: همچنین این ارتباط و عضویت، منجر به دستیابی به موقعیت‌های اجتماعی و کاری می‌شود که پیشرفت جایگاه اجتماعی فرد مهاجر و سنخیت هرچه بیشتر او با جامعه میزبان را در پی دارد. این امر، امکان بروز ناهنجاری و آسیب‌های اجتماعی را نیز به دلیل افزایش احساس تعلق، کاهش می‌دهد. بُعد دیگر تأثیر مهاجران در جامعه، بُعد اقتصادی است. مهاجران معمولا به دلایل مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تحصیلی و به‌ویژه اقتصادی، از کشور مبدا به کشور مقصد مهاجرت می‌کنند. در هر حال، به دلیل بحران‌های موجود در کشور مبدا، مهاجر از نظر اقتصادی نیازمند جذب در بازار کار جامعه پذیرنده است تا بتواند با برنامه‌ریزی، در تأمین مخارج خود در کشور میزبان موفق باشد. این مساله، یعنی حضور مهاجران در بازار کار، می‌تواند فرصتی مناسب برای جامعهٔ پذیرنده به شمار آید؛ زیرا آن‌ها نیروی کار و پتانسیل انسانی بیشتری را در اختیار دارد که اغلب نیز ارزان‌تر است.
این جامعه‌شناس گفت: البته بهره‌برداری از این ظرفیت، نیازمند بسترهای مناسب اقتصادی است تا این پتانسیل از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل شود. اکنون بعد از بررسی‌های فوق باید به‌صورت خاص، این ابعاد را در مورد مهاجران در ایران بررسی کنیم. در بُعد فرهنگی، متأسفانه هیچ‌گونه قانون‌گذاری مشخصی در مورد نحوه برنامه‌ریزی برای هنجارپذیری مهاجران در کشور ما انجام نشده است. مهاجر بدون درونی‌کردن هنجارهایی که لازمه زیست در هر جامعه‌ای هستند وارد جامعه می‌شود و در زندگی روزمره با مشکلات متعددی مواجه می‌شود. این امر باعث تنش میان فرد مهاجر و جامعه میزبان می‌شود. این رفتارها می‌توانند از جزئی‌ترین کنش‌ها تا مسائل کلی‌تر را در بر بگیرد.
وی در این خصوص که ساماندهی اتباع چه تاثیری بر آسیب‌های اجتماعی دارد، بیان کرد: همان‌طور که گفته شد، حضور مهاجران می‌تواند دو جنبه کاملاً متفاوت، مثبت یا منفی داشته باشد. ورود آن‌ها به‌عنوان نیروی کار ارزان و آماده به‌کار، در صورتی که بسترهای اقتصادی مناسب وجود داشته باشد و سیاست‌گذاری و ساماندهی درستی برای هدایت این نیروها صورت گیرد، می‌تواند بسیار مفید واقع شود. اما در کشور ما، به دلیل نبود نهادهای حقوقی و حقیقی فعال برای هدایت مهاجران در بستر یک اقتصاد مستقل و رقابتی، چنین امکانی وجود ندارد. سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری پیش از ورود مهاجران و همچنین برنامه‌ریزی برای دوره پس از ورود و ایجاد تناسب میان نیازهای جامعه با توانایی‌های مهاجران، می‌تواند جنبه‌های مثبت این پدیده را بالفعل کند و بسیاری از آسیب‌هایی که ممکن است در نتیجه ورود غلط این گروه به جامعه ایجاد شود را کنترل می‌کند. تحقق این هدف فقط با درک درست از وضعیت موجود جامعه و شناخت ابعاد مثبت و منفی پدیده مهاجرت از سوی نهاد قدرت ممکن است.
طیبی با بیان اینکه آموزش به مردم لازمه پذیرش اتباع خارجی است، گفت: «البته این مساله فقط مختص مهاجران نیست؛ بلکه باید برای افراد جامعه نیز آموزش‌هایی برای پذیرش مهاجران و افزایش آستانه تحمل در نظر گرفته شود در این صورت آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن به حداقل می‌رسد. در بُعد اجتماعی، برنامه‌ریزی نهاد سیاست برای شناخت نیازهای جامعه و در ادامه سیاست‌گذاری برای ورود مهاجران بر اساس این نیازها، می‌تواند علاوه بر تقویت بعد فرهنگی، موجب افزایش اعتماد اجتماعی نسبت به مهاجران نیز بشود.
وی اضافه کرد: با پیگیری و اقدامات لازم می‌توان از فرصت‌های حاصل از ورود مهاجران به بهترین شکل بهره برد و آن را در مسیر مثبت هدایت کرد. همچنین باید سیاست‌گذاری مشخصی در زمینه پذیرش مهاجران بر اساس نوع تخصص آن‌ها (حرفه‌ای، نیمه‌حرفه‌ای و ساده) و کنترل ورود بر اساس نیازهای اقتصادی کشور وجود داشته باشد. در نتیجه، مهاجران عمدتا به‌عنوان نیروی کار ساده و در بخش‌های غیرمولد مشغول به فعالیت می‌شوند و این کار به صورت غیر مستقیم آسیب‌های اجتماعی را به وجود می‌آورد.
ارسال دیدگاه