دانشجویان بی‌انگیزه و هزار دردسر
تهران (پانا) - وقتی به دورانی از زندگی می‌رسیم که محیط مدرسه را رها کرده و وارد دانشگاه می‌شویم مانند آن است که از برکه‌ای کوچه وارد اقیانوسی عظیم با طوفان‌های سهمگینی شده‌ایم. این مثال برای آن است که فضای علم با اکتشافات بسیاری که هر روزه در سراسر دنیا شاهد آن هستیم و تغییراتی که در زندگی بشر به دنبال داشته، از مرحله‌ای به نام «دانشجوی ورودی» آغاز می‌شود.
به گزارش ایسنا، در وهله اول با دانشگاهی روبرو می‌شوید که از سوابق علمی، اعضای هیئت علمی و افتخارات دانشجویانی که زمانی در آن درس خواندند، بیشتر می‌شنوید اما هرچه پیش بروید دانشگاه لایه‌های بیشتری از خود به شما نشان می‌دهد. زندگی دانشجویی با فراز و نشیب‌های فراروانی روبروست و از این لحاظ دارای شیرینی و تلخی‌هایی است که تمام آنها بعد از زمان تحصیل جزء بهترین خاطرات شما محسوب می شوند، دانشگاه بوعلی سینا از آن دست دانشگاه‌های مادری است که اکثر رشته‌های تحصیلی را در تمامی مقطع تحصیلات تکمیلی ارائه داده، این دانشگاه از جایگاه علمی مناسبی در سطح کشور برخوردار است و اساتید برجسته‌ای در زمینه‌های علمی مختلف دارد و دانشجویان نمونه‌ای نیز به جامعه تحویل داده است.
این بیانی اجمالی از دانشگاهی است که حدود سه سال در آن تحصیل می کنم، جدای از جایگاه علمی و اساتید و دیگر مباحث که جا دارد در زمانی دیگر نسبت به آن صحبت شود، قصد دارم به «شرایط زندگی دانشجویی» در خوابگاه‌های پسرانه این دانشگاه بپردازم. با گفتن کلمه «خوابگاه»، نخستین تصویری که در ذهنم ایجاد می‌شود اتاقی تقریبا ۲۰ متری است که دارای تخت، کمد، فرش، یخچال، تلویزیون، میز و صندلی، شوفاژ و کولر است اما تصورم با واقعیت همخوانی نداشت و همین امر در ابتدای کار باعث شد تا در درس کمی دچار کمی و کاستی شوم که در ترم‌های بعدی به سختی جبران شد چرا که عدم سازگاری با محیط جدید امکان تأثیر بر ابعاد مختلف زندگی فرد را دارد و او را دچار دگرگونی‌های متفاوتی می‌کند.
زندگی در خوابگاه علاوه‌بر اینکه نیاز به همبستگی و تقویت روابط اجتماعی می‌شود، نیازمند سازگاری بالا با افراد دارای سلایق و افکار مختلف است که از هر دانشجویی چنین کاری بر نمی‌آید، سخت نیست بلکه نیازمند یافتن افرادی است که به روحیات شما نزدیک‌تر باشند پس در ترم اول به‌علت عدم‌انتخاب اتاق توسط دانشجو هر نوع اتفاقی دور از دسترس نیست.
نخستین دانشجویی که به سراغش رفتیم، دانشجوی مهندسی آب به نام «سعید» از ورودی‌های سال ۹۶ است. او می‌گوید که بیشتر بهداشت عمومی اتاق و محیط خوابگاه برایش مهم است. برقراری آرامش برای استراحت توسط دانشجویان خوابگاه از دیگر خواسته‌های اوست و از اینکه در محیط دانشگاه و حتی در خوابگاه برخی افراد به‌راحتی سیگار می‌کشند بسیار ناراحت بوده و خواهان برخورد با این افراد است.
سعید به هم خوابگاهی‌های خود اشاره می‌کند: در دوران دبیرستان مدام این بحث بود که «دانشگاه جای درس خواندن نیست» و این امر باعث شد تا برخی از ورودی‌ها دچار افت تحصیلی شده و حتی به سرانجام مشروطی و اخراج از دانشگاه دچار شوند و برخی دیگر به‌علت کمبود عاطفه در دوران زندگی دانشجویی به ارتباط‌های ناسالم گرفتار آمدند که امروز با اختلالات روانی دست و پنجه نرم می‌کنند.
دانشجوی بعدی «پژمان» از ورودی‌های ۹۶ بوده و در یکی از رشته‌های علوم پایه مشغول تحصیل است، از او از وضعیت خوابگاه‌های دانشجوی پرسیدم، در پاسخ می‌گوید: با وجود سطوح مختلفی از خوابگاه‌ها در دانشگاه بوعلی سینا نیاز است که مسئولان دانشگاه با وجود محدودیت‌های مالی تجهیزات و امکانات بیشتری در اختیار خوابگاه‌ها قرار دهند.
او در ادامه با اشاره به اینکه در خوابگاه نیاز است تا دانشجویان حقوق یکدیگر را رعایت کنند، ادامه می‌دهد: از لحاظ بهداشت عمومی باید دانشجویان تلاش بیشتری به خرج دهند بنابراین جدای از این مواردی که مربوط به خود دانشجویان می‌شود، از مابقی امکاناتی که در خوابگاه وجود دارد و برای دوره دانشجویی کافیست، از مسئولان دانشگاه تشکر می‌کنم.
برای ریشه‌یابی بیشتر این موضوعات بر آن شدیم تا با اساتید علوم اجتماعی و روانشناسی و رئیس دانشگاه بوعلی سینا این مسائل را در میان بگذاریم.
یک عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا با اشاره به این پرسش که فایده مدرک تحصیلی چیست؟ بر تأثیرگذاری این جمله بر روی دانشجو دارد تأکید می‌کند و می‌گوید: این جمله اثر دردناک‌تری نسبت به ضربه شمشیر دارد و این سرکوفت‌ها می‌تواند مقدمه گرایش فرد به برخی ناهنجاری‌ها شود.
امراله تمسکی با بیان اینکه دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه به‌علت فضای بسته مدرسه و تحت کنترل بودن توسط خانواده، فضای بازتری دارند، ادامه می‌دهد: در اثر عدم‌نظارت والدین و سوءاستفاده از آزادی موجود در دانشگاه افراد دست به هر کاری می‌زنند به‌طوریکه در دانشگاه کلاس‌ها به‌صورت مختلط برگزار می‌شود که این تجربه را در مدرسه نداشته‌اند به‌طوریکه دختران و پسران در کنار هم بر سر یک کلاس می‌نشینند و دوست دارند خود را به‌هم نزدیک کنند و به‌علت عدم نظارت خانواده‌ها بر روی فرزندان، افراد به‌صورت خواسته یا ناخواسته در دام‌هایی قرار می‌گیرند.
بروز تأخر فرهنگی با ورود تکنولوژی‌های روز به کشور
او با بیان اینکه هر فرد دارای یکسری چارچوب و حد و مرز برای زندگی خود است که با تغییر محیط ارزش‌های او نیز دچار تغییر می‌شود، اظهار می‌کند: امروزه در جامعه ارزش‌ها تغییر کرده و بعضاً با ورود تکنولوژی‌هایی که فرهنگ استفاده از آنها نیامده است، با ناهنجاری‌هایی در این زمینه مواجه هستیم و به‌علت عدم نظارت کافی بر روی مسائل فرهنگی، فقر فرهنگی نیز به چشم می‌خورد.
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه برخی والدین تصور می‌کنند فرزندشان با ورود به دانشگاه و با افزایش سطح سواد جایگاه‌شان برتر از آنها می‌شود، خاطرنشان می‌کند: واقعیت متفاوت از تصور والدین است و این امر باعث می‌شود تسلط خود را بر روی فرزندشان از دست بدهند و فرد نیز به‌علت فضای باز به‌وجود آمده در محیط دانشگاه با تهدیدهای گوناگونی مواجه است البته برخی افراد با توجه به سابقه تربیتی و ایمانی که در وجودشان است نه‌تنها در دام این تهدیدها نمی‌افتند بلکه با اعتقاداتی کامل‌تر و با رعایت احترام و ادبی بیشتر به آغوش خانواده بازمی‌گردند در حالیکه افرادی هم هستند که با سوءاستفاده از موقعیت پیش آمده دچار بعضی انحرافات اخلاقی می‌شوند که آغازگر این نوع انحرافات شرکت در مهمانی‌های نامربوط و معاشرت با دوستانی نااهل است.
او با اشاره به مسائلی از قبیل مصرف سیگار، ارتباط با جنس مخالف، سرقت، اعتیاد به روان‌گردان و موادمخدر در محیط دانشگاه، ادامه می‌دهد: برای کنترل این نوع از ناهنجاری‌ها نیاز است تا دانشگاه با برگزاری کارگاه‌های آموزشی این سطح از آگاهی را به دانشجویان بدهد تا این افراد با برخی از مسائل و مشکلاتی که به آن آگاهی ندارند، آشنا شوند همچنین برای جلوگیری از به دام افتادن دانشجویان در ناهنجاری‌های اجتماعی لازم است تا برنامه‌های فرهنگی و به‌ویژه ورزشی افزایش یابد تا ضمن فراهم کردن اوقات فراغت برای دانشجو، از معضلات او نیز کاسته شود.
خانواده‌ها باید فرزندان خود را کنترل کنند
تمسکی با تأکید بر اینکه نیاز است خانواده‌ها فرزندان خود را به‌صورت غیرمستقیم کنترل کنند و رفت و آمدهای او را به‌صورت نامحسوس تحت‌نظر داشته باشند، تصریح می‌کند: اگر خانواده فرزند خود را به شیوه صحیح و علمی تربیت کرده باشد فرد می‌تواند با مسائل ناهنجار جامعه کنار بیاید. اگر خانواده‌ای که مقید به برخی مسائل اعتقادی نیست با همین دیدگاه فرزند خود را تربیت کند با وجود اینکه بسیاری از شخصیت فرد در این دوران شکل گرفته امکان تغییر در او سخت است پس باید از دوران کودکی مسائل تربیتی را مدنظر قرار داد.
او با بیان اینکه جامعه نیز باید بحث مسائل و مشکلاتی که فرد در دوران جوانی و دانشجویی با آنها روبروست را مطرح کند چرا که در صورت ندادن آگاهی به فرد، او را از درک صحیح مسائل بازداشته‌ایم، اضافه می‌کند: با تمام این تفاسیر میزان بروز ناهنجاری میان دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به‌علت بالا بودن سن و کسب تجربه بیشتر از محیط دانشگاه و جامعه بسیار کمتر از دانشجویان مقاطع کارشناسی است بنابراین باید برای کنترل این نوع ناهنجاری‌ها تا حد امکان به تمامی دانشجویان غیربومی خوابگاه داده شود و باید در نظر گرفت که کنترل این افراد نیز کاری بسیار سخت است.
این مدرس دانشگاه با انتقاد از مدرک‌گرایی دانشجویان می‌گوید: باتوجه به اینکه بسیاری از دانشجویان به قصد مدرک به دانشگاه می‌آیند و به‌علت نداشتن انگیزه‌های کافی تلاش لازم را در جهت موفقیت در زمینه تحصیلی خود انجام نمی‌دهند بنابراین برای پر کردن خلاء عاطفی خود به ناچار به جنس مخالف روی می‌آورند که از دلایل گرایش برخی به این نوع رفتار می‌تواند سختگیری بیش از حد والدین به فرد باشد پس تربیت خانوادگی مهم است و مدارس نیز به نسبت دانشگاه به‌علت داشتن دوران انعطاف‌پذیری بیشتر دانش‌آموزان برای تربیت در این مهم نقش بسزایی را ایفا می‌کنند.
او سرکوفت زدن به دانشجو و تحقیر او را کاری نادرست می‌داند و اظهار می‌کند: این کار نمی‌تواند کمکی به دانشجو بکند و حتی ممکن است شرایط را نیز بدتر کند بنابراین باید در جهت حفظ شخصیت دانشجو به او آگاهی‌های لازم در این زمینه‌ها داده شود که می‌طلبد دانشگاه، اساتید، خانواده و جامعه در کنار دانشجو برای کمک به او باشند.
تمسکی راهکار کمرنگ کردن بحث مدرک‌گرایی را اینگونه توضیح می‌دهد: نیاز است با نظم دادن به آموزش و یکنواخت شدن آن فرصت رفتن به‌سوی ناهنجاری‌ها را از دانشجو بگیریم. دانشجو به‌علت وجود زمان‌های بلااستفاده که در اثر راحت گرفتن بعضی از دروس توسط اساتید ایجاد می‌شود، امکان انجام کارهای اضافه‌ای را دارد که با سختگیری بیشتر جدای از افزایش ساعات مطالعه دانشجو برای دریافت نمره مناسب، زمان‌های بلااستفاده فرد را نیز می‌کاهد همچنین در مسئله آموزشی نیاز است تا با مسئله تقلب برخورد جدی صورت گیرد که در صورت عدم برخورد به‌موقع با این دانشجویان، موجبات ترویج فساد و بی‌عدالتی را با دستان خود هموار کرده‌ایم.
پژوهش‌هایی درباره معضلات جوانان
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه بوعلی سینا نیز با تأکید بر اینکه مسائل و معضلات برای گروه خاصی از جامعه نیست و تقریبا فرآیندی همه‌گیر است می‌گوید: این پرسش برای افراد جامعه وجود دارد که چه چیزی باعث می‌شود دانشجو رفتارهایی خارج از چارچوب داشته باشند؟ این در حالیست که برخی افراد در شرایط مختلف زندگی خود را کنترل می‌کنند و این خودکنترلی دارای یکسری ارزش است.
خسرو رشید با اشاره به پژوهش‌های انجام صورت گرفته اظهار می‌کند: در استان همدان تجربه مصرف سیگار حدود ۳۸ درصد، تجربه مصرف قلیان حدود ۵۰ درصد، تجربه ارتباط با جنس مخالف حدود ۴۴ درصد، تجربه مصرف الکل حدود ۲۰ درصد، تجربه مصرف موادمخدر از انواع مختلف حدود ۷ درصد، اجبار به رابطه جنسی حدود ۱۰ درصد و حدود ۴ درصد اقدام به خودکشی برای بازه‌های سنی ۱۵ تا ۲۵ وجود دارد.
او با بیان اینکه بابت درخواستی که از فرزندان خود داریم تا خود را به درجه علمی برسانند باید دید که در اثر تلاش برای رسیدن به این هدف، در مقابل چه چیزی به او می‌دهیم، تأکید می‌کند: بچه‌ای که به اصطلاح درسخوان است برای اینکه تلاش خود را افزایش دهد چه فایده‌ای برای او در انجام تلاش مضاعف وجود دارد تا بعد از چند سال تحصیل به دکتر و مهندس جامعه تبدیل شود؟ این فرد چه تفاوتی با فردی که تلاش نکرده و درس نخوانده است دارد در حالیکه فرد تنبل با یک سفارش بهترین پست را از آن خود می‌کند و این پرسش مهم را شکل می‌دهد که این دو چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
رشید با اشاره به اینکه دانشجویان برای نشان دادن رفتاری خوب و نیکو از خود و اینکه درسخوان‌تر شوند نیاز به احترام متقابل و انگیزه دارند، ادامه می‌دهد: زمانی‌که این رفتارها و تلاش‌ها احترامی برای فرد نمی‌آورد و تشکری از او صورت نمی‌گیرد، دانشجویان انگیزه لازم را ندارند بنابراین برای ایجاد انگیزه نیاز است که برای مثال حداقل ۱۰ درصد دانشجویان تلاشگر و درسخوان را در خوابگاه‌های درجه یک با امکانات مناسب اسکان دهیم و حدود ۳۰ درصد مابقی را در یک خوابگاه معمولی و سایر دانشجویان را هم در حداقل امکانات رفاهی اسکان دهیم تا با ایجاد تفاوت میان دانشجویان برتر و تلاشگر و آنهایی که تلاش نمی‌کنند، فرد احساس باخت نکند و احترامی که دریافت می‌کند را درک کند در حالیکه در جامعه امروز و محیط علمی همین حداقل‌ها نیز رعایت نمی‌شود و فکر می‌کنیم که کنترل کردن رفتارهایی که از سرخوردگی جوانان ناشی می‌شود، کار آسانی است.
او اخلاق‌مداری و کنترل رفتار را کاری سخت دانست که فرد برای انجام آن نیازمند فکر، انرژی و یادگیری است، اظهار می‌کند: در مواقعی که در شرایط سخت و عصبانیت قرار می‌گیریم هر آنچه را که به زبان می‌آوریم را بازگو نکنیم و به خود مهیب بزنیم که این کار برای فرد دارای هزینه است و دانشجویان ما برای هیچ حاضر به انجام تمام این آداب نیستند با این نکته که تفاوتی میان فردی که آداب اجتماعی و اخلاق را رعایت می‌کند و آن فردی که رعایت نمی‌کند وجود ندارد بنابراین باید سیستم برای رفتار افراد تفاوت قائل شده تا رویه انجام عادات نیکو و اخلاقی حفظ شود.
این روانشناس با اشاره به اینکه در کشورهایی که ادب و فرهنگ رعایت می‌شود، ناشی از قدرت قوانینی است که در آن کشورها اجرا می‌شود، اضافه می کند: غیر از اینکه مردم به‌علت ناشناخته و غریبه شدن در اثر افزایش وسعت شهرها نظارتی برای آداب و رفتار یکدیگر ندارند، نظارت قانونی هم نیست و اثرگذاری خود را به مرور زمان از دست داده است.
قانون برای کنترل آداب اجتماعی در بین افراد جامعه مهم است
او با بیان اینکه بچه‌های ما دارای هدف نیستند و به‌همین علت انگیزه لازم را ندارند، تأکید می‌کند: این بی‌هدفی و پوچی منجر به تقویت زودآیند می‌شود همانگونه که در فرهنگ خود می‌گوییم «سیلی باشد اما نقد باشد بهتر از حلوای نسیه است» به‌همین علت بچه‌های امروزی بیشتر به‌دنبال خوشی‌های لحظه‌ای هستند چرا که یک فرد زمانی آینده را به یک لحظه آنی ترجیح می‌دهد که در آینده تقویت کننده‌های زیادی وجود داشته باشد که برای دانشجو چنین تقویت کننده‌هایی در حال‌حاضر وجود ندارد. برای اینکه یک دانشجو لحظات پیش روی خود را برای کسب موقعیت‌های ویژه شغلی در آینده فدا کند نیازمند عوامل تقویت کننده بسیاری در آینده است که مهمترین آن پیدا کردن شغل و دور از دسترس ندیدن آن است.
رشید عنصر مهم خانواده که تلاش خود را در جهت گرایش فرزندان خود به انجام هنجارهای سالم در اجتماع می‌کند را علت اصلی نداشتن انگیزه کافی جوانان نمی‌داند و می‌گوید: ریشه اصلی آن نیازمند فراهم بودن شغلی مناسب برای دانشجویان برتر و تلاشگر بعد از زمان تحصیل است چرا که کار به افراد هویت می‌دهد و تمام معنای زندگی افراد است که این مسئولیت‌ها در اختیار دولت‌هاست و جامعه و خانواده در مراحل بعدی باید به وظایف خود در قبال افراد پایبند باشند؛ به‌عنوان مثال وقتی در جامعه قوانینی گذاشته نمی‌شود که افراد زیر ۱۵ سال حق استفاده از موبایل را نداشته باشند، به‌علت اینکه همسن و سالان این بچه‌ها موبایل دارند امکان سلب این وسیله از فرد دیگر وجود ندارد چرا که او دچار احساس کمبود می‌شود اما اگر همه این وسیله را در اختیار نداشته باشند دیگر مشکلی وجود ندارد. کنترل اجتماعی در کشورهای پیشرفته به‌صورت جدی انجام می‌شود در حالیکه این کار در کشور ما به‌صورت جدی اجرایی نمی‌شود.
دانشجویان سیگاری تنبیه می‌شوند
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا نیز با اشاره به اینکه ناهنجاری‌هایی که در افراد رخ می‌دهد در سطوح تربیتی است و کسی نمی‌تواند آن را انکار کند و در کل جامعه دارای شدت و ضعف است، می‌گوید: در دانشگاه با یک جامعه جوان مواجه هستیم و مخاطبان این فضا جوانان هستند و تفاوت شهر دانشگاهی با بقیه شهر این است که بقیه قسمت شهر دارای اقشاری نظیر کودک، نوجوان، پیر، افراد مسن و جوان است در حالیکه در دانشگاه مخاطبان به طور میانگین در رنج سنی ۱۸ تا ۲۵ سال قرار دارند که اکثریت جامعه دانشگاهی را تحت پوشش قرار می‌دهند بنابراین می‌طلبد سیاست‌های خاص خود را داشته باشیم.
یعقوب محمدی‌فر با اشاره به شعار دانشگاه بدون دخانیات که چند سالیست اعلام شده است، ادامه می‌دهد: برخورد لازم در صورت مشاهده صورت می‌گیرد اما تجربه نشان داده برخوردهای تند و صرفاً با هدف تنبیه در هیچ‌جایی جواب نداده، یک جاهایی لازم است اما در مجموع آن چیزی که نیاز داریم فرهنگسازی در این عرصه است که باید در نظر داشت که تمام فرهنگ جامعه در دست دانشگاه نیست، بخشی از فرهنگ جامعه در دست آموزش و پرورش، خانواده و رسانه است اما امروز فضا مجازی و فرهنگ‌های غیررسمی هستند که در جامعه تعیین‌کننده هستند که سیاستگذاران عرصه فرهنگی باید این موضوع را در نظر داشته باشند.
او با بیان اینکه دشواری کار ما از قانونگذار آغاز می‌شود بدین‌صورت که در حوزه‌های فرهنگی افراد زیادی تصمیم می‌گیرند و امروز در جامعه صدها ارگان فرهنگی وجود دارد که خیلی از این ارگان‌ها پاسخگو نیستند، ادامه می‌دهد: بعضاً دیده می‌شود اگر دانشجویی که دارای ناهنجاری است، حداقل رساندن این ناهنجاری‌ها را تنها از دانشگاه مطالبه می‌کنند البته دانشگاه باید پاسخ بدهد اما پاسخگوی صرف نیست، بروز این ناهنجاری‌ها دارای علل دیگری نیز هست به‌طوریکه نوع رفتار افراد از دوران تربیت کودکی و تا مراحل جوانی در رفتار فرد تأثیرگذار هستند.
محمدی‌فر با بیان اینکه دانشگاه حداقل با وضع قوانینی که بر روی آن مصر است سعی بر کنترل ناهنجاری‌هایی که در محیط دانشگاه اتفاق می‌افتد را دارد، اضافه می‌کند: براساس آماری که در کمیته انضباطی دانشگاه وجود دارد به افراد متخطی تذکر لازم داده شده و حتی به مشاوره نیز دعوت شده اند و مسائلی از این قبیل اتفاق می‌افتد اما نتوانسته جای خود را باز کند و آن بازخورد و نتیجه کافی را به ما بدهد.
او درباره اقدامی که باید در سطح کلان انجام گیرد، می‌گوید: بین فرهنگی که آموزش می‌دهیم و همان فرهنگ رسمی و قانونی ماست، با آن چیزی که در جامعه هست فاصله زیادی وجود دارد و این مسئله را نمی‌توان کتمان کرد چرا که این مسئله در خوابگاه نمود پیدا می‌کند و یکسری بزه‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی اتفاق می‌افتد که لازم است در صورت بروز چنین ناهنجاری‌هایی با ابزار قانونی با این نوع رفتارها برخورد شود و این مسئله نشان دهنده آن است که ما نتوانستیم در سطح کلان به سیاست‌های فرهنگی کشور یکسان عمل کنیم یعنی نیامده‌ایم در خیلی از جاها تفاوت‌ها را بپذیریم که در این صورت و با پذیرش تفاوت‌های قومی، فرهنگی و محلی خیلی از این مسائل حل می‌شود.
رئیس دانشگاه بوعلی سینا نوع رفتار افراد از نحوه ورود دانشجو به دانشگاه، کنکور، آموزش اساتید و دروسی که اساتید می‌خوانند را تأثیرگذار می‌داند و ادامه می‌دهد: برای مثال چند درصد از اساتید ما روانشناسی کار کردند تا در کلاس از آن بهره ببرند؟ حتی درصد اساتیدی که بر حسب علاقه خود کار می‌کنند هم کم است که به صورت دوره‌ای برای خوابگاه‌ها آموزش برگزار می‌کنیم و برای سالجاری نیز حدود پنج نوبت کارگاه آموزشی برگزار کردیم.
او اغلب برنامه‌های موجود را روزمره می‌داند و اظهار می‌کند: در حوزه فرهنگی دچار روزمرگی شده‌ایم و تصمیم‌های میان‌مدت و بلندمدت را فراموش کرده‌ایم. امروز تصمیماتی گرفته می‌شود که وقتی به مرحله اجرا می‌رسد دچار یکسری مشکلات شده و مسائل فرهنگی و تربیتی با مسائل سیاسی تلفیق می‌شود و این موارد در دانشگاه به‌علت اینکه افراد درون دانشگاه از قشر جوان هستند و از فضای آزادتری نسبت به‌مرحله قبلی خود یعنی محیط دبیرستان و خانواده برخوردارند، بیشتر بروز و ظهور می‌کند.
محمدی‌فر با اشاره به اینکه برای جلوگیری از بروز این نوع رفتارها در گام نخست شعار دانشگاه بدون دخانیات را قرار دادیم و این شعار را تبلیغ هم می‌کنیم و در برخورد جدی هستیم، می‌گوید: کارگاه‌های آموزشی در دانشگاه برگزار می‌شود همچنین در بحث اعتیاد همکاری مناسبی با استانداری داریم بنابراین برای ما باید تک‌تک افراد و حتی یک نفر هم مهم باشد. مدیران قبلی دانشگاه به شدت بر روی مسائل اخلاقی، اجتماعی و ناهنجاری کار کردند و این موضوعات برای همه دارای اهمیت بوده است.
اعتیاد تنها موضوع دانشگاه نیست
او اظهار می‌کند: در دانشگاه تنها موضوع اعتیاد را نداریم بلکه بحث ناامیدی، فکر به خودکشی، مصرف موادمخدر و ارتباطات ناسالم و ... نیز از موضوعاتی هستند که در ده‌ها مقوله طبقه‌بندی می‌شوند و در این مسائل صرفا یک موضوع وجود ندارد چرا که حوزه فرهنگ بسیار گسترده است و دارای چندین زیرسیستم است که باید در کلان قضیه دیده شوند و بدون تعارف باید گفت که بعضی از این مسائل خارج از اراده وزارت علوم و دانشگاه است و باید در سطح کلان حل شود که دانشگاه نیز متأثر از این جریان‌ها نباشد.
رئیس دانشگاه بوعلی سینا با اشاره به آمارهای ناشی از مصرف سیگار، روان گردان ها، موادمخدر، بحث ناامیدی، فکر به خودکشی و ... و با بیان اینکه در بعضی از این موارد نسبت به میانگین کشوری از وضعیت بهتری برخودار هستیم، می‌گوید: با توجه به اینکه هر ساله آمارگیری از طرف حوزه فرهنگی وزارت علوم انجام می‌شود که با بررسی نتایج به این نکته رسیدیم ناهنجاری‌ها در کل شهرهای کوچک که کنترل اجتماعی بیشتری حاکم است، کمی کمتر از شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، مشهد و تبریز است اما در مجموع آمار دانشگاه بوعلی سینا با آمارهای این شهرها همخوانی دارد و می‌توان گفت که این دست از مسائل فقط مبتلابه یک دانشگاه نیست و با توجه به آمار می‌بینیم دانشگاه‌های بزرگ اشتراکات بسیاری با یکدیگر دارند و دارای مشکلات مشابهی هستند.
او همچنین با تأکید بر اینکه این آمارگیری‌ها خیلی دقیق بوده و در بسیاری از مواقع در ۱۰ درصد افراد این آمارگیری انجام می‌گیرد، خاطرنشان می‌کند: علت عدم‌اعلام آمار مربوط به ناهنجاری‌هایی که در سطح دانشگاه‌ها رخ می‌دهد، این است که این آمارها کاربردی هستند و برای تصمیم گیری و پیشگیری استفاده می‌شوند همچنین باید به این نکته دقت شود که قبح بسیاری از مسائل را با اعلام مسائل آماری می‌شکنیم و این آمار باید در اختیار تصمیم‌گیران، تصمیم سازان و سیاستگذاران همچون وزارت علوم، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، نهادهای ولایت فقیه در دانشگاه‌ها، مجلس شورای اسلامی و ... قرار گیرد.
محمدی‌فر با اشاره به وضعیت خوابگاه‌های دانشگاه بیان می‌کند: طی سه تا چهار سال گذشته در دانشگاه بوعلی سینا کارهای بسیاری در زمینه تعمیرات و تجهیز انجام شده به‌گونه‌ای که سعی کردیم بعضی از خوابگاه‌ها را از سطح پنج به سطح دو و حتی یک ارتقاء دهیم و تقریبا خوابگاه سطح پنج نداریم اما در سالتحصیلی جاری به‌علت بهم ریختن نُرم پذیرش دانشجو و اینکه دانشجو علاقه‌ای به ماندن در شهر خود ندارد، به مشکلاتی برخورد کردیم که مجبور شدیم ظرفیت اتاق‌ها را افزایش دهیم طوریکه اتاق شش نفره را تبدیل به اتاق هشت نفره کردیم که در بحث استانداردهای خوابگاهی این کار معنایی نداره اما ناچار به این کار شدیم و باید در نظر داشته باشیم که با توجه به شرایط اقتصادی دولت، امکان ساخت خوابگاه کاهش پیدا کرده و نیاز است با مدیریت مسئولان و تحمل و صبری که دانشجویان پیشه می‌کنند، کار پیش رود.
او با بیان اینکه در زمینه امکانات و وسایل نیز بنا به ضرورت خریداری صورت می‌گیرد اما با کمبودهایی دست و پنجه نرم می‌کنیم، ادامه می‌دهد: پولی که در حوزه غذا و یا خوابگاه باید هزینه شود را نه‌تنها بنده بلکه هیچ رئیس دانشگاه و هیچ دستگاه آموزشی مجاز نیست در محلی دیگر هزینه کند اما واقعیت قضیه این است که کمبودهای ما در خوابگاه ها بسیار زیاد است و با توجه به اینکه مخاطبان دانشگاه‌ها جوان هستند و توقعاتی بسیاری نیز دارند، از دشواری‌هایی که برای حرکت یک سیستم نیاز است، آشنایی ندارند.
دغدغه مالی؛ مسئله امروز دانشگاه‌ها
رئیس دانشگاه بوعلی سینا یکی از مسئله‌های جدی امروز دانشگاه‌ها را دغدغه مالی می‌داند و اظهار می‌کند: این دغدغه باعث می‌شود از روزمرگی خارج نشویم و برنامه‌های کلان مدت نداشته باشیم و این باعث آسیب دیدن دانشگاه و در نتیجه موجب آسیب دیدن جامعه می‌شود بنابراین نکته کلیدی اینجاست که به‌جای فکر کردن به مسائل کلان و حل مشکلات باید فکر مسائل مالی باشیم.
او با اشاره به فلسفه وجودی دانشگاه که صرفا رفاهی نیست و این مسائل در کنار دانشگاه است، ادامه می‌دهد: حقوق می‌دهیم که با پژوهش، آموزش و تربیت، فرهنگ جلو برود چرا که اگر دانشگاه دستگاهی باشد که بخواهد تنها مشغول حقوق دادن باشد باید آن را بست. دانشگاه با یک هدف متعالی ایجاد شده و پژوهش و ارتقای بالندگی کشور در حوزه‌های آموزش، پژوهش، فرهنگ، تربیت و مهمتر از همه مسئولیت‌پذیری اجتماعی و اخلاق اجتماعی از اهداف عالیه آن است که دانشگاه‌های امروز دنیا بیشتر به‌دنبال این دست مسائل هستند اما دغدغه‌های مالی باعث شده که گرفتاری ذهن مدیران ما خیلی به این موضوع معطوف باشد.
محمدی‌فر با بیان اینکه آموزش‌عالی یک زمانی از بستر و مسیر خود خارج شد، اضافه می‌کند: خیلی‌ها به خود اجازه دادند که پرچم وزارت علوم و آموزش‌عالی کشور را در اختیار خود قرار دهند و شروع به توسعه بی‌رویه آموزش عالی کنند به‌همین علت توسعه بی‌رویه آموزش‌عالی، مدرک‌گرایی، عدم‌توجه به کیفیت و ایجاد ده‌ها دانشگاه به خواست افرادی از طبقات سیاسی با فخر به اینکه در داخل هر شهر دانشگاه وجود دارد، باعث شد که دانشگاه‌های بزرگ ما آسیب ببینند.
او راهکار شرایط حال‌حاضر را طرح آمایش آموزش‌عالی می‌داند و تصریح می‌کند: در این طرح گفته می‌شود که دانشگاه باید براساس نیازهای روز جامعه باشد و تعداد فارغ‌التحصیلان نیز متناسب با بازارکار و تخصص‌هایی که وجود دارد، باشند تا منجر به ناامیدی از یافتن شغل در ذهن دانشجو نشود، همین که آینده مبهمی برای فرد ایجاد می‌شود باعث شده امید، شادابی و انگیزه خود را از دست بدهد.
رئیس دانشگاه بوعلی سینا خاطرنشان می‌کند: باید در نظر داشت که بخشی از معضل توسعه بی‌رویه مراکز آموزش‌عالی به دانشگاه مربوط می‌شود اما با این اتفاق تیغ انتقاد به‌سمت دانشگاه‌ها رفت و گفته شد که با وجود فراوانی بیش از اندازه دانشگاه‌ها، این مراکز کارآیی خود را از دست داده‌اند که نیاز است در پاسخ بگویم دانشگاه‌های خوب ما کار خود را انجام می‌دهند و جا دارد از وزارت علوم و عملکرد آن دفاع کنم چرا که جایی‌که از وزارت علوم خواسته شده کار کند، کار کرده و با تمام این تفاسیر در جایگاه ۱۵ تولید علم در جهان قرار داریم و نباید مراکز دیگری که کار خود را به‌خوبی انجام نمی‌دهند را به پای دانشگاه نوشت.
او با تأکید بر اینکه ظرفیت‌ها را باید منطقی کرد، بیان می‌کند: در بسیای از دانشگاه‌ها این کار شروع شده است و با اجرای طرح ساماندهی آمایش آموزش‌عالی نیز بسیاری از دانشگاه‌هایی که شرایط دانشگاه بودن را ندارند و در حد یک دانشکده و حتی یک گروه نیستند باید ادغام شوند و در کنار دانشگاه‌های بزرگ قرار گیرند که این اقدامات در سطح دانشگاه‌ها منجر به ایجاد هم افزایی می‌شود همانند کاری که در کشورهای فرانسه، انگلیس و روسیه نیز انجام شد.
پیگیری طرح ساماندهی آموزش‌عالی
محمدی‌فر با بیان اینکه اگر کسی دلسوز کشور است باید براساس اولویت‌های اساسی کشور که طرح ساماندهی آموزش‌عالی است، عمل کند، می‌گوید: وزارت علوم در مرحله پیگیری و اقدام این طرح قرار دارد. به یاد داریم که نسل اول دانشگاه‌ها آموزش محور و مدرک‌گرا بودند، نسل دوم دانشگاه‌ها پژوهش محور شدند که حاصل این نوع دانشگاه‌ها قرارگیری ایران در جایگاه ۱۵ تولید علم در جهان است همچنین نزدیک به ۳۰ دانشگاه در رتبه‌بندی‌های زیر ۱۰۰۰ نظام‌های معتبر رتبه‌بندی دنیا قرار گرفتند.
در ادامه دانشگاه‌ها بحث کارآفرینی را جدی گرفتند و مراکز رشد نیز کار خود را به‌خوبی شروع کردند که این پروسه نیازمند حداقل زمان ۱۰ ساله است و یک روزه جواب نمی‌دهد و نیاز به حوصله و صبر دارد تا دانشگاه‌ها را با جامعه بیشتر درگیر کنیم.
او با بیان اینکه دانشگاه باید از مدرکی که می‌دهد دفاع کند، ادامه می‌دهد: فردی که مدرک دریافت می‌کند باید دارای شایستگی دریافت آن باشد در حالیکه بعضی از افراد این شایستگی را نداشتند و بسیاری از افرادی که در سازمان‌ها و دستگاه‌ها مشغول کار هستند و لقب دکتر دارند، با این سیاست که دانشگاه وارد عرصه شود، مخالف هستند بنابراین اگر بستر و زیرساختی برای ورود دانشگاه به صنعت و جامعه نکنیم نباید توقعی از آن داشته باشیم.
او با اشاره به اینکه وزارت علوم در سال گذشته با اعلام آئین‌نامه‌ای فرصت شش ماهه مطالعاتی را در اختیار اساتید جوانی که در ارتباط با صنعت و جامعه هستند، گذاشت، ادامه می‌دهد: این بدان معناست که ما ریل‌گذاری کردیم و استاد ما باید برود مسئله‌ای را بیابد و پایان نامه دانشجوی ارشد و دکتری خود را بر روی آن تعریف کند، در این صورت اینکه امکانات ما هدر نرفته و پولی که برای آموزش و پژوهش هزینه شده به قصد گرفتن خروجی بوده است.
محمدی‌فر با تأکید بر اینکه وارد بستری که بتوان از آموزش و پژوهش پول کسب کرد، نشده‌ایم، اظهار می‌کند: فارغ‌التحصیلان خوب این کشور نشان دادند که هر کجای دنیا رفتند موفق عمل کردند و این مسئله نشان می‌دهد ایراد کار از دانشگاه نیست و باید دانشگاه را به عنوان متهم اصلی از این ردیف خارج کرد بنابراین اگر با این رویه ادامه دهیم حداقل در یک دهه آینده باید نتایجی را مشاهده کنیم که نیاز به ریل‌گذاری و تقویت بیشتر دانشگاه و وضع یکسری از قوانین دارد.
راه‌حل مسائل کشور؛ ورود دانشگاه به جامعه
رئیس دانشگاه بوعلی سینا با اشاره به اینکه به پشتوانه اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه‌های سطح کشور می‌توان مسائل کشور را در حوزه‌هایی که تخصص اساتید و دانشجویان است را حل کرد، اظهار می‌کند: با وجود حدود ۹۰ هزار هیئت علمی و حدود چهار میلیون دانشجو در سطح کشور می‌توان در سال حداقل ۱۰۰ هزار مشکل را حل و با ارائه ایده‌ها در جهت رفع مسائل و مشکلات دستگاه‌های مختلف کشور ارزش اقتصادی ایجاد کرد.
او با تأکید بر اینکه دنیا با فکر اداره می‌شود، می‌گوید: قیمت شرکت‌هایی مانند گوگل و مایکروسافت که در حوزه هایتک هستند را نمی‌توان با قیمت شرکت‌های عظیمی که در حوزه نفت و فولاد فعالیت می‌کنند، مقایسه کرد چرا که این نوع شرکت‌ها به‌علت داشتن ایده و تولید فکر با هم قابل مقایسه نیستند.
محمدی‌فر با اشاره به امکانات و برنامه‌های موجود برای دانشجویان نمونه و ممتاز ادامه می‌دهد: در تمامی دانشگاه‌ها دفتر استعدادهای درخشان وجود دارد که دانشجویان ممتاز و نمونه می‌توانند از مزایای آن استفاده کنند همچنین در صورت پرداخت کامل بودجه دانشگاه، در حوزه پژوهش اساتید می‌توانند در پایان‌نامه و پژوهش دانشجو را حمایت کنند، در سال‌های گذشته مواردی از جذب دانشجوی نخبه مقطع دکتری و نیز آن دست از دانشجویانی که شامل استعدادهای درخشان و برگزیده جشنواره‌های خوارزمی و جشنواره‌های مختلف هستند را داشتیم.
نگاه صدقه‌ای به نخبگان
رئیس دانشگاه بوعلی سینا با تأکید بر اینکه این ما هستیم که به دانشجوی نخبه نیازمند هستیم نه آنها، خاطرنشان می‌کند: با قرار دادن دانشجوی نخبه در پشت یک میز او را باطل کردیم چرا که ما باید بستری فراهم کنیم که دانشجوی نخبه به جامعه و دانشگاه خود کمک کند و برای این کار اگر نیاز شد به‌عنوان استاد یا پژوهشگر او را جذب کنیم اما به نخبگان خود نگاه صدقه‌ای داریم که باید این نوع تفکر را از میان برداریم. سیستم دولتی در بسیاری از مواقع بیهوده دخالت می‌کند و وظیفه ما تنها این است که با بسترسازی و فراهم کردن زیرساخت‌ها این اجازه را به جوان بدهیم چرا که او می‌تواند برای خود و حتی دیگران اشتغال ایجاد کند.
او با تأکید بر کمک به هموارسازی نظام بانکی برای ارائه تسهیلات به دانشجویان نخبه، ادامه می‌دهد: دانشگاه بوعلی سینا دارای یک مرکز رشد و دو مرکز شتاب است و به‌دنبال دایر کردن مرکز نوآوری با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی و صنعتی همدان در استان هستیم.
محمدی‌فر با بیان اینکه باید بتوانیم R@D بخشی از صنعت را وارد دانشگاه کنیم که در صورت تحقق این مهم توان یادگیری دانشجویان نیز افزایش می‌یابد، می‌گوید: همچنین با راه‌اندازی کارستان در دانشگاه بوعلی سینا کمک کردیم تا دانشجویان با مفاهیم کار آشنایی بیشتری را به دست آورند.
او با تأکید بر اینکه فرد نخبه و دارای ایده نیز همانند یک ورزشکار نیازمند مدیر برنامه است، بیان می‌کند: این موضوع را با مرکز شتابی که در دانشگاه مستقر است، دنبال می‌کنیم که نیاز به گذشت زمان برای اثرگذاری بیشتر و شکل‌گیری فرهنگ آن دارد.
ارسال دیدگاه