زبانه های ۱۱ همت آتش خشکسالی

 در سال زراعی ۱۴۰۲–۱۴۰۳، برآورد اولیه خسارات خشکسالی در استان به میزان ۱۱۷ هزار میلیارد ریال اعلام شده است. این رقم، تنها برآورد اولیه‌ای است که با توجه به کاهش بارندگی‌ها، افت تولید محصولات کشاورزی و افزایش هزینه‌های تولید، احتمال افزایش آن وجود دارد.

 ابعاد خسارت خشکسالی

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی، گفت که برآورد اولیه خسارات خشکسالی در استان ۱۱۷ هزار میلیارد ریال است. وی افزود که این برآورد تنها یک تخمین اولیه است و هنوز دقیقاً میزان خسارات در تمامی بخش‌ها مشخص نشده است، زیرا نیاز به ارزیابی‌های بیشتر و دقیق‌تری دارد. با این حال، این رقم نشان‌دهنده‌ ابعاد وسیع و عمیق بحران خشکسالی در استان است که در صورتی که برنامه‌ریزی‌های لازم به درستی انجام نشود، می‌تواند تبعات بسیار شدیدی به همراه داشته باشد.

آخوندی تأکید کرد که این برآورد می‌تواند مبنای درخواست‌ها و پیگیری‌های مسئولان برای تأمین اعتبارات لازم از دولت باشد. وی همچنین به لزوم بررسی دو بعد عمده‌ خسارت اشاره کرد: «استمهال وام‌ها» و «اعتبارات ویژه برای زیرساخت‌ها». وی افزود: «کشاورزان و بهره‌برداران باید تسهیلات کم‌بهره دریافت کنند تا بتوانند بخشی از خسارات خود را جبران کنند».

 

 خسارات اقتصادی و معیشتی کشاورزان

خراسان جنوبی به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیمی خود، استان کشاورزی مهمی است که بسیاری از مردم آن به کشاورزی و دامداری وابسته هستند. خشکسالی‌های متوالی در این منطقه، که به کاهش بارش‌ها و افت منابع آب زیرزمینی منجر شده است، تأثیرات منفی زیادی بر بخش کشاورزی داشته است. بسیاری از کشاورزان و دامداران در این استان به دلیل کمبود منابع آبی با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستند.

محمد علی آخوندی در ادامه افزود: «بسیاری از کشاورزان در این استان با بحران خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند. کاهش شدید منابع آبی و کمبود بارش‌ها، باعث کاهش چشمگیر تولید محصولات کشاورزی مانند گندم، جو، و پسته شده است که در نتیجه، معیشت هزاران خانواده را تهدید می‌کند».

 

 زیرساخت‌ها و چالش‌های تأمین آب

در کنار مشکلات اقتصادی، بحران خشکسالی در خراسان جنوبی تأثیرات جدی بر زیرساخت‌های آبی استان گذاشته است. از آنجا که بسیاری از شهرستان‌های خراسان جنوبی به ویژه در نواحی شرقی و جنوبی با کمبود شدید آب شرب مواجه هستند، نیاز به اقدامات اساسی در زمینه بهینه‌سازی مصرف آب و توسعه منابع آبی ضروری به نظر می‌رسد.

آخوندی به موضوعات زیرساختی نیز اشاره کرد و گفت: «کاهش هدررفت آب در بخش‌های مختلف، استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین، جداسازی آب شرب از آب فضای سبز و تأمین منابع آبی برای روستاییان و عشایر، از اولویت‌های مهم در این دوران بحرانی است».

خشکسالی‌های مستمر باعث افزایش انواع آفات در باغات و مزارع استان شده است. آفات نوظهور و ثانویه مانند کرم خراط، پروانه چوبخوار پسته، سوسک شاخک بلند رزاسه و سوسک طوقه‌خوار درختان میوه به دلیل کاهش قدرت مقابله درختان با عوامل مختلف خسارت‌زای گیاهی، به آفات درجه یک تبدیل شده‌اند و خسارات زیادی به محصولات کشاورزی وارد کرده‌اند

به گفته وی، علاوه بر این، استان به آبرسانی سیار به مناطق مختلف و تامین منابع سموم و آفات کشاورزی نیاز دارد تا از خسارات بیشتر به کشاورزی جلوگیری شود.

تأثیرات اجتماعی و مهاجرت روستائیان

خشکسالی نه تنها بر اقتصاد کشاورزی اثرگذار است، بلکه می‌تواند منجر به افزایش مهاجرت‌های داخلی شود. کاهش منابع آبی، بیکاری و از دست دادن زمین‌های کشاورزی باعث شده است که بسیاری از خانواده‌های روستایی به شهرها مهاجرت کنند. این مهاجرت‌ها فشار بیشتری بر شهرها، زیرساخت‌های شهری و امکانات خدماتی وارد می‌آورد.

یک کارشناس اجتماعی در این زمینه می‌گوید: «مهاجرت روستائیان به شهرها یکی از پیامدهای جدی خشکسالی است که می‌تواند در آینده مشکلات جدی‌تری را در زمینه اشتغال، تأمین مسکن و زیرساخت‌های شهری ایجاد کند. این روند در بلندمدت می‌تواند به تشدید بحران اجتماعی و اقتصادی در مناطق شهری منجر شود».

اقدامات انجام شده و برنامه‌های آتی

استانداری خراسان جنوبی در تلاش است تا با همکاری دستگاه‌های اجرایی و بهره‌گیری از منابع مختلف، اقداماتی برای کاهش آثار خشکسالی انجام دهد. برنامه‌های آبیاری نوین و بهینه‌سازی مصرف آب در حال اجرا هستند. همچنین به کشاورزان آموزش‌های لازم در زمینه مدیریت منابع آبی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین داده می‌شود.

آخوندی در این باره افزود: «اجرای طرح‌های آبیاری نوین و سیستم‌های کنترل هدررفت آب در مناطق مختلف استان در حال انجام است. همچنین طرح‌هایی برای تأمین منابع آبی پایداری که کمترین میزان آسیب به محیط زیست را وارد کنند، در دستور کار قرار دارد».

نظرات کارشناسان و راه‌حل‌ها

کارشناسان محیط‌زیست و منابع طبیعی برای مقابله با بحران خشکسالی در خراسان جنوبی، اقداماتی همچون توسعه منابع آب‌های غیرمستقیم مانند استفاده از آب‌های سطحی، بازسازی سدها و تقویت ظرفیت ذخیره‌سازی آب را پیشنهاد کرده‌اند. آنها همچنین بر لزوم تغییر در الگوهای کشاورزی و استفاده بهینه از منابع آب تأکید دارند.

استفاده از تکنیک‌های کشاورزی پایدار و مقاوم در برابر خشکسالی، به ویژه در بخش کشت دیم و استفاده از گونه‌های گیاهی مقاوم، می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا خسارات خشکسالی را کاهش دهند.

برآیند نظرات کارشناسی دراین زمینه شامل توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، حمایت از کشاورزان و دامداران، توسعه کشت‌های مقاوم به کم‌آبی، آموزش و ترویج مدیریت منابع آب و تقویت زیرساخت‌های آبی و منابع طبیعی است.

کارشناسان معتقدند که برای مقابله با بحران خشکسالی در خراسان جنوبی، باید رویکردی جامع و پایدار اتخاذ شود. این رویکرد باید شامل بهبود روش‌های مدیریت منابع آب، توسعه سیستم‌های آبیاری هوشمند و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای پمپاژ آب در مناطق خشک باشد.

به علاوه مدیر کل مدیرت بحران استان پیشنهاد کرد که باید با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی در زمینه منابع آبی، راه‌حل‌های بلندمدت و پایدار برای این بحران فراهم شود.

بحران خشکسالی در خراسان جنوبی همچنان یکی از مهم‌ترین چالش‌های این استان است که نیازمند توجه ویژه از سوی مسئولان و همکاری فعال تمامی دستگاه‌ها و مردم است. برآورد ۱۱۷ هزار میلیارد ریالی خسارت تنها بخشی از ابعاد این بحران است. باید از هم‌اکنون تدابیر دقیق‌تری برای کاهش آثار خشکسالی در کوتاه‌مدت و بلندمدت اتخاذ شود تا آینده‌ای پایدار برای این استان رقم بخورد. اقدامات درست و به موقع می‌تواند مانع از بروز بحران‌های بزرگتر شده و از آسیب‌های بیشتر به کشاورزی و معیشت مردم جلوگیری کند.